İnsangiller (Hominidae)

Tanım ve Genel Bilgiler

En küçüğü, 30-40 kg. ağırlığındaki bonobo maymunlarıdır. En büyükleri ise erkekleri 140-180 kg. ağırlığına ulaşabilen gorillerdir. Zaten genelde seksüel dimorfizm nedeniyle hominidlerin erkekleri dişilerinden daha iri olmaya meyillidir. Pek çoğu, yarı-zorunlu dört ayaklılardır (predominant quadraped); gerektiği zaman (alet yaparken, yiyecek toplarken, vs.) iki ayak üzerinde yürüyebilseler de çoğunlukla ellerini de yürümek için kullanırlar.

Hominidlerin dişleri temel olarak Eski Dünya Maymunları'na benzerken, insanların dişleri ve çeneleri diğer insaymunlara göre oldukça daha küçüktür. Bunun sebebi de, atalarımızın ve bizim bir milyon yıl kadar bir süredir pişirilmiş et yememizdir. İnsaymunların çoğunda gebelik 8-9 ay arası sürmektedir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Hominoidae üst ailesindeki türler yaklaşık 18-15 milyon yıl önce Gibongiller (Hylobatidae) ve İnsangiller (Hominidae) olmak üzere ayrılmıştır. Aslında Bu aile 4 cinsi taşır: şempanzeler, goriller, insanlar ve orangutanlar. Ortak ataları bundan 14 milyon yıl kadar önce yaşamıştır ve orangutanlarla geri kalan aileler, bu türden evrimleşmiştir. Henüz bu türe ait fosil kaydı bulunmamaktadır; ancak çalışmalar sürdürülmektedir. Hominidae ailesinin kendi içerisindeki ilişkileri, bilimin ilerlemesiyle birlikte birkaç defa değiştirilmiştir. Temelde çok köklü değişimler olmasa bile, cinslerin birbirleriyle olan akrabalıkları gözden geçirilmiştir. Günümüzde, bütün yüksek insaymunlara hominid denmektedir. Hominidae de kendi içerisinde ikiye ayrılır: Homininae (insanlar, goriller ve şempanzeler) ve Ponginae (Orangutanlar).

Yani özet olarak:

• Alt takım (Infraorder): Simiyenler (Simiiformes)
• Küçük takım (Parvorder): Aşağı burunlu maymunlar (Catarrhini)
• Üst aile (Superfamily): Kuyruksuz maymunlar (Hominoidea)
• Aile/familya: İnsangiller (Hominidae)
• Alt aile (Subfamily): Afrika insansıları (Homininae)
• Oymak (Tribe): İnsanlar, şempanzeler ve ataları (Hominini)
• Alt oymak (Subtribe): İnsanlar ve ataları (Hominina)
• Cins: İnsan (Homo)
• Tür: Modern insanlar (Homo sapiens)
• Alt tür: Modern düşünen insan (Homo sapiens sapiens)

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Modern insanlar dışında goriller ve şempanzeler Afrika'da; orangutanlar ise Güneydoğu Asya'da dağılım gösterirler.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

İnsan türü diğer türlerden binlerce kat daha fazla sahiptir. Hominoidea ailesi içerisindeki en kalabalık tür Homo sapiens'tir. Diğer çoğu türün nesli tükenmeye yakındır. Hatta öyle ki çoğu IUCN Kırmızı Liste içerisinde Endangered (EN) yani Tehlikede olarak sınıflandırılır. Bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğu kabul edilir. Afrika'daki insansı maymunların en büyük tehlikesi şu an Ebola virüsüdür. Öyle ki 1990'dan beri şempanze ve goril nüfusunun 3'te 1'ininin ölümünden sorumludur.

Davranış ve Etoloji

Bilişsel fonksiyonları, alet kullanma ve tasarlama becerileri en fazla olan hayvanlardır. İnsanlar teknoloji ve medeniyet geliştirerek tüm Dünya'ya yayılmıştır. İnsanlar, Neolitik Devrimi'nden beri (avcı-toplayıcı düzenden tarımsal düzene geçiş) tahıl ve nişastalı besinleri ve özellikle de eti tercih etmektedirler. Beslenmedeki bu önemli değişim, zekanın evriminde çok önemli role sahiptir. Goriller ve şempanzeler, 5-10 kişilik aileler halinde yaşarlar. Kimi zaman bu sayılar artabilmektedir. Bu hayvanlarda erkek egemen bir düzen hakimdir. Ancak dişiler, besin stokları azaldığı zaman farklı yönlere giderek besin arayabilirler ve erkekler onları kontrol edemez hale gelirler. Dişiler, bu arayışları sırasında başka erkeklerle çiftleşebilirler. Böylece gen akışı meydana gelmiş olur. Gorillerde, şempanzelere göre daha fazla cinsel çift-biçimlilik bulunmaktadır (seksüel dimorfizm).

Ayrıca tüm insangillerde gelişmiş zeka ve ses çıkarma becerisi bulunmaktadır. Bu konulardaki araştırmalar halen sürdürülmekle birlikte önemli bir örnek olarak Kanzi isimli bir bonobo maymunu, insan dilini %93'lük bir başarıyla anlamakta, kelimeleri ve cümleleri analiz edip algılayabilmektedir. Hatta meşhur batı gorili Koko ise işaret dilinde 1000'den fazla kelime kullanmayı öğrenmişti. Ayrıca 2000'den fazla kelimeyi de anlayabiliyordu.

Diyet ve Metabolizma

Çoğu hem etçil hem otçuldur (omnivor) ancak insanlar hariç çoğu daha çok meyve yemeyi tercih eder. Yiyecek miktarı az olduğunda, bambu yaprakları ve gövdelerini de yiyebilirler.

Etimoloji

Bu noktada, konuyla ilgili bazı terimleri vermekte fayda görüyoruz: Hominoid kelimesi, insaymun kelimesi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Kısaca, Hominoidea üst familyasının tamamına işaret eder. Hominine kelimesi, Homininae alt familyası demektir; yani goriller, şempanzeler ve insanlardan bahsederken kullanılmaktadır. Hominin kelimesi Hominini oymağı için kullanılır ve bonobolar, şempanzeler ve insanları kasteder. Hominan kelimesi Hominina alt oymağına işaret eder ve sadece insansıları kapsar. Human (İngilizce) kelimesi ise Homo cinsine ait bir birey için kullanılır. Hominidae, büyük ve kuyruksuz maymunlardan oluşmaktadır.