Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İmkansız Müonlar

İmkansız Müonlar Pixabay
3 dakika
8,148
Tüm Reklamları Kapat

İmkansız Müonlar

Her saniye, çoğu hidrojen ve helyum çekirdeğinden oluşan binlerce kozmik ışın Dünya'nın üst atmosferinin her bir metre karesine çarpar.

Onların nereden geldiğini gerçekte bilmiyoruz, ama bildiğimiz şey şu ki kozmik ışınlar atmosferdeki hava moleküllerine çarpınca temel parçacıklardan oluşan bir kozmik ışın sağanağı oluşturuyorlar: pionlar, kaonlar, pozitronlar, elektronlar, nötronlar, nötrinolar, gama ve X ışınları, ve müonlar.

Tüm Reklamları Kapat

Bunu biliyoruz çünkü yeryüzündeki laboratuvarlarda bu sağanaktaki parçacıkların yönünü ve enerjilerini belirleyen parçacık detektörlerimiz var. Sonra da onları orijinal kozmik ışınları çalışmak için kullanıyoruz.

Kozmik ışınlardan yeryüzüne gelen birçok müon saptamamız hakkında etkileyici bir gerçek var. Çünkü müonları laboratuvar koşullarında oluşturduğunuzda, bir elektron ya da bir pozitrona ve birkaç nötrinoya bozunmadan önce sadece 1,5 mikro saniyelik yarı ömre sahiptirler.

Tüm Reklamları Kapat

Ah evet, Yunan sembolü m hem "müon" hem de "mikro saniye" için kullanılır. Biraz kafa karıştırıcı olabilir ama müonların ömürleri bir mikrosaniyeye hayli yakındır, yani güzel bir rastlantı olmuş.

Yani bir grup müonunuz varsa 1,5 mikro saniye sonra elinizde sadece %50'si kalacaktır. 3 mikro saniye sonra %25'i, 10 mikro saniye sonra da ilk başta elinizde bulunan müonların sadece %0,1'i kalacaktır.

Müonlar pek de uzun yaşamazlar, ortalama ömürleri 2,2 mikro saniyedir! Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, yeterince hızlı hareket eden ışığı düşünelim. Işık bir saniyede dünyanın etrafını 7 kere dolaşabilir, 2,2 mikro saniyede sadece 660 metre ilerleyebilir- yani bir milden daha azını. Yani müonlar ışık hızında hareket etselerdi bile birçoğu bir ya da iki kilometre yol alamadan önce bozunmuş olacaklardı. Bu mesafe de müonların atmosferin üst kesimlerinden yeryüzüne düzenli olarak kat ettiği 10, 20 ya da 30 kilometreden çok daha az.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Peki nasıl oluyor da aslında bir kilometreden daha azını kat etmesi beklenen müonlar atmosfer boyunca onlarca kilometreyi anında bozunmadan kat edebiliyorlar?

Zaman genişlemesi.

Evet, müonlar ışık hızına yakın hareket ettiklerinden dolayı, onların zamanı "kelimenin gerçek anlamıyla" daha yavaş ilerler. Işık hızının %99.5'i ile ilerlerken onlara göre 2,2 mikro saniye bize göre ~22 mikro saniyedir. Bu da bozunmadan önce ortalama bir müona, en az 6 km'yi (0,5 km'den daha fazlası) kat edecek şekilde yeterli zamanı sağlar. Daha hızlı ilerleyen yüksek enerjili müonlar bile, bozunmadan önce yeryüzündeki detektörlerimize daha kolay yakalanırlar. Işık hızının %99,995'inde ilerleyen ortalama bir müonun ömrü 220 mikro saniye olup bozunmadan önce en az 66 kilometre yol alırlar.

Yani bizim açımızdan bakınca, bunca kozmik ışın müonların yeryüzündeki detektörlerimizce yakalanması gerçeği özel görelilik ve zaman genişlemesinin direkt bir kanıtıdır.

Bir de olaya, ortalama ömürleri sadece 2,2 mikro saniye olan müonların perspektifinden bakalım. Bu görünür paradoksun cevabı da görelilikle -yani göreli uzunluk büzülmesiyle- ilgili.

Tüm Reklamları Kapat

Müonların perspektifinden bakarsak, ışık hızının %99,995'iyle kendisine doğru hareket eden şey Dünya ve atmosferdir. Ve hareket eden cisimlerin boyları "kelimenin gerçek anlamıyla" cismin hızına bağlı olarak belli bir oranda kısalır. Bu durum için konuşursak, 50 km'lik atmosferimiz müona göre yarım kilometredir, yani 500 metre kalınlığındadır. 2,2 mikro saniyelik ömrü olan bir müonun bile karşıya ulaşması için yeterli bir incelik. Bu açıdan bakılınca atmosfer ve yeryüzü müona doğru hareket eder. Ama 300 metre/mikrosaniye'lik bir hız ve 500 metrelik bir uzaklık ele alındığında müon bozunmadan önce yeryüzünün ona ulaşmasında hiçbir problem yoktur.

Bana kalırsa bu, özel göreliliğe yönelik en harika deneysel doğrulamalardan biri.

Işık hızına yakın hızlarda hareket eden cisimlerdeki net bir zaman genişlemesi, ya da perspektifinize göre uzunluk büzülmesi. Bahsettiğim spesifik zaman genişlemesi ya da uzunluk büzülmesi faktörleri, zaman genişlemesi ve uzunluk büzülmesi formülleri kullanılarak hesaplanabilir. Bir kez nasıl kullanacağınızı öğrenince herhangi bir hıza uygulayıp uzunlukta ve zamanda hangi oranda bir bozulma olduğunu görebilirsiniz.

Destek Olun

Bu video, MinutePhysics tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

MinutePhysics kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
109
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 9
  • Tebrikler! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Muhteşem! 2
  • İnanılmaz 2
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/10/2023 09:06:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7570

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Sıcak
Hastalık Yayılımı
Bilişsel
Uydu
Mers
Köpekler
Önyargı
Coğrafya
Müzik
Kadın Sağlığı
Çiçek
Semptom
Radyo
Taklit
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Enfeksiyon
Teyit
Kişilik
Bilim Tarihi
Albert Einstein
Aşı
Gen
Biyoçeşitlilik
Optik
Evrim Ağacı Duyurusu
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Fukushima'nın Radyoaktif Suları Okyanusa Boşaltılınca Ne Olacak?
Fukushima'nın Radyoaktif Suları Okyanusa Boşaltılınca Ne Olacak?
Bu Lamba Sizi Hackerlardan Nasıl Koruyor?
Bu Lamba Sizi Hackerlardan Nasıl Koruyor?
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Kırık Kalp Sendromu: Aşk Acısı Sizi Öldürebilir mi?
Kırık Kalp Sendromu: Aşk Acısı Sizi Öldürebilir mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Demiryay, et al. İmkansız Müonlar. (19 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 4 Ekim 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7570
Demiryay, M., Özdil, A. Ş. (2019, January 19). İmkansız Müonlar. Evrim Ağacı. Retrieved October 04, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7570
M. Demiryay, et al. “İmkansız Müonlar.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay, Evrim Ağacı, 19 Jan. 2019, https://evrimagaci.org/s/7570.
Demiryay, Mehmet. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “İmkansız Müonlar.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay. Evrim Ağacı, January 19, 2019. https://evrimagaci.org/s/7570.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close