Hematopoetik Kök Hücre Nakli Nedir? Kök Hücre Nakli İçin Bağışçı Olmak Neden Önemlidir?
Hepimiz, Hayat Kurtaracak Güce Sahibiz!
Mitochondrial Disease News
- Özgün
- İmmünoloji
- Hematoonkoloji
Hematopoetik kök hücre nakli (İng: "hematopoietic stem cell transplantation"), bir hastaya kendi vücudundan veya başka bir kişinin vücudundan alınan hematopoetik kök hücrelerin belirli işlemler sonucunda nakledilmesidir. Hematopoetik kök hücreler, kemik iliğinde bulunan kök hücrelerdir. Kök hücreler, çok hücreli canlılarda bulunan ve henüz spesifik bir dokuya ait hücrelere dönüşmemiş olan özel hücrelerdir. Örneğin kanımızda bulunan bazı alyuvar, akyuvar ve trombositler, hematopoetik kök hücrenin bölünmesi ve değişimi ile oluşturur.
Hastaya nakledilen yeni hematopoetik kök hücreler, daha önceden var olan hematopoetik sistemin yerine başka bir hematopoetik sistem oluşumunu sağlar. Hematopoetik kök hücre nakli, birçok hastalık için birincil tedavi yoludur:[1], [2]
- Belirli kanser türleri,
- Kansızlığa neden olan bazı hastalıklar,
- Doğuştan gelen metabolizma hastalıklarının bazı türleri.
Hematopoetik kök hücre transferiyle tedavi edilebilme ihtimali bulunan hastalıkların bir listesini burada bulabilirsiniz. Ne var ki hâlihazırda var olan hematopoetik kök hücre talebinin sadece %60'ı karşılanabilmektedir. Bir diğer deyişle, hastaların %40'ı hala eşleşme beklemektedir.[2]
Hematopoetik Kök Hücre Nakli Şartları Nelerdir?
Bir başkasından hematopoetik kök hücre nakli olabilmesi için insan lökosit antijeni (İng: "human leukocyte antigen" veya kısaca "HLA") uyumu gereklidir. HLA, hücrelerin yüzeyinde bulunan, kişiye özel, kalıtım ile anne ve babadan gelen çok sayıda moleküler (antijenik) yapıdır. HLA molekülleri, bir anlamda hücrenin o kişiye özel olan kimliğidir.[3] Eğer herhangi birinin vücudunda kendi HLA yapısına uygun olmayan bir hücre bulunursa bağışıklık sistemi tarafından o hücre yok edilmeye çalışılır. Buna bağlı olarak hematopoetik kök hücre naklinde kişinin HLA moleküllerine uyumsuz bir hematopoetik kök hücre verilmesi durumunda, bu hematopoetik kök hücreden gelişen yeni bağışıklık sistemi hücreleri de hastanın hücrelerine saldırır ve onları yok etmeye çalışır. Bu nedenle hematopoetik kök hücre naklinde HLA uyumu çok önemlidir.[4]
Başkasından yapılan hematopoetik kök hücre nakli için üç yöntem kullanılır.
- Kemik iliği: Kemik iliği, kuş ve memelilerde hematopoetik kök hücrenin ana üretim merkezidir. Vücutta en çok hematopoetik kök hücrenin bulunduğu yerdir. Kemiklerin içinde bulunur.
- Periferik kan: Periferik kan, vücutta dolaşan kandır. kolumuzdaki veya bacağımızdaki kan, periferik kandır.
- Kordon kanı: Kordon kanı, doğumda rahimde ve göbek kordonunda kalan kandır. İçerdiği hematopoetik kök hücre "acemi" olduğundan vücuda uyum sağlayabilir.
Bu yöntemlerin her birinin kendine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Doku uyumu tam ise, kemik iliği avantajlıdır; çünkü nakilden sonra yeniden kan yapımının başlama süresi kısadır. Eğer doku uyumu az ise, kordon kanı avantajlıdır; çünkü kordon kanında bulunan kök hücre vücudun mevcut hücrelerine uyum sağlayabilir. Fakat kordon kanından yapılan nakillerde kan yapımının yeniden başlama süresi uzundur.[5], [6]
Akraba Dışı Nakil Süreci
Bir hastanın akraba dışı hematopoetik kök hücre nakline ihtiyacı olduğunda; daha önceden gönüllü olmuş kişiler arasından eşleşme bulunduğunda hala gönüllülüğünün devam ettiği onayı gönüllüden alınır. Daha sonra gönüllüden biraz kan alınarak belli testler yapılır. Testlerde uygun sonuçlar çıkarsa, gönüllüye bir seçme hakkı tanınır (bazen buna doktorlar karar verir):
- Seçenek-1: Gönüllü uyutularak kemik iliğinden kök hücre toplanır.
- Seçenek-2: Gönüllünün kolundan periferik kan alınarak kök hücre toplanır.
Gönüllü seçimini yaptıktan sonra, hematopoetik kök hücre toplanır. Artık gönüllünün (veya "donörün" veya "vericinin") görevi bitmiş olur.
Toplanan kök hücre, soğuk zincir ile alıcıya ulaştırılır. Alıcıya ulaştığında alıcının hematopoetik kök hücreleri kematorapi ile yok edilir ve yeni kök hücre hastaya verilir.[4]
Kematorapi, bazen hastanın vücudundaki kök hücrenin tamamını yok edemez. Kalan kök hücreler nakilden sonra çoğalmaya devam eder. Bu durumda naklin tekrarlanması gerekir.[1]
Akraba Dışı Nakil Şartları
Verici olmak için belli şartlar gerekir. Bu şartlar ülkeye göre değişiklik gösterebilir. Ülkemizde şartlar şu şekildedir:[2], [7]
- 18-50 yaş arasında olunmalı (sisteme 50 yaşının altında kayıt yapıldıysa 55 yaşına kadar gönüllülük sürer)
- Vücut kitle endeksi 0-40 arası olmalı
- Aşağıdaki hastalıklardan herhangi birine sahip olunmamalı:
- Kalp hastalıkları
- Akciğer hastalıkları
- Hematopoetik sistem hastalıkları
- Şiddetli böbrek hastalıkları
- Kan hastalıkları
- Tromboz
- Nörolojik bozukluklar
- Kanser
- Bulaşıcı hastalıklar
- Tip 1 ve 2 diyabet (tip 2 diyabet diyet ile kontrol ediliyorsa ve diğer risk faktörleri yoksa kabul edilebilir.)
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git-
7
-
6
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ a b A. Velardi, et al. (2011). Nelson Textbook Of Pediatrics.
- ^ a b c WMDA. Become A Donor - Wmda. (6 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 21 Ağustos 2022. Alındığı Yer: WMDA | Arşiv Bağlantısı
- ^ Multiple Sclerosis Trust. Human Leukocyte Antigen (Hla). Alındığı Tarih: 21 Ağustos 2022. Alındığı Yer: Multiple Sclerosis Trust | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b E. Spierings, et al. (2019). Ebmt Handbook, Conditioning. ISBN: 978-3-030-02277-8. sf: 99-108.
- ^ N. C. Gorin. (2019). Ebmt Handbook, Bone Marrow Harvesting For Hsct. ISBN: 978-3-030-02277-8. sf: 109-116.
- ^ K. Hübel. (2019). Ebmt Handbook, Mobilization And Collection Of Hsc. sf: 117-122.
- ^ TÜRKÖK. Türkök Sıkça Sorulan Sorular. Alındığı Tarih: 21 Ağustos 2022. Alındığı Yer: TÜRKÖK | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/11/2024 13:27:13 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12277
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
