Hayvanlarda Ölü Taklidi: Bazı Sürüngenler Ölürken Neden Sırt Üstü Yatacak Şekilde Dönüyorlar?
Hayvanların Ölü Taklidi Yapması, Onlara Nasıl Avantaj Sağlıyor?
Softpedia News
- Özgün
- Etoloji
Eğer sürüngenleri, özellikle de bazı kertenkele türlerini yakından inceleme ve yaşam döngülerini takip etme fırsatı bulduysanız, birçoklarının ölümden kısa bir süre önce sırt üstü yatarak, bu pozisyonda öldüğüne tanıklık etmiş olabilirsiniz. Bu her zaman ve her türde böyle değildir; ancak böyle olduğu durumlar oldukça ilginçtir çünkü canlı, sanki öleceğinin farkındaymışçasına, adeta bilinçli bir şekilde sırt üstü dönerler. Dolayısıyla bu durum, bir açıklamayı hak etmektedir.
Aslında bu, sürüngenlerdeki (ve az sonra söz edeceğimiz ve görsellerden de görebileceğiniz gibi birçok diğer hayvanda görülen) tanotoz ya da tonik hareketsizlik (immobilite) adı verilen bir savunma davranışından kaynaklanmaktadır. Yani ölü taklidi yapma! Sürüngenler, tehdit altında hissettikleri zaman sırt üstü dönüp ölü taklidi yaparlar. Böylece taze av peşindeki avcılarının, kendilerinin ölü olduğunu düşünmesini sağlarlar ve bir ihtimal, kurtulurlar.
Tabii tamamen hareketsiz kalmanın, kaç ya da savaş tepkisinin genelde atlanan üçüncü seçeneği olan donma tepkisi açısından da katkısı vardır: Bazı avcılar, harekete fazlasıyla duyarlıdırlar ve donma tepkisi vermek, avların hayatta kalma ihtimalini arttırır. Benzer şekilde, kediler gibi avcılar bile avları birden hareketsizleşecek olursa onlara ilgilerini kaybedebilirler. Bu gibi durumlarda, avcı uzaklaştıktan sonra, ölü taklidi yapan sürüngenin hızlıca normale dönüp oradan uzaklaştığını görebilirsiniz.
İşte ölümün gelme biçimine bağlı olarak, bazı sürüngenlerin sırt üstü yatarak ölmesi de bundandır. Kimi zaman sürüngenlerin ölümü, tıpkı diğer hayvanlarda olduğu gibi yavaş ve sancılı olabilir. Bu durumda sürüngen, kendini tehdit altında hissedecek ve içgüdüsel olarak savunma mekanizmaları devreye girecektir. Eğer bu şekilde ömrünün son anlarını yaşayan bir sürüngen, donakalacak olursa, kimi zaman dış kuvvetlerin etkisiyle, kimi zamansa donma davranışının (rutininin) bir parçası olarak sırt üstü dönebilirler.
Ayrıca ölüm her zaman yaşlılık veya hastalık nedeniyle de gelmeyebilir: Kimi zaman, yedikleri besinler (örneğin zehirli örümcekler veya kurbağalar) dolayısıyla kısa bir süre içinde ölürler. Ancak ölme yolunda hızla ilerlerken kendilerini iyi hissetmedikleri için tehdit altında olduklarını düşürünürler ve aynı davranışı sergilerler. Sonunda, ölüm nedenleri her neyse, gerçekten de hayatlarını kaybettiklerinde, sanki bilerek sırt üstü dönüp öldüklerini düşünmemize neden olurlar.
Aslında tonik immobilite sadece sürüngenlere özgü bir davranış değildir; birçok memelide, kuşta ve hatta insanlarda bile görülmektedir. Fakat sürüngenlerde bu durum daha sık görüldüğü için, sırt üstü dönerek ölme davranışı da sürüngenlere daha sık atfedilmektedir. Benzer bir durum, örümceklerin öldükten sonra top şeklini almasında da geçerlidir; bu konuda daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.
Tabii ki ölü taklidi yapmanın tek nedeni savunma değildir. Aynı zamanda Pisaura mirabilis gibi örümcek türlerinin erkekleri, dişileriyle çiftleşme sonrasında, onların kendilerini yemelerini önlemek için ölü taklidi yaparlar. İlginç bir şekilde dişiler, kendilerine ölü taklidi yapan erkeklerle çiftleşmeye daha meyillidirler! Bu durum, ölü taklidi davranışının aynı zamanda cinselliğin de bir parçası olabildiğini göstermektedir.
Ayrıca elbette avcılar da bu taktiği avlarına karşı kullanabilirler: Nimbochromis olarak bilinen "uyuyan sihlid balıkları", sanki ölüymüş gibi göl tabanına yan yatarlar ve beklerler. Sonrasında leşçiller üzerine üşüştüğünde birdenbire canlanarak saldırırlar ve onları avlarlar.
Uzun lafın kısası, hayvanların davranış repertuvarında son derece ilginç davranışlar bulmak mümkündür. Bunlar, milyonlarca yıldır süregelen evrimsel süreç boyunca, hayatta kalma ve üreme mücadelesi tarafından şekillendirilen davranışlardır. Kimi zaman bize komik veya şaşırtıcı gelen bu davranışlar, vahşi doğada bir türün (veya en azından bir bireyin) devamlılığının anahtarı olabilecek kadar önemli olabilmektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
30
-
13
-
9
-
7
-
6
-
5
-
5
-
2
-
0
-
0
-
0
-
0
- J. K. John. Why Do Lizards Turn Stomach Up After Death?. (1 Haziran 2017). Alındığı Tarih: 22 Ocak 2020. Alındığı Yer: Quora | Arşiv Bağlantısı
- J. Owen. The Living Dead: Animals That Pretend To Go Belly-Up. (15 Ekim 2015). Alındığı Tarih: 22 Ocak 2020. Alındığı Yer: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
- L. S. Hansen, et al. (2008). Thanatosis As An Adaptive Male Mating Strategy In The Nuptial Gift–Giving Spider Pisaura Mirabilis. Behavioral Ecology, sf: 546-551. | Arşiv Bağlantısı
- K. R. McKaye. (1981). Field Observation On Death Feigning: A Unique Hunting Behavior By The Predatory Cichlid, Haplochromis Livingstoni, Of Lake Malawi. Environmental Biology of Fishes, sf: 361-365. | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Apparent Death. (10 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 22 Ocak 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/05/2025 19:07:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8214
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
