Homer Simpson, Higgs Bozonu'nun Kütlesini 14 Sene Önceden "Neredeyse" Tahmin Etti!
- Özgün
- Sinema ve Film
Homer Simpson, Simspsonlar isimli çizgi dizinin meşhur baş karakteridir. Onu tanımayan neredeyse kimse yoktur. Simpsonlar, birçok politik, bilimsel, etik, dini, vb. konulara değinmeleriyle meşhur, oldukça eğlenceli ve öğretici bir televizyon dizisi... Ancak yapımcıların bazı bölümlere gizledikleri bilimle ilgili parçalar, gerçekten baş döndürücü!
Bunlardan bir tanesi, Higgs Bozonu'nun keşfi ve kütlesinin hesabından yaklaşık 14 sene önce, Simpsonlar'ın bir bölümünde Homer'ın tahtaya yazdığı denklemin, Higgs Bozonu'nu tahmine yönelik bir girişim olması! Ne yazık ki bu denklem, şu andaki verilerimize göre pek isabetli değil. Ancak dönemin verilerine, belirsizliklerine ve tahminlerine göre son derece isabetli diyebiliriz. Buna az sonra değineceğiz. Önce bölümü ve denklemi azıcık tanıtalım:
Eylül 1998'de (CERN'deki deneyin yapıldığı 2012'den yaklaşık 14 sene önce) yayılanan "Evergreen Terrace'ın Büyücüsü" isimli bölümde Homer kara tahtaya bir denklem yazmaktadır. "Simpsonlar ve Onların Matematiksel Sırları" isimli kitabın yazarı Simon Singh, bu denklemin Higgs Bozonu'nun kütlesini veren denklem olduğunu söylüyor. The Independent gazetesine verdiği röportajda şöyle söylüyor:
O bölümde tahtaya yazılan denklem, Higgs bozonunun kütlesini yaklaşık olarak vermektedir. Eğer denklemi çözecek olursanız, elde ettiğiniz sayı, Higgs bozonunun aşırı küçük olan kütlesinden büyük çıkmaktadır. Homer'ın bilim insanlarının Higgs Bozonu'nun kütlesini hesaplamasından 14 sene önce bunu tahmin etmesi oldukça etkileyicidir.
Simpsonlar'ın yaratıcısı olan Al Jean, matematik bölümü mezunu. Fakat bu denklemin bölüme girmesinden asıl sorumlu olan kişi, bölüm yazarlarından biri olan, 16 yaşındayken Harvard Üniversitesi'ne kabul almış olan, matematik ve fizik bölümü mezunu olan David X. Cohen.
Cohen, çalıştığı tüm dizilere matematik gizlemesiyle tanınan bir sanatçı ve bilim insanı. Bu denklemi ekleyebilmek için dönemin Columbia Üniversitesi astronomlarından David Schiminovich ile irtibata geçti ve denklemi ondan aldı. Çünkü bu denklem, büyük oranda onun çalışmalarına dayanıyordu. İkili, bu denklemle birazcık oynayarak o zamanlarda Higgs Bozonu'nun kütlesine ait en yakın tahmini yapabilecek şekilde düzenlediler. Dr. Singh açıklamalarına şöyle devam ediyor:
Bu denklem, Planck sabiti, kütleçekim sabiti ve ışık hızı gibi bazı parametrelerin oynanmasıyla ortaya çıkmış eğlenceli bir denklemdir. Eğer bu sayıların değerlerine bakar ve yerlerine yerleştirirseniz, bozonun kütlesini 775 GeV olarak verdiğini görebilirsiniz. Ancak 2012'deki keşif sayesinde biliyoruz ki bu değer, gerçek değer olan 125 GeV'tan makul kabul edilebilecek miktarda büyüktür.
Normalde Higgs Bozonu'nun kütlesi, Homer'ın tahtaya yazdığı denklemle hesaplanmamaktadır. Bunun teorik arka planı çok ama çok daha karmaşıktır ve burada izah etmemiz mümkün değildir. Fakat temel düzeyde, buradaki ve buradaki bilgiler incelenebilir. Dolayısıyla Simpsonlar'ın farklı bir denklemle o zamanlarda tahmin edilen sonuçlara göz kırpması oldukça hoştur.
Ancak bunun isabetsizliği sizi yanıltmasın. Çünkü Homer'ın bu denklemi tahtaya 1998'de yazdığını unutmayın. O dönemlerde Higgs Bozonu'na dair tüm bilgilerimiz oldukça teorikti ve birçok farklı olasılık üzerinde duruluyordu. Böyle bir bozonun var olabileceğini kabul bile etmeyen çok sayıda bilim insanı bulunuyordu. Dr. Singh şöyle söylüyor:
Aslına bakarsanız, Homer'ın amatör bir mucit olduğunu ve CERN'de yapılan deneyden 14 sene önce bu sonucu bulabildiği düşünülecek olursa, 775 GeV hiç de kötü bir tahmin değil.
Higgs Bozonu'nun Kütlesi O Zamanlarda Bilinmiyor Muydu?
Peki Higgs Bozonu'nun kütlesi zaten teorik olarak bilinmiyor muydu? Hayır, teknik olarak bilinmiyordu. Standart Model dahilindeki Higgs Mekanizması, Higgs Bozonu'nun kütlesini tahmin edemiyordu; sadece belli bir aralık verebiliyordu. Dönemin bilim insanları, farklı yaklaşımlarına bağlı olarak bulunması gerektiği teorik olarak Peter Higgs tarafından gösterilmiş bu bozonun olası enerji seviyelerine yönelik birden fazla tahmin vardı. Neyse ki, kütlesi her ne olursa olsun buna bağlı olarak eşsiz bir ize sahip olacaktı ve CERN, bunu yakalayabileceğini umuyordu (ki başardılar da).
Higgs Bozonu gibi kritik bir parçacık için enerji değerinin ne olduğu aşırı önemlidir. Zira bu spektrumun hangi tarafında kaldığına bağlı olarak, Evren'in dokusuyla ilgili bildiklerimiz kökünden değişebilir. 2012'de yapılan CERN deneyleri sayesinde Higgs Bozonu'nun iki ucun tam arasında, 125 GeV'ta yer alan bir kütleye sahip olduğu anlaşıldı. Bunun ne anlama geldiği halen tartışılan ve araştırılan bir konu, dolayısıyla oraya girmeyeceğiz.
Homer, Higgs Bozonu'nun Enerjisini Neden Çok Yüksek Tahmin Etti?
Bunun en temel nedeni, denklemi bölüme eklemek için danışılan David Schiminovich'in tahmin aralığıdır. 1990'ların sonunda Higgs Bozonu'nun enerji seviyesine yönelik çok farklı tahminler vardı. Yalnızca 2011'den sonra tahmin aralıkları 100-145 GeV arasında olacak şekilde sınırlanmıştır. 2008'de CERN'de Higgs Bozonu'nu (ve diğer çok sayıda parçacığı) tespit eden Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın çalışmaya başlamasından önce bu tahmin aralığı çok ama çok daha genişti.
Denklem Neden Farklı Sonuç Veriyor ve Nasıl Düzeltilebilir?
Homer'ın kullandığı (1/137)8 katsayısı elektromanyetik çiftlenme katsayısıdır. Böylesi temel bir fizik formülünde bulunması çok normaldir ve isabetlidir; bu nedenle eklenmiş olmalıdır. Ancak denklemi bu şekilde yazdığımızda, Higgs Bozonu'nun düşük enerjili bir bozon olduğu varsayılmaktadır. Bu doğru değildir; 125 GeV ile oldukça güçlü bir bozon olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla bu katsayı, (1/128)8 olacak şekilde değiştirilmelidir (yüksek enerjili bozonlar için). Fakat bu durumda da 1335 GeV gibi uç bir sonuç çıkmaktadır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Eğer ki illa buna yakın bir denklemle sonuca gidilmek isteniyorsa ve yine de mantıklı gözüken bir denklem aranıyorsa, denklem şöyle düzeltilmelidir:
Bu haliyle denklem, 170 GeV verecektir ki bu, Homer'ın orijinal tahminine göre gerçeğe çok daha yakındır. Ayrıca, Higgs bozonunun özelliklerini daha isabetli olarak karşılamaktadır.
Higgs bozonu, cisimlere kütlesini veren parçacıktır. Bir nevi, Higgs bozonunun varlığı, diğer bütün cisimlerin varlığını anlamlı ve fiziksel olarak açıklanabilir kılmaktadır. Bu nedenle varlığının ispatı çok önemliydi ve CERN'deki araştırmalar sayesinde bunun ispatı yapılabildi.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
26
-
11
-
9
-
7
-
6
-
3
-
3
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- B. Koerber. Homer Simpson Almost Discovered The Higgs Boson Before Any Scientist. (3 Mart 2015). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Mashable | Arşiv Bağlantısı
- R. Gray. Did Homer Simpson Discover The Higgs Boson? Maths In 1998 Episode Predicts Particle's Mass 14 Years Before Cern. (2 Mart 2015). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: DailyMail | Arşiv Bağlantısı
- Numberphile. Homer Simpson Vs Pierre De Fermat. (29 Eylül 2013). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: YouTube | Arşiv Bağlantısı
- J. Wacker. Did The Writers Of The Simpsons Predict The Mass Of The Higgs Boson 14 Years Before It Was Determined?. (4 Mart 2015). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Quora | Arşiv Bağlantısı
- Woit. Particle Fever. (1 Ekim 2013). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Not Even Wrong | Arşiv Bağlantısı
- D. G. Leahy. The Higgs Boson & The Absolute Dead Center Cube: Predictions Within The Probable Range. (17 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 17 Temmuz 2019. Alındığı Yer: D. G. Leahy | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/05/2025 06:07:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3338
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
