GPS Uygulamaları Yön Bulma Becerimizi Köreltiyor, Ancak Bu Bir Sorun Değil!

Pek çoğumuz aşina olmadığımız bir şehirde bir otel, kafe veya toplantı gibi belli bir yere gitmek zorunda kalmışızdır.

Telefonumuzdan birkaç tıklamayla gideceğimiz yeri navigasyon uygulamasına girebiliyoruz. Uygulama bize, trafikten, ücretli yollardan ve hatta San Francisco gibi şehirlerde yokuşlu yollardan uzak durmamızı sağlayan bir rota çiziyor. Böylece yol bulmak konusundaki kaygılarımız azalıyor, artık navigasyondan gelen sesli komutlar ve ara sıra ekrandaki güncellenen haritaya attığımız bakışlarla kolaylıkla gitmek istediğimiz yere gidebiliyoruz.

Ancak sağ salim varınca, oraya nasıl vardığımıza dair pek de fikrimiz olmadığının farkına varıyoruz. Yol üstünde gördüklerimizi hatırlayamıyor ve telefonumuz olmadan geldiğimiz yere geri dönemiyoruz.

İşte bütün bunlar da bizi o büyük soruya götürüyor: Telefonlarımızın navigasyon özellikleri bizleri yön bulmada kötü mü yapıyor?

Bu konuda yapılan bir araştırma, bu kanıyı tasdikliyor. Ancak bu cihazların her yerde bulunabilmelerini ve yön bulmamızda yararlı olan özelliklerini göz önünde bulundurursak, belki de bu cihazları vücudumuza ait teknolojik birer protez parçalar olarak kabullenmeliyiz.

Yön Bulmakta Kötüleşmek

Tüm kültürlerde yön bulma davranışı görülür:^[1] Yön bulma; bireylerin çevrelerindeki engelleri algılaması ve devamında uzak bir noktaya ulaşabilmesidir.

Coğrafyacılar, psikologlar, antropologlar ve nörologların hepsi, insanların bir yerden başka bir yere nasıl ulaştıklarını incelemişlerdir. Psikolog Alexander Siegel ve Sheldon White, 1975 yılında yayınladıkları kritik makalelerinde, insanların yoldaki belli başlı işaretlere dair bilgileri sayesinde seyahat edebildiklerini ileri sürdüler.^[2] Makaleye göre, ulaşılan yerlere dair bu işaretlerin yenileriyle ilişkilendirilmesi yoluyla, yeni seyir rotaları keşfedilir.

Örneğin karlı ve topografik olarak tekdüze yerlerde yaşayan Eskimolar, rüzgârla oluşan kar yığını şekillerine ve rüzgar yönü gibi minik ipuçlarına karşı oldukça hassastırlar.^[3] GPS cihazlarının ortaya çıkışına kadar, bu kültürlerde kaybolma fikrine dair kültürel bir anlayış yoktu.^[4]

Araştırmalar, telefonlarımızdaki GPS uygulamaları gibi navigasyon cihazlarının bizleri yön bulmada kötü etkilediklerini göstermekte. Bu arayüzler, biz kullanıcıları fiziksel olarak yön bulurken olduğumuzdan veya statik haritalardan yardım alırkenkinden daha az hareket ettiriyor.^[5] Ellerimizde taşıdığımız bu navigasyon cihazları; daha düşük uzamsal/mekânsal biliş (İng: "spatial cognition") kabiliyeti, daha zayıf yön bulma becerisi ve azaltılmış çevresel farkındalık ile ilişkilendirildi.^[6]

İnsanların, navigasyon cihazlarını kullandıklarında geldikleri rotayı hatırlama ihtimalleri daha düşük.^[6] Navigasyon cihazlarına başvurmayan kullanıcılar, bir rotayı takip ederken daha uzun sürede kararlar veriyorlar, daha yavaş seyahat ediyorlar ve yön bulmada daha fazla hata yapıyorlar.^[7]

Fiziksel olarak veya statik haritalarla yön bulmak çevreyle etkileşimi gerektirirken; rehberli, yani bu uygulamalar yardımıyla yapılan yön bulmada birey, devre dışıdır.

Pixabay

Görüş Alanını Genişletmek

Ancak bütün bunlar navigasyon uygulamalarının tamamıyla kötü olduğu anlamına gelmiyor. Bu cihazları gözümüzde şeytanlaştırmak, belki de bizleri duygusallaştıran daha basit, hayali bir zaman ve yerde bulduğumuz bir çeşit "etno-nostalji"dir.^[4] Teknolojik gelişmeler, insanları tarih boyunca zahmetten ve sıkıntıdan kurtarmıştır.

Dahası, deneyimlerimizin çoğu teknoloji aracılıyığla oluşmuştur.^[4] Sürücüler araba kullanır, avcılar silah kullanır ve birçoğumuz sürekli akıllı telefonlarımızı kullanırız. Kısacası, sosyolog Claudio Aporta ve ekolojist Eric Higgs'in belirttiği gibi:

Teknoloji, günlük hayatımızın büyük bir kısmının içinde yer aldığı ortam haline geldi.

Coğrafyacı Robert Downs, 1997'deki ufuk açıcı makalesinde; mekansal teknolojilerin, coğrafi düşüncenin tamamıyla yerine geçmesi gerekmediğini, bundansa mekansal farkındalığımızı tamamlayan birer protez olarak hizmet etmesi gerektiğini savunmakta.^[8] Bilgiye erişimin artışı, insanlara hızlı ve kolay bir şekilde yeni yerler bulmaya dair yeni bir imkan oluşturuyor. Devamında bu fırsat, bulunan yerlerin fiziksel olarak da keşfedilmesine olanak sağlıyor. Ayrıca artık topografyayı daha iyi anlamak için yer isimlerini ezberlenmesine daha az odaklanabiliyoruz.

Araştırmalar, navigasyon uygulamalarının, daha düşük uzamsal bilişe sebep olduğunu gösterse de bütün bunların suçlusu uygulamaların kendisi olmayabilir. Kılavuzlu navigasyonu sık sık kullananlar, kendi yön bulma kabiliyetlerine halihazırda en az güvenen insanlardır.^[6] Navigasyon cihazlarının fazla kullanılması, insanların cihazlarına daha fazla güvendiği ve çevrelerindekilerin daha az farkında olduğu olumsuz bir etkilenme döngüsüne yol açar.

Dahası, bazı gruplar için bu cihazlar etkinleştiriyor. Görme engelliler artık navigasyon cihazları sayesinde bağımsız bir şekilde yön bulabiliyor.^[1] Elle navigasyon, dezavantajları olmadan olmasa da, gerçek veya hayali olsunlar, mekansal oryantasyon zorlukları olanları güçlendirebilir. Dezavantajları olsa da navigasyon cihazları, yön bulmada zorluk yaşayan insanlara büyük destek olabilirler.