Hayvanların İnançları Var mı? Varsa, Bir Hayvanın "İnancının Olması" Ne Anlama Gelir?

İnançları olan tek canlı bizler değiliz. Kanıtlaması insanlarınkinden daha zor olsa da hayvanların da inançları vardır. 16 Haziran 2020 tarihinde "Mind And Language" (Zihin Ve Dil) dergisinde yayımlanan makalede Ruhr Üniversitesi Felsefe 2 Enstitüsünden Dr. Tobias Starzak ve Profesör Albert Newen, hayvanlardaki inanç sistemini anlayabilmek ve deneysel olarak araştırabilmek için 4 kriter önerdiler.^[1]

Hayvanlarda İnancın 4 Kriteri

Kriter 1: Çevre Hakkında Bilgiye Sahip Olma

İnançların varlığının birinci kriteri; hayvanın, çevresi hakkında bilgi sahibi olması gerekmesidir. Ancak bu bilgi, yalnızca otomatik bir tepkiye yol açmamalıdır. Örneğin, kurbağaların içgüdüsel olarak böceği diliyle yakalaması gibi...

Kriter 2: Aynı Bilgi ile Farklı Davranışlar Sergileyebilme

İkinci kriter: Hayvan, aynı bilgiyi kullanarak değişik davranışlar sergileyebilmelidir. Albert Newen şöyle açıklıyor:

Bu, bir ve aynı bilgi parçasının farklı davranışlar üretmek için farklı motivasyonlarla birleştirilebildiği durumdur. Örneğin, hayvan o anda orada yiyecek olduğu bilgisini yiyeceği yemek veya saklamak amacıyla kullanabilmelidir.

Kriter 3: Bilgi, İçsel Bir İnanç Olarak Yapılandırılmalıdır

Üçüncü kriter: Bilgi, içsel olarak bir inanç olacak biçimde yapılandırılmalıdır ve buna bağlı olarak o bilginin birbirinden farklı kısımları ayrı ayrı işlenebilmelidir. Örneğin, belirli bir yerde belirli bir tür besinin belirli bir zamanda bulunabileceğini öğrenebilen sıçanlarla yapılan deneylerde bu gözlenmiştir. Bu bilgiler, ne-ne zaman-nerede yapısına sahiptir.

Kriter 4: Bilgi, Yeniden Birleştirilebilir Yapıda Olmalıdır

Dördüncü kriter ise şu: İnançları olan hayvanlar, bilgi bileşenlerini yeni yollarla yeniden birleştirebilmelidir. Bu yeniden birleştirilmiş inanç, değişken davranışlara yol açmalıdır.

Araştırmacı Jonathan Crystal, 8 yollu labirent deneylerinde sıçanların bunu da yapabildiğini gösterdi. Hayvanlar, sabah labirentin 3. yolundaki normal yiyeceğe ulaşırlarsa, öğlen 7. yolda çikolata bulunabildiğini öğrendiler.

Kargalar, Tüm Kriterleri Karşılıyor!

Yazarlar ayrıca, inançlı hayvanlara örnek olarak kargaları ve çalıkargalarını gösteriyor.

İngiliz araştırmacı Nicola Clayton, çalıkargaları ile deneyler yaptı. Kuşlar açken, başlangıçta yiyeceği yemeye eğilimli oluyorlar. Aç değilken ise sistemsel olarak artıkları saklıyorlar. Bu süreçte hangi yiyeceği (solucan veya fıstık) nerede ve ne zaman sakladıklarını kaydederler. İlerleyen saatlerde acıkırlarsa önce tercih ettikleri solucanları ararlar. Solucanların yenmez hale geldiği süre geçtikten sonra, bunun yerine fıstıklarını sakladıkları yerlere yönelirler. Dr. Tobias Starzak şöyle söylüyor:

Bu davranış değişikliğini en iyi açıklayan şey, kuşların solucanların bozulmuş olduğuna dair inançları ve diğer yiyeceklerin yeri hakkındaki inançlarıdır.

Hayvanlar başka durumlarda da değişken tepki verebilirler. Örneğin, yiyeceklerini gizlerken rakipleri tarafından izlendiklerini fark ederlerse, yiyeceği sonra tekrar gizlerler.

İnançların sebep olduğu şeklinde yorumlanabilecek değişken davranış, sıçanlarda, şempanzelerde ve border collie çeşidi köpeklerde de gösterilmiştir. Albert Newen son olarak şunları ekliyor:

Henüz inançları olduğu keşfedilmemiş olan daha birçok tür olduğuna inanıyoruz.