Grolar: Kutup Ayısı ve Boz Ayı Çiftleşirse Ne Olur?

Evrimsel süreçte türleşme bir anda oluvermez. Genellikle bir grup izolasyon (zigot öncesi veya zigot sonrası bariyerler dolayısıyla) devreye girer ve aynı türe ait farklı popülasyonlar birbirlerinden ayrılırlar. Uzun bir süre boyunca bu iki popülasyon aynı tür içerisinde kalırlar; ancak artık ufak ufak farklılaşmaya başlamışlardır (çünkü asla iki popülasyon üzerindeki evrim mekanizmaları %100 aynı işleyemez, aradaki farklar, farklı yönlere evrime neden olur).

Uzun vadede bu iki popülasyon, artık birbirinden ve başlangıçta ait oldukları ata türden o kadar farklılaşmışlardır ki, türleşme meydana gelir ve 2 yeni tür oluşur. Kimi zaman popülasyonlardan biri ata türden pek fazla uzaklaşmaz ve onun soy hattını sürdürür; bu durumda sadece diğer soy hattı yeni bir türe evrimleşir.

Üstelik türleşme sürecinin kendisinin de keskin bir sınırı yoktur. Kimi zaman, ayrı türler olarak nitelendirebileceğimiz kadar genetik, morfolojik, anatomik, fizyolojik ve davranışsal olarak farklılaşan canlılar, halen birbirleriyle çiftleşebilir ve melezler oluşturabilirler. Bu melezler kimi zaman kısır olabileceği gibi, kimi zaman ebeveynleri olan iki ayrı türden bile verimli olabilirler. Liselerde gösterilenin aksine modern tür tanımında (filogenetik/evrimsel tür tanımı) çiftleşebilirlik, aynı tür olunduğunu göstermez. Farklı türler de verimli döller verebilirler. Yavruların verimliliği, türleşmenin seviyesi ve miktarı ile ilgilidir.

Tüm bunların en güzel örneğini boz ayılar (Ursus arctos spp.) ve onlardan evrimleşmiş olan kutup ayılarında (Ursus maritimus) görmekteyiz. Kutup ayıları, yaklaşık 4.2 milyon yıl kadar önce boz ayılardan izole olarak Kuzey Kutbu'nda evrimleştiler. Ancak tam izolasyonun günümüzden 150.000 yıl öncesine kadar gerçekleşmediği düşünülmektedir, dolayısıyla popülasyonlar birbirlerinden farklılaşmaya başlamış olsa da, aralarında gen akışı kesilmemiştir.

Yine de, son 4 milyon yıldır bu iki soy hattı birbirinden çok ciddi anlamda farklılaşmıştır (tamamen ayrı türler olarak isimlendirilmektedirler). Buna rağmen bu iki ayrı tür, halen birbirleriyle çiftleşip melezler verebilir. İngilizcede "grolar" (grizzly+polar, boz+kutup) veya "pizzly" (polar+grizzly) olarak adlandırılan bu melezlere Türkçede "bolar" ya da "kutuz" ayısı diyebiliriz sanırız. Günümüzde hem vahşi yaşamda, hem de kontrollü ortamlarda elde edilebilmiştir. 

Ne yazık ki bu melezlere dair çok detaylı analizler bulunmamaktadır. Melezlerin, tam da umulduğu gibi iki canlının bir karışımı gibi gözüktükleri ve evrimsel süreçteki bir ara basamağı temsil ettikleri görülmektedir. Elbette melezler, her zaman doğrudan iki tür arasındaki ara basamak olmak zorunda değildirler; çünkü kimi zaman çiftleşen türler, birbirleriyle o kadar yakın akraba bile olmazlar (hayvanlarda genelde yakın akraba türler melez verebilirler; ancak bitkilerde işler daha farklıdır). Bolar ayıların vücut büyüklükleri kutup ayılarından küçük, boz ayılardan büyüktür. Kafaları ise boz ayılardan yassı, kutup ayılarından geniştir. Kutup ayıları gibi uzun boyunları vardır; ancak boz ayılar gibi omuzları kısadır. Pençeleri kılsız olan boz ayılara göre kıllı, kıllarla kaplı kutup ayılarına göre seyrek kıllıdır. Kıl rengi kutup ayılarıyla boz ayıların tam ortasındadır.

Muhtemelen merak ettiğiniz soruyu da yanıtlayalım: evet, melez olan bolar ayılar verimlidirler. Birbirleriyle üreyerek çoğalabilirler. Küresel ısınma sebebiyle buzulların erimesi, kutup ayılarının yaşam alanlarını daraltmakta ve onları Amerika kıtasına gitmeye zorlamaktadır. Bu sebeple, kutup ayıları ile yakın kuzenleri boz ayılar daha sık karşılaşmakta ve melezlenmektedirler. İlerleyen yıllarda melezlerin ayrı bir tür olarak bu gruptan ayrılması ve evrimleşmesi çok muhtemeldir.