Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Fossa (Cryptoprocta ferox)

Madagaskar'ın Endemik Apeks Yırtıcısı!

5 dakika
4,764
Fossa (Cryptoprocta ferox) San Diego Zoo
Tüm Reklamları Kapat
Fossa
  • Bilimsel Adı Cryptoprocta ferox
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Fossa
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Fossa
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Bu tür Evrim Ağacı tarafından gözlemlenmemiştir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Fossa, Madagaskar'daki en büyük memeli etoburdur. Yetişkinlerin baş-gövde uzunluğu 70-80 cm ve ağırlığı 5.5 ile 8.6 kg arasındadır. Çoğu memelide olduğu gibi eşeysel dimorfizm (cinsiyetler arası görünüş farkı) mevcuttur, böylece erkekler dişilerden daha büyüktür. Yarı geri çekilebilir (retrakte edilebilir) pençeleri mevcuttur. Yani pençelerini tamamen uzatabilir, ancak kedigiller gibi tamamen geri çekemez. Ağaçlara kolayca tırmanmasına yardım eden ve ağaçtan ağaca atlamayı destekleyen esnek ayak bilekleri vardır. Fossa, kedilerin ve sırtlanların özelliklerini paylaşan cinsel organları açısından ailesi içinde benzersizdir.

Fossa harika bir coğrafik izolasyon ve yakınsak evrim örneğidir! Daha iri bir yırtıcı olmadığı için Madagaskar’da apeks (baskın) avcı olan Crytoprocta ferox isimli bu tür, firavun fareleri ile akraba olmasına rağmen adeta küçük bir puma boyutunda evrimleşmiş, seçilim göstermiştir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

1993 yılında Géraldine Veron ve François Catzeflis, fossanın kedilerden veya misk kedilerinden çok firavun fareleriyle daha yakından ilişkili olduğunu öne süren bir DNA hibridizasyon çalışması yayınladılar. Ancak, 1995'te Veron'un morfolojik çalışması onu bir kez daha Kedigiller (Felidae) ile gruplandırdı. 2003 yılında Anne Yoder ve meslektaşlarının nükleer ve mitokondriyal genleri kullanan moleküler filogenetik çalışmaları, tüm yerli Malgaş (Madagaskar adasına ait) etoburlarının, diğer etoburları dışlayan (yani monofiletik hale getiren) ortak bir soy paylaştıklarını gösterdi. Günümüzde taksonomik olarak fossa, Feliformia (Kedimsiler) adı verilen kedi benzeri etçillerin bulunduğu alt takımda sınıflandırılmaktadır. Eupleridae (Madagaskar Etçilleri) familyasında bulunmaktadır.

Yetişkin birey.
Yetişkin birey.
National Geographic

1902 yılında fossanın nesli tükenmiş bir akrabası fosil kalıntılarından tespit edildi. Daha sonra 1935'te Cryptoprocta spelea isimli ayrı bir tür olarak tanımlandı. Bu tür, günümüzde hayatta olan fossadan daha büyüktü (vücut ağırlığı kabaca iki kat daha büyüktü), ancak bunun dışında morfolojik açıdan benzerdi. Madagaskar genelinde insanlar iki tür fossa ayırt ederler. Bunlar büyük olduğu dile getirilen fosa ana ("siyah fossa") ve daha küçük olduğu söylenen fosa mena ("kırmızımsı fossa") şeklinde. Ayrıca güneybatıda beyaz bir form bildirilmiştir. Bunun tamamen yerli halk arasındaki bir tanımlama mı yoksa bireysel varyasyon mu olduğu bilinmiyor. Cinsiyet, yaş ya da melanizm-lösizm örnekleriyle ilgili olabileceği tahmin ediliyor ya da gerçekten birden fazla yaşayan fossa türü olabilir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Fossa, Malgaş etoburlarının en yaygın coğrafi aralığına sahiptir ve genellikle adanın geri kalan orman alanlarında düşük sayılarda bulunur. El değmemiş orman habitatını tercih eder. Bazı bozulmuş ormanlarda da görülür, ancak popülasyonları seyrektir. Fossaların batıdaki kuru yaprak döken ormanlar, doğu kesimdeki yağmur ormanları ve güneydeki dikenli ormanlar dahil olmak üzere Madagaskar'daki bilinen tüm orman habitatlarında bulunmalarına rağmen, nemli ormanlarda diğerlerine nazaran daha sık görülmektedirler. Bunun nedeni, kuru ormanlardaki azalan kanopinin daha az gölge sağlaması ve ayrıca fossanın nemli ormanlarda daha kolay hareket etmesi olabilir. En ağır habitat bozukluğuna sahip bölgelerde ve Madagaskar faunasının çoğu gibi ülkenin orta yüksek platosunda yoktur.

Sadece ormanlık habitatlarda bulunur ve hem gündüz hem de gece aktif olarak avlanır. Küçük yavrular, kör ve dişsiz (altricial) doğar. Sayıları bir ila altı yavru arasında değişir. Bebekler 4.5 ay sonra sütten kesilir ve bir yıl sonra bağımsızdır. Cinsel olgunluk üç ila dört yaş civarında ortaya çıkar ve esaret altında yaşam beklentisi 20 yıldır.

Tüm Reklamları Kapat

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Ne yazık ki fossalar da rekabetçi türler, hastalıklar, tomruk ve odun hasadı, insanların kurduğu tuzaklar ve avcılıktan dolayı IUCN Kırmızı Liste’de “Hassas” (Vulnerable "VU") olarak kategorize edilirken, sayılarının da 8.626-2.635 civarında giderek azaldığı kaydedilmiştir.

Yavru fossalar 4-5 aylığa erişene kadar yuvayı terk etmezler.
Yavru fossalar 4-5 aylığa erişene kadar yuvayı terk etmezler.
San Diego Zoo

Davranış ve Etoloji

Fossa hem gündüz hem de gece aktiftir ve katemeral (besin bolluğuna bağlı olarak gece-gündüz düzensiz yaşamını sürdüren) kabul edilir; aktivite zirveleri sabahın erken saatlerinde, öğleden sonra geç saatlerde ve gece geç saatlerde meydana gelebilir. Fossalar genellikle uyku alanlarını tekrar kullanmazlar, ancak genç dişiler aynı yuvaya geri dönerler.

Bazen erkek çiftleri gözlemleyen anneler dışında, bireyler genellikle tek başına yaşamını sürdürür, bu nedenle türler yalnız kabul edilir. Bununla birlikte 2009 tarihli bir yayın, üç erkek fossanın 45 dakika boyunca 3 kg’lık sifaka (Propithecus verreauxi) avladığı ve ardından avı paylaştığı ortak avlanmanın ayrıntılı bir gözlemini bildirdi. Bu davranış, yakın zamanda soyu tükenmiş lemurları yok etmek için gerekli olan ortak avcılığın bir kalıntısı olabilir.

Fossalar sesler, kokular ve görsel sinyaller kullanarak iletişim kurarlar. Vokalizasyonlar arasında mırıldanma, tehdit edici bir çağrı ve "tekrarlanan yüksek sesle, kaba inhalasyonlar ve nefes nefese"den oluşan bir korku çağrısında bulunabilir. Yıl boyunca hayvanlar, anal bölgedeki ve göğüsteki salgı bezlerini kullanarak kayalarda, ağaçlarda ve zeminde uzun süreli koku kalıntıları bırakırlar. Ayrıca yüz ve vücut ifadesini kullanarak iletişim kurarlar, ancak bu sinyallerin önemi belirsizdir. Hayvan yalnızca çiftleşme sırasında saldırgandır ve özellikle erkekler cesurca savaşırlar. Kısa bir kavgadan sonra kaybeden kaçar ve kısa bir mesafe için kazanan tarafından takip edilir. Esaret altındayken, fossalar genellikle saldırgan değillerdir, ancak özellikle yetişkin erkekler ısırmaya çalışabilir.

Diyet ve Metabolizma

Diyetlerinin %50'den fazlası, adada bulunan endemik primatlar olan lemurlardan oluşur; tenreklerin, kemirgenlerin, kertenkelelerin, kuşların ve diğer hayvanların da av olduğu belgelenmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Etimoloji

Halk arasındaki ismi “fossa” olan bu canlının tür ismi Crytoprocta ferox’tur. Bu yüzden Madagaskar’da yaşayan çizgili misk kedisi (Fossa fossana) türü ile karıştırılmamalıdır. Biri halk arasındaki isim, diğeri taksonomik tür ismidir. Çizgili misk kedisinin diğer adları “Malagaş”, “fanaloka” ve “jabady” şeklindedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 8
  • Tebrikler! 6
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 15/11/2024 00:40:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9942

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Antik
Algı
Nanoteknoloji
Eğilim
Dişler
Şizofreni
Işık Yılı
Rna
Kilometre
Uzay
Gerçek
Kan
Pandemi
Türkiye
Nobel
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Beslenme Davranışları
Fare
Işık Hızı
Sinyal
Farmakoloji
Makine
Jinekoloji
Mavi
Hekim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. . M. Akdağ, et al. Fossa (Cryptoprocta ferox). (13 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 15 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9942
Akdağ, M. . M., Türkoğlu, P. (2021, January 13). Fossa (Cryptoprocta ferox). Evrim Ağacı. Retrieved November 15, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9942
M. . M. Akdağ, et al. “Fossa (Cryptoprocta ferox).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 13 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/9942.
Akdağ, Muhammed Musab. Türkoğlu, Pedram. “Fossa (Cryptoprocta ferox).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, January 13, 2021. https://evrimagaci.org/s/9942.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close