Darwin’in İnsan Duygularını Fotoğraflaması Görsel Kültürü Nasıl Dönüştürdü?

1872’de, Türlerin Kökeni’nden 13 yıl kadar sonra, Charles Darwin, fotografik gösterimlerin kullanıldığı ilk bilimsel yazınlardan birisini, İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadeleri eserini yayınladı.

Çalışmanın kendisi, temelleri sarsan bir etki uyandırmakta zorlansa da —kitap kendisinden 10 yıl önce Fransız bir sinir bilimci olan Guillaume-Benjamin Duchenne’in Mécanisme de la Physionomie Humaine (İnsan Fizyonomisinin Mekanizması) adlı eserinde elektrodlar kullanıp insanın yüz şeklinden iç dünyasını keşfetmek için yaptığı araştırmasına dayanmaktaydı— Darwin’in kitabı, psikolojiye dair önemli katkılardan biri olarak kabul edilmesinin yanı sıra, kitap görsellerinin tarihi bakımından da bir öncüsü, bir dönüm noktasıdır.

(Bir yüzyıldan fazla bir süre sonra psikolog Paul Ekman, Darwin’in ve Duchenne’in araştırmalarını temel aldığı, kendisinin Yüz Hareketlerini Kodlama Sistemi, veya FACS adını verdiği çalışmasının —yüzdeki mikro ifadelere dayanarak insan duygularını okumaya yönelik kodlu yaklaşım— üzerinde üniversite lisans çalışmamın önemli bir kısmını gerçekleştirdim ve bu çalışma, CIA’den animatörlere kadar herkese yardımcı oldu. Modern yüz ifadesi araştırmaları hakkında daha fazla bilgi için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.)

Darwin’in bilimin birçok alanına, evrimden jeolojiye ve botaniğe kadar, sunduğu katkılar gayet iyi bilinir; fakat görünen o ki kendisi aynı zamanda görsel kültürün tarihi içerisinde de ufuk açıcı bir isim olmuştur. Darwin’in Kamerası: Evrim Teorisinde Sanat ve Fotoğrafçılık kitabında fotoğraf küratörü Philip Prodger, Darwin’in sadece bilimin gidişatını değil ayrıca görüntülerin nasıl görüldüğü ve oluştuğuna dair kanıyı da sonsuza dek değiştirişinin ve şekillendirişinin muhteşem tarihini anlatıyor.

Prodger, Darwin’in, fotoğraf çalışmalarının olağanüstü derecede zor yapılabildiği ve yavaş olduğu bir çağda, hiç de kolay olmayan bir çalışmayla insan duygularını görsel anlamda en etkileyici biçimde yakalayabilmek için sürdürdüğü yorulmaz arayışının izlerini sürüyor. Sayısız galeriyi, kitapçıyı ve fotoğraf stüdyolarını taradıktan sonra Darwin sonunda eksantrik fotoğrafçı ve yaratıcılık tarihinde de başlı başına bir dev olan Oscar Rejlander’i bulmuş ve onu çalışmayı planladığı duygusal ifadeleri yakalaması için işe almıştır.

İlk başlarda fotoğraflara, baskılara ve çizimlere verilen değerin tamamen aynısı verilirdi. Aynı standartlar — akla yatkınlık, hakimiyet, beceri ve ikna edicilik— fotoğraflara da eşit olarak uygulanırdı. Ancak fotografik teknoloji hızla gelişti… Bu yaklaşık elli yıl aldı ama 1800’lerin ikinci yarısı boyunca fotoğrafçılık geleneksel el çizimlerinin ve baskı yapımcılığının varamadığı bir alana taşındı. Bir kere, çıplak gözün görebildiğinden daha ötesini fotoğraflama hızına varılınca, bu durum bilimsel sağlamlığın ölçütlerini etkilemeye başladı. ~ Philip Prodger.

Fakat en ilginç olanı belki de Darwin’in bu bütünleşik yaratıcılığın anahtarı olduğuna inandığım bir özelliği, disiplinler-arasındaki müthiş merakıdır. Hiçbir zaman resmî olarak sanat çalışmamış olmasına rağmen, sanata dair canlı bir ilgisi vardı, sanat tarihi kitapları okurdu, sanat müzelerini ziyaret ederdi ve HMS Beagle seyahatinde bile sanatçıların arasına karışmıştı. Sonuç olarak, sanatın duyarlılığı onun çalışmalarına sızmıştı. Prodger Darwin’in oluşturduğu arkadaşlıklara da özellikle yakından bir bakış atıyor — Lewis Carroll, simgesel fotoğrafçı Julia Margaret Cameron, ünlü hayvan ressamları Joseph Wolf ve Briton Riviere, heykeltıraş Thomas Woolner ve daha birçokları gibi.

Fotoğrafik görselleme tamamlanmayan bir süreçti. Çünkü kitaplarda fotoğraf kullanımına dair hiç geçerli kural bulunmamaktaydı, Darwin bunları oluşturmaya çalıştı. Baskı resimciliğin bilimsel görsellerde halen üstün olduğu bir dönemde çalışarak Darwin, fotoğraf oluşturmada otorite ve orijinallik hakkında geçerli kavramları benimsedi. Bu bağlamda o bir geçiş figürüydü, bir ayağı kararlı bir biçimde geçmişte —bildiği ve bağlı olduğu kitaplardan öğrendikleri— ve fotoğrafçılıkta fark ettiği muhteşem potansiyelle birlikte bir ayağı gelecekteydi.” ~ Philip Prodger.

7 önemli dijital insaniyet projesine güzel bir ekleme olan ve Darwin’in mirasını dijitalize etmeye yönelik göz alıcı bir başlangıç olan Darwin Projesi’ndeki araştırmacılar şu sıralarda sizlere Darwin’in görsellerinde hangi ana duygunun iletilmeye çalışıldığını belirtmenizi isteyerek, Darwin’in duygular üzerindeki deneyini gönüllülerin katkıda bulunacağı bir çalışmaya çeviriyorlar. Deney 11 görsel içeriyor.

Ciddi bir şekilde araştırılmış ve özenli bir dille anlatılmış olan Darwin’in Kamerası adlı kitap, tarihin, psikolojinin ve sanatın kesişme noktasındaki görsel kültürün evriminde temel bir kayıp halkadır.