Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin!

15 dakika
175,495
Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin! PxHere
Bu içerik 2 yazı dizisinde bulunuyor!

Bu yazı, Türleşme yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç yazı dizisinin 4 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimsel Süreç - 1: Evrim Tarihi'nin Büyük Zaman Çizelgesi (1. Kısım)" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Podcast
Gülfem Akdemir
Seslendiren 6 Mart 23:18
36
Tüm Reklamları Kapat

Bilim insanları arasında türlerin standart bir şekilde isimlendirilmesi iletişimin kolaylaşması bakımından büyük öneme sahiptir. İşte bu nedenle, sınıflandırma bilimi olarak da bilinen "taksonomi", bir dizi kurallar bütününe sahiptir.

Sınıflandırma ve isimlendirme çok önemlidir. Çünkü bilim, belirli kavramlar üzerinden binlerce bilim insanının birbiriyle anlaşabilmesi ve farklı dillerde konuşuyor olsalar bile, aynı şeyi birbirlerine anlatabilmelerini gerektirir. Bu sebeple, canlılar bilimi olan biyoloji dahilinde, her canlının belirli bir sistem dahilinde sınıflandırılması ve isimlendirilmesi gerekmektedir. Sınıflandırmanın bir diğer gereksinimi de, evrim bir doğa gerçeği olduğu için, gerçekten de bu fenomene bağlı olarak birbirlerine benzeyen ve benzemeyen pek çok canlı bulunmasıdır. Bu benzerliklerin de kendi içerisinde gruplandırılması, taksonomi, yani sınıflandırma bilimini doğurur.

Birçok tür, belli bir grup organizma üzerinde uzman olan taksonomlar tarafından isimlendirilirler. Yeni bir isimlendirme, denizin derinliklerinde keşfedilen, daha önce hiç görülmemiş bir tür için yapılabileceği gibi, bir müzenin tozlu raflarında incelenmeyi bekleyen, doğadan toplanmış örnekler için de yapılabilir. Kimi zaman yüzlerce yıl önce keşfedilmiş veya doğada yakalanmış canlılar, yeni bir analiz sonucunda yeniden keşfedilebilir ve ilk defa bir tür ismi alabilirler. Dahası, kimi zaman aynı türe ait olduğunu düşündüğümüz canlıların, daha kapsamlı analizlerle aslında ayrı türlere ait oldukları ortaya çıkarılabilir. Buna taksonomi dilinde "revizyon" adı verilir ve "sonradan yapılan detaylı analizler" için kullanılır. Fakat bir türün bilimsel adı, o türe ait analiz resmi bir hakemli dergide yayınlanana kadar resmiyet kazanmaz. 

Tüm Reklamları Kapat

Ne yazık ki ülkemizde bu bilimin üzerine fazla eğilinmediği için, İngilizce ve Latince sözcüklere Türkçe karşılıklar bulmakta zorlanılmaktadır. Bu sebeple, hemen her kavramın İngilizcesini ve Latincesini de sizlere sunacağız. Bir de, mümkün olduğunca Türkçe literatürde geçen haliyle çevirilerini vermeye çalışacağız.

Taksonominin Temel Kuralları

Tabii ki, taksonominin ilk kuralı, birbirinden farklı türden olan canlıların aynı tür ismini asla taşıyamayacak olmalarıdır. Fakat cins düzeyinde kimi zaman çakışmalar görülebilir; buna da ancak farklı alemlerden canlılar için kullanılırsa izin verilmektedir. Örneğin Alsophila cinsi, hem bir eğreltiotu, hem de bir güve cinsinin adıdır. 

Taksonominin ikinci kuralı, öncelik kuralı olarak bilinir. bir canlı grubuna verilen isim, o canlıya ait elde olan eski isim olmalıdır. Bu sayede, ismi önce belirleyenin tercihi garantilenmiş olur. Eğer ki birbirinden bağımsız olarak aynı türü, farklı şekillerde isimlendiren taksonomlar varsa, kabul edilen isim, ismi ilk veren araştımacınınki olacaktır. Fakat kimi zaman iki isim de bağımsız olarak ün kazanabilir. Bu durumda, eski olan isim resmi isim, daha sonradan verilen isim ise eş anlamlı tür adı olarak verilir.

Eğer ki birden fazla tür, yanlışlıkla tek bir tür altında isimlendirildiyse, yazarların aslında ayrı türler olan canlılardan hangilerini kullanarak bu ismi verdiklerine bakılır. Eğer ki bu kullanımlar çakışmıyorlarsa, birbirinden ayrılan türlere o yazarların ayrı ayrı seçtikleri isimler resmi isim olarak verilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bundan doğacak karışıklıkları önlemek için genellikle taksonomlar öncelikle bir tip-tür (holotip) seçerler. Bu canlı, bir türün adını taşıyan resmi bir bireydir. Genellikle, tek bir canlı olmaması için paratip adı verilen ikincil örneklerle desteklenirler. Bu canlılar, müzelerde özenle saklanırlar ve hiç bozulmamaları sağlanır. Diğer taksonomlar, ona bakarak türlere ve isimlere karar verirler. 

Revizyonlar

Genellikle revizyon yapılacağı zaman bir canlı, bir gruptan diğerine taşınır veya yeni bir grup olarak diğerlerinden ayrılır. Bu tür değişimlere bazı örnekler vermek gerekirse:

  • Daha önceden ayrı gruplara yerleştirilmiş; aslında aynı türe ait olan canlılar tek bir grup altında toplanırlar. Bu, genellikle, bu canlıların çok yakın olduklarının tespit edilmesi sonrası yapılır. Bu türler kendilerine ait belirleyici adları taşımayı sürdürürler; ancak eğer ki bir diğer cinse taşınacak olurlarsa, o türü tanımlayan araştırmacının adı parantez içerisinde belirtilir.
  • Bir tür bir cinsten atılabilir ve diğer bir cinse taşınabilir. Bu genellikle belli bir türün diğerleriyle o kadar da yakın akraba olmadığının keşfi sonucu yapılır.
  • Birbirinden farklı olduğu düşünülen türlerin aynı tür oldukları tespit edilir ve tür isimleri eş anlamlı hale getirilir.
  • Yeni türler tanımlanabilir.

Daha üst düzey taksonları (canlı gruplarını) isimlendirmek için kullanılan kurallar da türleri isimlendirme kurallarına benzerdir. Hayvanbiliminde (zooloji) ve giderek artan bir biçimde bitkibilimde (botanik) alt aileler, ailleer ve hatta takımlar, en tipik olarak tanımlanmış cinse bakarak belirlenirler. Bitkilerde birçok aile adı -acea eki ile biter. Zoolojide ise alt aile adları -inae ile, aile adları -idae ile biter. Örneğin ev farelerinin cinsi olan Mus (Latincede "fare" anlamına gelen mus ya da muris sözcüğünden gelir), Muridae ailesine, Murinae alt ailesine aittir. Benzer şekilde güllerin bilimsel adı olan Rosa, Rosaceae ailesine aittir. Bu tür ekler bazı spesifik canlı gruplarında da standart hale gelmiş olabilir; fakat bunlara her zaman uyulmaz. Örneğin Passer cinsi kuşların ait olduğu takım, takımların eki olan -formes ile biter: Passeriformes. Buna genelde uyulmaya çalışılsa da, bazen sapmalar görülebilir.

Dikkat edilebileceği gibi sadece tür ve cins adları italik yazılır. Diğer taksonomik isimler hiçbir zaman italik yazılmaz, sadece ilk harfleri büyük yazılır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Türlerin Bilimsel İsimlendirilmesi Nasıl Yapılır?

Biyolojik olarak türler, çoğumuzun bir şekilde aşina olabileceği üzere, genellikle iki kelime ile isimlendirilirler. Bu sisteme, ikili isimlendirme (binomial nomenclature) denir. Bu yöntemin bazı önemli kuralları vardır. Bunlara kısaca değinmemiz gerekirse:

  • Kullanılan dil Latince olmak zorundadır. Başka dillerdeki sözcüklerin Latinceleştirilmiş versiyonları da kabul edilebilir.
  • Her tür, iki kelime ile tanımlanır.
  • Bu kelimelerden ilki cins adını belirtir.
  • İkinci kelimeye “belirleyici isim” adı verilir.
  • İki kelime, birlikte “tür ismi”ni oluşturur.
  • Yazılı kaynaklarda mutlaka eğik veya altı çizili olarak yazılırlar. Eğer imkân yoksa, "tırnak içinde" yazılmalıdırlar.
  • Cins adının ilk harfi mutlaka büyük harfle yazılır. Sonraki isimlerin hepsi küçük harflidir.
  • Kimi zaman, az sonra tanımlayacağımız “alt tür”leri belirtmek için üçüncü bir isim kullanılır. Bu kelime için de kurallar, “belirleyici isim” için uyulması gereken kurallarla aynıdır.
  • Geleneksel olarak o türe adını veren kişinin ismi de parantez içerisinde (veya parantez olmaksızın) türün adının yanına eklenir. Bir örnek olarak halk arasında mısır kök solucanı böceği olarak bilinen canlının adı Diabrotica virgifera (LeConte) olarak yazılır.

Bir türün adını verirken uyulması gereken daha birçok kural vardır ve bu kuralların bazıları bir dil olarak Latincenin kurallarından gelmektedir. Örneğin cins adı ile belirleyici ad, cinsiyet bakımından uyumlu olmalıdır. Mesela kahverengi sıçanlar için Rattus norvegicus adı kullanılmalıdır, Rattus norvegica değil.

Dahası, verilecek ismin en azından temel düzeyde anlamlı sözcüklerden oluşması tavsiye edilir; ancak bu zorunlu değildir. Örneğin altın kanatlı çalıbülbülü için verilen Vermivora chrystoptera adı "solucan yiyici" ve "altın-kanatlı" sözcüklerinin birleşiminden oluşmaktadır. Bir diğer örnek ise, türü keşfeden veya atfedilen kişinin adının türe verilmesidir: Warschewtisch'in kurbağası olarak bilinen canlının bilimsel adı Rana warschewitschii olarak bilinir.

Geleneksel olarak taksonomlar türlere kendi isimlerini vermezler. Bunun yerine, saygın gördükleri veya onurlandırmak istedikleri bir diğer bilim insanının adını verirler.

Örnekler

Üç örnekle üzerinden geçecek olursak:

  • Panthera: Aslan, kaplan, jaguar ve leoparları kapsayan cinsi tanımlar. Türkçede “panterler” olarak bilinir. Bu cinsten bahsederken, eğer ki türlere işaret edilmek isteniyorsa, ancak belirli bir tür ifade edilmeyecekse, “herhangi bir panter türü” anlamında Panthera sp. kalıbı kullanılır. Sondaki “sp.” eki, "tür" (İngilizce: “species”) anlamına gelir.
  • Panthera tigris: Kaplan türünü tanımlar.
  • Panthera tigris altaica: Siberya Kaplanı’nı tanımlar.

Üç yazım da ikili isimlendirme kurallarına uygun olarak yazılmıştır. Cins adları, belirleyici adlar ve tür adları mutlaka eğik veya altı çizili yazılırlar. Ancak daha üst taksonomik gruplar bu şekilde yazılmak zorunda değildirler. Örneğin "İnsansı Maymunlar" süperfamilyasını tanımlayan Hominoidea kelimesi, normal bir şekilde yazılır. Dolayısıyla bu eğik ya da altı çizili yazım cins, belirleyici ve tür adlarında geçerlidir. 

Tüm Reklamları Kapat

Burada altı çizilmesi gereken bir diğer nokta da, Latince haricindeki bu tanımlamaların bilimsel anlamı olmamasıdır. Yani “kaplan” (ya da İngilizce “tiger”) resmi bir tür adı değildir; ancak Panthera tigris resmi bir tür adıdır.

Taksonomik Seviyeler

Taksonomi'de gerçekten çok kapsamlı gruplar bulunmaktadır. Ancak bunlardan en sık kullanılanları, genişten sınırlıya doğru olmak üzere şöyle sıralanır:

  • Alan (Domain)
  • Alem (Regnum/Kingdom)
  • Şube/Filum (Phylum)
  • Sınıf (Class)
  • Takım (Order)
  • Aile/Familya (Family)
  • Cins (Genus)
  • Tür (Species) 

Genellikle ülkemizde lise eğitiminde değinilen bu sıralama, gerçekten oldukça karışık bir hal alabilmektedir. Unutmamak gerekir ki evrim, oldukça kademeli ve yavaş bir süreçtir; bu sebeple canlıların sınıflandırılması oldukça zor olabilmekte, yeni bulunan bir tür, birden fazla sınıflandırma birimine aitmiş gibi görünebilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu sebeple bilim insanları bu sınıflandırmaya ara basamaklar ekleyerek, tıpkı evrimdeki gibi, yumuşak bir geçiş yaratmaya çalışmışlardır. Bunun için ise üst (super) ve alt (sub) ön eklerini kullanırlar. Yukarıda saydığımız herhangi bir sınıflandırma birimine bu ön eklerden birini ekleyerek, daha üst bir sınıflandırma birimini veya daha alt bir sınıflandırma birimini işaret edebilirsiniz.

Ayrıca kimi zaman, bazı kaynaklarda bu birimlerin arasına üst veya alt şeklinde girmek yerine, doğrudan başka sınıflandırma birimleri de dahil edilebilir. Bunlardan en sık kullanılanı, familya ile cins arasında kullanılan bir birim olan oymak/tribü (tribe) denen bir birimdir. Bir diğer örnek, kimi kaynak tarafından Sınıf ve Takım arasında kullanılan lejyon (legion) birimidir. Yani taksonomi, ihtiyaca göre değişebilmekte ve geliştirilebilmektedir.

Taksonomik Seviyelendirme Örneği

Şimdi bir örnek görelim. Etrafımızda oldukça sık gördüğümüz hayvanlardan birini ele alalım: Ev kedisi (Felis domesticus). Bu hayvanın sınıflandırma bilimindeki yeri şu şekildedir:

  • Alan: Ökarya (Eukarya) 
  • Alem: Hayvanlar (Animalia) 
  • Şube/Filum: Kordalılar (Chordata) 
  • Sınıf: Memeliler (Mammalia) 
  • Takım: Etçiller (Carnivora) 
  • Aile/Familya: Kedigiller (Felidae) 
  • Cins: Kedi (Felis
  • Tür: Ev Kedisi (Felis domesticus)

Taksonomik Sınıflandırma Neye Göre Yapılır?

Şimdi, bu sınıflandırmanın neye göre yapıldığına bakalım. İlk olarak, şu temel ve basit kuralları unutmamak gerekir: Yukarıdan aşağıya doğru birey sayısı azalırken, bireyler arası benzerlik artar.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Kolektif Bilim Seti (7 Kitap)

Darwin’in Kayıp Dünyası: Hayvan Yaşamının Gizli Tarihi

Martin Brasier

Türlerin Kökeni’ni kaleme alırken Charles Darwin’in kafasını tek bir soru karıştırıyor ve evrim teorisini çıkmaza sokuyordu: “Neden Kambriyen dönemden önce yaşamış canlılara ait kalıntılar bulunamıyordu?” Literatürde “Darwin’in İkilemi” olarak bilinen bu problem yıllarca çözülemeyecekti, ta ki paleontoloji profesörü Martin Braiser evrimin “kutsal kâse”sinin peşine düşene kadar.

Darwin’in Kayıp Dünyası Braiser’ın Kambriyen patlaması öncesinde yaşamış canlı türlerine ait fosilleri arayışının öyküsünü anlatıyor. Karayip sahillerinden Sibirya steplerine uzanan bu zorlu bilimsel çaba, hayvan yaşamının evrimindeki kayıp halkaların izini sürüyor. Bilimin en büyük gizemlerinden birinin kapısını aralarken bizi günümüzün canlı çeşitliliğinden karmaşık hücrelerin ortak yaşama dayalı kökenine uzanan bir yolculuğa çıkarıyor.

“‘Kambriyen patlaması’ evrimsel bulmacaların en büyüğüdür ve son yıllarda büyük araştırmalara konu olmuştur. Braiser’ın merak uyandırıcı kitabı bize bu konuda tatminkâr bir yanıt veriyor. Konusunu geniş kitlelere bu kadar canlı ve kapsamlı bir şekilde sunma beceri ve iradesine sahip çok az yazar vardır.”

Anthony Hallam

“Organizmaların ve çevrenin birlikte yarattığı bu evrimsel hikâyede Darwin’in İkilemi’ne Braiser’ın bulduğu çözümü okumak büyük keyif.”

Lynn Margulis

Darwin’le Akşam Yemeği:

Evrim Yeme İçmeyi Nasıl Etkiler?

Jonathan Silvertown

“Her alışveriş listesi, her yemek tarifi, her menü ve yemek pişirmek için kullandığımız her malzeme evrimci anlayışın babası Charles Darwin’le akşam yemeğine üstü kapalı bir davettir.”

Jonathan Silvertown Darwin’le Akşam Yemeği’nde en eski hominin atalarımızla bizi büyük bir sofra etrafında bir araya getiriyor. Ekmek, et, süt ürünleri, deniz ürünleri, sebzeler, baharatlar, tatlılar gibi temel gıdalar ve değişen beslenme alışkanlıklarımız üzerinden yaşamın evrimine ışık tutuyor.

Tat ve koku alma duyularımızın nasıl evrimleştiğinden acının sofralarımıza nasıl girdiğine, karbonhidrat ve yağ düşkünlüğümüzden yemeklerimizi neden ve ne zaman paylaşmaya başladığımıza dek okuma iştahını kabartan sorularla şekillenen bu çalışma, gıda sorununun hayatımızı temelden etkilediği günümüzde, neyi nasıl yediğimizi farklı düşünmeye davet eden bir kılavuz.

“Yemek hakkında gereğinden fazla kitap olsa da, benim gibi biri olduğunuzu ve bu tür davetlerin size de hiçbir zaman fazla gelmeyeceğini umarak, şu an elinizde tuttuğunuz şeyin bir kitaptan ziyade bir akşam yemeği daveti olduğunu farz edelim istiyorum. Ancak baştan belirtmeliyim ki bu farklı bir akşam yemeği olacak​;​ zihinlerimizi beslemeye yönelik bir akşam yemeği.”

“Jonathan Silvertown yemeğin ne kadar eski olduğunu; tarihte ilk kimin neyi yediğini ve insanların neden yiyeceklerin peşine düştüğünü iyi biliyor.”

— Leslie Nemo, Scientific American

Kökenler: Yaratılışın Bilimsel Öyküsü

Jim Baggott

Evren nasıl oluştu? İlk madde ne zaman meydana geldi? Galaksiler, yıldızlar, güneş sistemleri hangi süreçlerle ortaya çıktı? Canlılığın kökeni nedir? İnsan olmak ne anlama gelir?

İnsanlık tarihi boyunca yaratılışla ilgili çok farklı hikâyeler anlatılagelmiştir. Jim Baggott Kökenler’de yaklaşık 14 milyarlık bu öyküyü günümüzün bilimsel anlayışı ve birikimi çerçevesinde ele alıyor. Uzamın, zamanın, kütlenin, enerjinin, ışığın, galaksilerin, Güneş’in, Dünya’nın, yaşamın ve en nihayetinde Homo sapiens’in oluşumuna uzanan büyüleyici bir yolculuğa çıkıyor. Kozmoloji, jeoloji, evrim, antropoloji ve nörobilimdeki çağdaş düşünceleri bir araya getirerek varlığımızın kökenlerine dair bildiklerimizi haritalandırıyor ve henüz bilemediğimiz karanlık noktalara işaret ediyor. Bir bakıma yıldız tozlarından yaratılan insanın yıldızları yaratan müthiş tekillikten bugüne olup bitenleri anlamak için gösterdiği destansı çabayı özetliyor.

“Kökenler gerçekten ‘bizim’ hakkımızda bir kitap. Üzerinde yaşadığımız dünyanın nasıl oluştuğunu, yaşamın nasıl başlayıp evrilerek bizi meydana getirdiğini, bizim hikâyemizi anlatıyor. Kökenler’de sorgulanmamış olguları çoğunluğun açıklamalarından, kuşku uyandıran yorumlardan, safi spekülasyonlardan ayırmaya çalıştım. Bu kitap, bildiğimizi ve açıklayabildiğimizi düşündüğümüz şeylere dair net, dengeli ve (umarım) önyargısız bir bakış açısı isteyen okurları hedefliyor. Yaratılışın bilimsel hikâyesinin ‘kabul edilmiş’ ya da ‘resmi’ bir versiyonu bulunmuyor; fakat olsaydı, muhtemelen elinizdeki kitaba benzeyen bir şey olurdu.”

Novasen – Yaklaşan Hiperzekâ Çağı

James Lovelock

Bryan Appleyard ile birlikte

Gaia teorisiyle yaşamlarımızı ve gezegenimizi anlama biçimimizi sonsuza dek değiştiren, çağımızın önemli çevreci düşünürlerinden Lovelock, Dünya’da yaşamın geleceği hakkında muazzam bir yeni teori atıyor ortaya. Lovelock, üç yüz yılın sonunda Antropesen’in bittiğini ve Novasen adını verdiği yeni bir çağın başlamak üzere olduğunu iddia ediyor. Bu yeni çağda, şu anki yapay zekâ sistemlerinden yeni bir elektronik yaşam biçimi ortaya çıkacak: bizden on bin kat daha hızlı düşünen, kendi kendisini iyileştirme ve kopyalama becerisine sahip siborglar. Lovelock’a göre bu hiperzeki varlıklar, kıyamet senaryolarının aksine, gezegenimize en az bizim kadar bağlı olacak ve Dünya’yı soğutma, Gaia’daki organik yaşamı koruma projesinde bizimle birlikte çalışacak. Bu yeni çağla evrende düşünen tek varlık, kozmosu anlayan tek varlık olma statümüzü kaybedeceğiz. Belki de Novasen, zekânın tüm evreni kaplayacak bir şey haline gelişinin başlangıcı olacak, yani kozmosun enformasyona dönüşmesinin.

“Antroposen’in başlamasından kısa süre sonra hızlanmanın gücüyle kendisinden geçen yarışçı çocuklara döndük. Üç yüz yıldır hız pedalına basıyoruz, şimdi de insan yapımı elektronik, mekanik ve biyolojik şeylerin Dünya sistemini kendi başlarına yönetebileceği çağa yaklaşıyoruz.”

KİTAP ÜZERİNE

“Hiperzekâyı anlamak istiyorsanız, Novasen iyi bir başlangıç.”

Tim Radford, Nature

“Novasen, kabilemizin bir büyüğünün, okumak için gereken kısa süreye fazlasıyla değen birikmiş bilgeliğinin bir ürünü.”

Stephen Cave, Financial Times

“Bilim alanında zamanımızın en büyük düşünürü.”

Sunday Times

“Dünya’ya bakışımızı değiştiren biliminsanı.”

Independent

Sayılar ve Türümüze Katkıları

Sayı Sayma ve Kültürlerin Gelişimi

Caleb Everett

İnsan kültürleri şaşırtıcı derecede kısa bir süre öncesine kadar sayı mefhumuna sahip değildi. Sayıların icadıyla gelen sözel ve sembolik temsiller, insan yaşantısında köklü bir dönüşüme yol açtı. Çocukluğunu Amazonlardaki yerli kabileler arasında geçiren dilbilimci antropolog Caleb Everett ödüllü çalışması Sayılar ve Türümüze Katkıları’nda bu dönüşümün kapsamını ortaya koyuyor, farklı kültürlerin sayılarla ilişkisini ve sayıların insan zihnini, davranış ve kültürleri nasıl şekillendirdiğini incelikle ele alıyor.

Bilişsel bilimler, dilbilim, antropoloji, nörobiyoloji ve fizyoloji gibi farklı alanlardan pek çok araştırmayla zenginleşen bu anlatıda arkaik sayı sistemleri, yerli kabilelerin farklı sayma uygulamaları, insanlarla diğer hayvanların sayısal becerileri ve bu becerilerin nörobiyolojik kökenleri de ufuk açıcı örneklerle açıklanıyor.

Sayılar, İspanyolca, İtalyanca ve Çinceye çevrilmiş. 2018’de dilbilim dalında Amerikan Yayıncılar Birliği Prose Ödülü’ne layık görülmüş. 2017’de ABD Smithsonian Enstitüsü tarafından yeryüzünün işleyişini daha iyi anlamamıza yardımcı olan on bilim kitabı arasında gösterilmiştir.

“Everett’in çok farklı alanlardan çarpıcı çalışmalarla desteklediği güçlü bir savı var: Sayılar ne doğaldır ne de insan doğasına içkindir; insan zihninin yarattığı bilişsel bir icattır ve nicelikleri anlayıp ayırt etme şeklimizi ebediyen değiştirmiştir. Sayıların tarım ve tarıma dayalı kalabalık toplumların gelişiminde hayati rol oynadığına ilişkin savı da bir o kadar ikna edici.”

Amir Alexander, Wall Street Journal

“Everett binlerce yıllık insan evrimini irdeleme serüveninde Amazon ormanlarından Avustralya çöllerine yolculuk ederken insan kültürlerinin çeşitliliğini daha derinden anlama çabasını asla elden bırakmıyor, soluk kesici bir anlatıyla türümüzün en önemli bilişsel ve dilsel başarısını ele alıyor: sayı saymak ve niceliksel kavramları kullanarak muazzam çeşitlilikteki kültürel faaliyetleri zenginleştirip geliştirmek.”

Bernd Heine, University of Cologne

“Bu disiplinlerarası incelemede antropolog Caleb Everett sayı sistemlerinin evrimiyle ortaya çıkan sayısız olanak ve yeniliğe ışık tutuyor.”

Rachel E. Gross, Smithsonian

“Harika… Cesur ve derinlikli… Everett ele aldığı araştırmaların çeşitliliğiyle evrensel ve ikna edici bir anlatı sunuyor. Bilişsel deneylerin inceliklerini anlatırken de kabilelerin ritüellerini ve dilbilgisine ilişkin teknik detayları anlatırken de konuya aynı şekilde hâkim. Çocukluk yıllarını misyoner eğitimci ebeveynleriyle Amazon ormanlarında geçirmesinin avantajıyla keskin kavrayışlar sunuyor (babası ünlü dilbilimci David Everett). Sayılar ufuk açan, yer yer de okuyucuyu şaşkına çeviren bir çalışma. Dilin kültürel bir icat olarak türümüzü şekillendirmekteki hayati işlevini ikna edici bir şekilde ortaya koyuyor.”

Vyvyan Evans, New Scientist

Sıradışı Beyinlerden Öğrenebileceklerimiz // Eric R. Kandel

Beynin fiziksel yapısı dünyayla ilişkilenmemizi nasıl etkiliyor? Beynimiz milyarlarca sinir hücresinin gönderdiği sinyallerle bilincimizi, duygularımızı, dili ve sanatı nasıl kodluyor? Olağanüstü karmaşıklıktaki bu ağ, biz olgunlaştıkça gelişen fakat yaşamımız boyunca sürekliliğini şaşırtıcı ölçüde koruyan benlik duygumuzu nasıl oluşturuyor?

Beyin biliminin öncülerinden Nobel ödüllü Eric R. Kandel bilinci ve benlik farkındalığını oluşturan karmaşık sinir ağlarında ortaya çıkan aksaklıkların otizm, depresyon, bipolar bozukluk, şizofreni, Alzheimer, Parkinson ve travma sonrası stres bozukluğuna nasıl dönüşebildiğini açıklıyor. Beyin biliminin bilişsel psikolojiyle, beynin de zihinle ilişkisini göstererek hem ortak insanlık deneyiminin sosyallik, benlik, hafıza, karar alma, yaratıcılık gibi pek çok yönünü var eden hem de kaygı, stres, bağımlılık gibi pek çok sorunun altında yatan mekanizmalara ve insan zihninin işleyişine ışık tutuyor.

Kandel, alanın meraklılarına psikiyatrik araştırma, tanı ve tedavi yaklaşımlarının tartışılacak pek çok yönüne de tanıklık etme fırsatı vererek beyin bilimini inşa eden keşif ve araştırmaların tarih boyunca kat ettikleri yolları, aksayan zihinsel süreçlerin biyolojik kökenlerini ve güncel tedavi yaklaşımlarını sistemli ve anlaşılır bir dille aktarıyor.

Tuhafı Aşma Zamanı

Kuantum Fiziğine Farklı Bir Bakış

Philip Ball

“Kuantum mekaniği ‘tuhaf’ görünebilir ama mantıksız değildir. Sadece yeni ve aşina olmadığımız bir mantık devrededir. Kavrayabilirseniz, yani kuantum mekaniğinin işte bu şekilde işlediğini kabul edebilirseniz, o zaman kuantum dünyası tuhaf görünmekten çıkıp farklı gelenek ve görenekleriyle, kendi güzel iç tutarlılığıyla bambaşka bir yer olur çıkar.”

Tuhafı Aşma Zamanı analojiler, metaforlar, imgelerle dolu kuantum anlatılarından farklı olarak, burada ve şimdi hakkındaki peşin hükümlerimizi sarsan, uzay ve zamanla dalaşan, dile dökemediğimiz, mantığımızı hiçe sayan kuantum dünyasının neden “tuhaf” olduğunu değil, neden bizim dünyamızın ona benzemediğini anlatıyor.

Kuantum kuramının nasıl işlediğini, hakkındaki klişeleri, yanlış yorumları, deneyimlediğimiz dünyanın sezgi karşıtı ilkelerini nasıl yarattığını, bizim gerçeklik, bilgi ve dille kurduğumuz ilişkilerin sınırlarını neden, nasıl zorladığını tartışarak bu kuramla birlikte bugüne kadar bildiğimiz bazı şeylerin artık neden geçerli olmadığını gösteriyor.

“Ball’un son derece kolay anlaşılır metni, günümüzde kuantum mekaniğinin temellerinin teoride nasıl ele alındığını tüm detaylarıyla gösteriyor. Tuhafı Aşma Zamanı’nın bu alanda okuduğum en iyi kitap olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.”

Margaret Wertheim, Washington Post

“Kuantum fiziği hakkında yazılmış son yılların en özgün ve ilgi çekici kitabı.”

Brian Clegg, Physics World

Devamını Göster
₺1,400.00
Kolektif Bilim Seti (7 Kitap)

Her bir basamak, belirli özelliklere göre düzenlenmektedir. Örneğin, en üstten başlayacak olursak, ökarya dediğimizde, bu gruba giren bütün canlıların çekirdekli hücrelere ve zar yapılı organellere sahip olan ökaryotlar olduğunu biliriz. Bu gruba, çekirdeksiz ve zarlı organellere sahip olmayan hücrelerden oluşan prokaryotlar girmez örneğin.

Daha aşağıya indiğimizde, belirsizlik azalır, belirginlik artar. Gerçekten de, bir aşağıya indiğimizde, Hayvanlar Alemi olarak bakarsak, bu gruptaki canlıların tamamı genellikle aktif olarak yer değiştirebilen, heterotrof (kendi besinini üretemeyen, dışarıdan alan), çok hücreli ve bir önceki basamağın da özelliğini taşımak zorunda olduğundan, ökaryotik canlılardır. Örneğin bitkiler, bakteriler, mantarlar, arkeler ve protistalar artık ilgi alanımız değildir. Yani ökaryotlar arasından, spesifik bir grubu, daha bilimsel adıyla spesifik bir alemi seçmiş oluruz.

Daha sonra gelen filum, halen çok geniş bir canlı grubunu barındırıyor olsa da, sınıflandırma bilimi gereği canlıların özellikleri daha spesifikleşmiştir. Gerçekten de Kordalılar filumuna ait bir birey mutlaka ilkel ya da ergin dönemde notokord denen sırt ipliğine sahip olmak zorundadır. Elbette ki, kendisinden önceki basamakların özellikleri de halen taşınmaktadır. Artık, Kordalılar filumuna girdiğimizden ötürü, diğer filumlar olan Kafadanbacaklılar, Eklembacaklılar gibi onlarca filumdan bahsetmediğimizi belirtmiş oluruz. Hayvanlar Alemi altında 40 civarı filum bulunur. Örneğin orada belirtilmediği halde, Kordalılar filumu altında bulunan bir alt-filum olan Omurgalılar'dan da bahsedersek, artık sadece sırt ipliğine değil, bunun ilerleyen dönemde gelişerek bir omuriliğe dönüşen yapıya sahip canlılardan bahsettiğimizi ilan etmiş oluruz.

Daha da spesifikleştirerek Memeliler sınıfına girdiğimizde artık kuşlardan, sürüngenlerden, balıklardan, vs. bahsetmediğimizi belirtmiş oluruz ve bu gruptaki tüm hayvanların süt bezleri vardır, kılları vardır, yavrularını belli bir süre ana karnında taşırlar, vb. ortak özellikleri vardır.

Daha da aşağılara indiğimizde, Etçiller takımından bahsederek durumu spesifikleştirir ve otçul olmayan memeli hayvanları ele aldığımızı belirtiriz. Kedigiller ailesine veya familyasına girdiğimizde, artık köpekler, akrabaları ve köpek benzeri türlerden değil, kediler ve türevlerinden bahsedeceğimizi ilan ederiz.

Ve son olarak cins ve tür de, bize son derece spesifik olarak tek bir hayvan türünü belirtir. Böylece oldukça kapsamlı bir şekilde, bir türün pek çok özelliğini bilebiliriz.

Bu uzun anlatımdan da anlayabileceğiniz gibi, sınıflandırmanın çok önemli bir görevi vardır: sınıflandırma sayesinde, bir türün adını bilmemiz bile, eğer taksonomi bilgisine sahipsek, o canlıya ait onlarca özelliği bir anda bilebilmemizi sağlamaktadır.

Yumuşak Geçişler ve Gereksinimden Doğan Seviyeler...

Şimdi, yukarıda da verdiğimiz örnekten anlayabileceğiniz gibi, daha yumuşak geçişler için üst ve alt ön ekleri oldukça faydalı olabilmektedir. Örneğin bir alt tür, bir türün belirli bir coğrafyada yaşayan ve yeni bir tür olacak kadar farklılaşmamış olan çeşitlerine denirken, üst takım ya da süper takım, dinozorlar gibi birden fazla takımı barındıran ancak bir sınıf olamayacak kadar geniş olmayan canlı grupları için kullanılır.

Bir diğer önemli nokta da şudur: Bazı durumlarda, bu sınıflandırmanın dışına çıkarak, bazı arzulanan özellikleri vurgulamak adına orjinal sınıflandırmalar yapılabilir. Örneğin hayvanları simetrilerine göre sınıflandırmak isteyen ve bunu özellikle vurgulamak isteyen biri, yukarıdaki standart taksonomi yerine, bu sınıflandırmada resmi olarak bulunmayan çift yanlı simetrik (bilateria) veya ışınsal simetrik (radiata) gibi aslında bu sıralamadan hiçbirine girmeyen tanımlar yapabilir. Bunun bir diğer örneği de, bitkileri sınıflandırırken, bu klasik sınıflandırma birimlerinden hiçbirine uygun olmayan biçimde, çenek sayısına göre bitkileri sınıflandırarak tek çenekli (monocot) veya çift çenekli (dicot, eudicot) denebilir. Bunlar sınıflandırılmamış (unranked) sınıflandırma olarak isimlendirilebilirler.

Eğer sınıflandırma birimi bu şekilde belirgin ya da standart değilse, bir ata ve o atadan gelen tüm torunları içine alan sınıflandırma terimine klad (clade) denir. Klad, belirli bir sınıflandırma birimi değildir ve her zaman "grup" anlamına gelecek şekilde kullanılabilir. Bu şekilde standart dışı isimlendirilmelerinin sebebi, dediğimiz gibi, bilim insanlarının özellikle belirli özellikleri vurgulamak istemelerinden ancak modern ve standart sistematiğin buna kimi zaman izin vermemesinden kaynaklanmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Az önce saydığımız gibi çok yaygın sınıflandırmalar artık bilim insanları arasında norm haline gelmiştir; her ne kadar modern sınıflandırmaya uymasalar bile. Bunun sebebi biraz da, Taksonomi'nin de, bilim ile paralel olarak gelişmesi ve ihtiyaçlara cevap verecek şekilde modifiye edilmesidir. Buna, yazının sonunda tekrar döneceğiz.

Klad (Clade)
Klad (Clade)

Örneğin yukarıdaki resimde, ortak atayı da içine alan her türlü gruplandırma bir "klad" gösterir. Yani Tür A ve Tür B'yi, ayrıldıkları noktadan itibaren alırsak, bu bir kladdır. Tür A, Tür B ve Tür C'yi, ortak atalarıyla birlikte alırsak (tani resmin tümünü) bu da bir kladdır. Ancak sadece Tür A'yı alırsak, bu bir klad göstermez. Veya Tür A ve Tür C'yi birlikte ele alır; ancak ortak atalarını ele almazsak, bu da bir klad belirtmez.

Taksonomide Son Ekler

Latincenin sınıflandırma üzerindeki etkisi, genel olarak Biyoloji ve Tıp'ta olduğu gibi oldukça yoğundur. Biz de buna uyarak, size yukarıda verdiğimiz ön eklerden sonra, şimdi son ekleri vermek istiyoruz. Çünkü bir Latince sınıflandırma ismi duyduğunuzda, bunun sınıf mı takım mı olduğunu anlayabilmeniz ancak bu son ekleri bilmenize bağlı olabilecektir.

Ancak burada da bir zorluk karşımıza çıkmaktadır: Son ekler, sınıflara göre değişebilmektedir. Yani hayvanlar için kullanılan son ekler ile, mantarlar veya bitkiler için kullanılan son ekler farklı olabilmektedir. Biz burada sadece bitki ve hayvanlardan bahsedeceğiz, en sık onlar kullanıldığı için. Gelecekte daha ayrıntılı konulara da girebiliriz.

Tüm Reklamları Kapat

Bitkiler için kullanılan son ekler, oldukça üst sınıflandırma birimlerine kadar gidebilmekte ve Şube'den başlamaktadır. Listeleyecek olursak:

  • Şube: -phyta
  • Alt Şube: -phytina
  • Sınıf: -opsida 
  • Alt Sınıf: -idae 
  • Takım: -ales
  • Alt Takım: -ineae
  • Üst Familya: -acea 
  • Familya: -aceae 
  • Alt Familya: -oideae 
  • Oymak/Tribü (Tribe): -eae 
  • Alt Oymak: -inae 

Bunlar ilk bakışta zor gibi gelebilse de, sıkça kullanıldığında son derece faydalı olacak şekilde öğrenilebilmektedir. Hemen bir örnek üzerinden açıklayalım:

  • Şube: Bryophyta (Yapraklı Kara Yosunları)
  • Sınıf: Takakiopsida
  • Takım: Takakiales
  • Familya: Takakiaceae

Burada ayrıntılarına girmiyoruz, ancak yukarıdan aşağıya inildikçe, belirli özelliklerin kısıtlandığını ve canlıların spesifikleştiğini unutmayınız. Bu örnekteki sınırlandırma, genellikle coğrafi koşullara göre olmaktadır. Dediğimiz gibi, uzatmamak adına buna girmeyeceğiz.

Hayvanlara geldiğimizde ise çok daha kısıtlı bir son ek listesi görürüz:

Tüm Reklamları Kapat

  • Üst Familya: -oidea 
  • Familya: -idae 
  • Alt Familya: -inae
  • Oymak/Tribü: -ini 
  • Alt Oymak: -ina

Bunu da bir örnek üzerinden açıklayalım ve örnek olarak en bildiğimiz hayvan türü olan insanı seçelim:

  • Üst Familya: Hominoidea (İnsansı Maymunlar / İnsaymunlar)
  • Familya: Hominidae (Hominidler / Büyük İnsaymunlar)
  • Alt Familya: Homininae (İnsanlar, Goriller, Maymunlar ve İnsansılar)
  • Oymak/Tribü: Hominini (İnsanlar ve Şempanzeler)

Sonuç

Taksonomi, pek çok bilim insanı tarafından farklılaştırılmış bir bilim dalıdır ve bu sebeple günümüzde halen amansız tartışmalar sürebilmektedir. Evrim, bilimsel bir gerçek olarak, son derece yavaş ve kademeli işleyen bir süreç olduğundan ötürü, canlıların sınıflandırılması da güç olabilmektedir.

Unutmamak gerekir ki, bu güçlükler, evrimin kanıtlayıcı bulgularını zora düşürmek yerine, tam tersine, evrimin kademeli geçişini göstermektedir. Yani yeni bulunan bir canlının hangi gruba ait olduğunun bilinememesi, bilimin yetersizliğinden çok, türler arası geçişlerin genellikle pürüzsüz ve yavaş olmasındandır.

Taksonomi'nin görevinin abartılmaması da son derece önemlidir. Taksonomi, en nihayetinde bilim insanları arasında anlaşmayı sağlamayı hedefleyen bir dilden ibarettir ve bilimin gerçekliği veya bulguları üzerinde hiçbir söz hakkına sahip değildir.

Ne yazık ki taksonomiyi öğrenmenin çok kolay bir yolu yoktur. Tamamen pratik yaparak ağız alışkanlığı edinmek ve bol bol canlı sınıflandırıp, doğruluğunu test etmek şeklinde çalışılmalıdır. Bunu yapan bir birey, kısa bir süre içerisinde pek çok sınıflandırmanın altından başarıyla kalkabilecektir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Bu içerik 2 yazı dizisinde bulunuyor!

Bu yazı, Türleşme yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Evrim Tarihi ve Evrimsel Süreç yazı dizisinin 4 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrimsel Süreç - 1: Evrim Tarihi'nin Büyük Zaman Çizelgesi (1. Kısım)" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


EA Akademi Hakkında Bilgi Al
173
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 92
  • Bilim Budur! 46
  • Merak Uyandırıcı! 40
  • Muhteşem! 29
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 24
  • Umut Verici! 13
  • İnanılmaz 10
  • Korkutucu! 5
  • Güldürdü 2
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Grrr... *@$# 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • D. J. Futuyma. (2019). Evolution. ISBN: 1605356050. Yayınevi: Oxford University.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 16/01/2025 18:37:04 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3171

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Evrim
Proton
Sendrom
Eğilim
Mikrobiyoloji
Komplo Teorisi
Böcek Bilimi
Coronavirus
Biliş
Yeme
Mikroevrim
Evrimsel Süreç
Akıl
Yer
2019-Ncov
Enerji
Terapi
Dünya Sağlık Örgütü
Karar
Transkripsiyon
Freud
Meyve
Yatay Gen Transferi
Atmosfer
Elektrokimya
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin!. (23 Aralık 2014). Alındığı Tarih: 16 Ocak 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3171
Bakırcı, Ç. M. (2014, December 23). Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin!. Evrim Ağacı. Retrieved January 16, 2025. from https://evrimagaci.org/s/3171
Ç. M. Bakırcı. “Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 23 Dec. 2014, https://evrimagaci.org/s/3171.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Taksonomi Nedir? Sınıflandırma Biliminin Temel Kurallarını Öğrenin!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 23, 2014. https://evrimagaci.org/s/3171.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close