Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Plastik Kirliliğine Bir Bakış!
Institution of Mechanical Engineers
- Özgün
- Çevre Bilimleri
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi siyasi bölgesinden biridir. Ocak 2023 itibariyle bölge, endüstriyel ve ekonomik olarak diğer bölgelerin gerisinde kalan 9 şehre ve bu şehirlerde 8 milyondan fazla insana ev sahipliği yapmaktadır.[1] Bölgede fiili kutuplar Gaziantep ve Diyarbakır olarak kabul edilir.
Bölgede su kirliliğinin en büyük sorun olduğu Şanlıurfa ili dışında her belediyenin önceliği hava kirliliğidir.[2] Bunun nedeni bölgenin Diyarbakır, Siirt, Batman ve Mardin dahil olmak üzere ülkenin en kirli havasına sahip şehirlerinden bazılarına sahip olmasıdır. Bölgedeki kirli havanın ölümcül hastalıklara yüksek oranda neden olduğu da bilinmektedir; örneğin Diyarbakır'da son 10 yılda akciğer kanseri teşhisi konan 20.000 kişinin hastalık nedenleri arasında baş şüpheli hava kirliliğidir.[3]
Plastik ürünlerin aşırı üretimi ve tüketimi, Dünya çapında hava ve su kirliliğine büyük katkı sağlamaktadır. Örneğin, 2019 yılında plastik ürünler yüzünden atmosfere 850 milyon metrik ton sera gazı salınmıştır.[4] Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde de durum aynıdır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında 1977 yılından bu yana bölgede 22 baraj inşa edilmiştir.[5] Yeni barajların inşa edilmesi ile plastik çöplerin %60 ila % 80'i yasa dışı olarak barajlara atılmaya başlanmış ve plastik ürünlerin negatif etkisi artmıştır.[6] 9 ildeki 22 barajı ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi bu durumdan oldukça etkilenmiş, dolayısıyla su kirliliği belediyeler için önemli bir sorun haline gelmiştir.
Bölgenin karşı karşıya olduğu bir diğer sorun da petrol çıkarımıdır. Ülkedeki 1.226 petrol rafinerisinden 1.199'u (%97.79) Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır.[7] Bu yoğun petrol çıkarımının sonuçları, daha büyük depolama alanları kullanılması ve artan kirliliktir.
Çöp Sahaları ve Etkileri
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, ülkenin geri kalanına kıyasla nispeten küçük nüfusuna ve az gelişmiş sanayisine rağmen Diyarbakır, Şırnak, Şanlıurfa ve Siirt gibi İstanbul ve İzmir'in ardından Türkiye'nin en büyük ve en kirli çöplüklerinden bazılarına sahiptir.[8]
Bu çöplüklerin çoğunluğu dünyanın geri kalanına benzer bir şekilde plastik ürünlerden oluşmaktadır.[9] 2020 yılında, Türkiye’de plastik ve diğer malzemeler de dahil olmak üzere 104,8 milyon ton atık üretilmiş ve bunların 77,7 milyon tonu çöp sahalarına ve diğer depolama tesislerine gönderilmiştir.[10] Ayrıca, bu atıkların 30,9 milyon tonu da insan yaşamı ve çevre için tehlikeli olarak sınıflandırılmıştır.[10]
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin çöp sahaları nedeniyle karşılaştığı bir diğer sorun da uygunsuz atık yönetimidir. Bu çöplüklerde atıklar uygun olmayan depolama yöntemleriyle boşaltıldığı ve bazı atıklar rastgele yakıldığı için sera gazları açığa çıkmaktadır.[8] Ayrıca uygun olmayan atık yönetimi nedeniyle, atık içindeki sıvılar yağmur suları ile birleşerek ekosistemde istenmeyen yerlere taşınmaktadır.[11]
Tüm bu faktörler; petrol çıkarma, atık üretimi ve uygun olmayan atık yönetimi ve diğer daha küçük çaplı sorunlarla birleştiğinde Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin plastik sorununu ortaya çıkararak hava, su ve toprak kirliliği ile sonuçlanmaktadır.
Şehirlerde Plastik Sorunu
Söz konusu sorunlar nedeniyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki kentler için plastik kirliliği büyük önem taşımaktadır. Aşağıda, şehirler için plastik kirliliği önceliğinin bir haritası bulunmaktadır:
Haritadan da görüleceği üzere plastik kirliliği en fazla olan iller Diyarbakır, Şanlıurfa, Siirt ve Şırnak'tır. Aynı zamanda 9 şehrin 8'inin plastik kirliliğini ilk 3 önceliklerinin içinde bulundurduğu görülmektedir. Buna rağmen bölgede sadece Gaziantep ve Şanlıurfa'da atıklar uygun bir şekilde depolanmaktadır.[12]
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Sonuç
Yukarıda bahsedilen tüm sorunlar ve yanlış uygulanan yöntemler nedeniyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde plastik kirliliği büyük bir sorundur; öyle ki 8 şehir sorunu çözülmesi gereken bir öncelik olarak görmektedir. Ayrıca 9 ilden 8'inde bölgede plastik kirliliğinden kaynaklanan hava kirliliği birinci öncelik olarak belirlenmiştir. İklim değişikliği ve küresel ısınmanın da eklenmesiyle bölgeden göç son yıllarda hızlanarak az gelişmiş olan bölgeyi daha da geride bırakmıştır.[13]
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
10
-
5
-
2
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ Sosyal Bilgiler. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Ekonomik Faaliyetleri. Alındığı Yer: Sosyal Bilgiler | Arşiv Bağlantısı
- ^ B. G. Özbey, et al. (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Hava Kalite Analizi (Mayıs 2016-2017). Research Gate. | Arşiv Bağlantısı
- ^ O. Kavak. (2013). Diyarbakır’ Da Asbest Oluşumları Ve Sorunları. Research Gate. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Edmond. We Know Plastic Pollution Is Bad – But How Exactly Is It Linked To Climate Change?. (19 Ocak 2022). Alındığı Yer: World Economic Forum | Arşiv Bağlantısı
- ^ T.C. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. Gap'ta Son Durum. Alındığı Yer: T.C. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı | Arşiv Bağlantısı
- ^ TÜDAV. Büyük Tehlike: Plastik Çöpler!. Alındığı Yer: TÜDAV | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Kaya. Türkiye'de Petrol Çıkarılan Yerler Ve Rafineriler. (20 Kasım 2017). Alındığı Yer: TechWorm | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b M. Çekim, et al. (2015). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Katı Atık Sorunları Ve Çevresel Etkileri: Adıyaman İli Örneği. Research Gate. | Arşiv Bağlantısı
- ^ PAGEV. (2016). Dünya Ve Türkiye Plastik Ambalaj Malzemeleri Sektör Raporu 2016. PAGEV. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b TÜİK. Atık İstatistikleri, 2020. Alındığı Yer: TÜİK | Arşiv Bağlantısı
- ^ Z. Durak. (2005). Adana Sofulu Düzensiz Çöp Depolama Alanında Oluşan Çöp Sızıntı Sularının Bitki Yetiştirilmesinde Kullanılması. AçıkBilim. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Çed ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü. Şanlıurfa İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu. Alındığı Yer: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. Erkan, et al. (2010). Güneydoğu Anadolu Bölgesi İllerinde Bölge İçi Ve Bölge Dışı Göç Eğilimleri. DergiPark. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/02/2025 21:00:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14886
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
