Fossa (Cryptoprocta ferox)
Madagaskar'ın Endemik Apeks Yırtıcısı!
- Bilimsel Adı Cryptoprocta ferox
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Fossa
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Fossa
- Klad Bilateria
- Klad Nephrozoa
- Üst Şube (Superphylum) İkincil Ağızlılar (Deuterostomia)
- Şube (Phylum) Kordalılar (Chordata)
- Klad Olfactores (Olfactores)
- Alt Şube (Subphylum) Omurgalılar (Vertebrata)
- Aşağı Şube (Infraphylum) Gerçekçeneliler (Gnathostomata)
- Klad Teleostomi
- Klad Euteleostomi
- Klad Sarcopterygii
- Klad Dipnotetrapodomorpha
- Klad Tetrapodomorpha
- Klad Eotetrapodiformes
- Klad Elpistostegalia
- Klad Stegocephali
- Üst Sınıf (Superclass) Dört Bacaklılar (Tetrapoda)
- Klad Reptiliomorpha
- Klad Amniyot (Amniota)
- Klad Sinapsitler (Synapsida)
- Klad Eupelycosauria (Eupelycosauria)
- Klad Sphenacodontia (Sphenacodontia)
- Klad Sphenacodontoidea (Sphenacodontoidea)
- Klad Terapsitler (Therapsida)
- Klad Teriyodontlar (Theriodontia)
- Klad Eutheriodontia (Eutheriodontia)
- Klad Sinodontlar (Cynodontia)
- Klad Epicynodontia (Epicynodontia)
- Klad Eucynodontia (Eucynodontia)
- Klad Probainognatiyenler (Probainognathia)
- Klad Prozostrodontia (Prozostrodontia)
- Klad Mammaliamorpha (Mammaliamorpha)
- Klad Mammaliaformes (Mammaliaformes)
- Sınıf (Class) Memeliler (Mammalia)
- Üst Bölük (Superdivision) Theriimorpha (Theriimorpha)
- Alt Sınıf (Subclass) Theriiformes (Theriiformes)
- Üst Birlik (Superlegion) Trechnotheria (Trechnotheria)
- Birlik (Legion) Cladotheria (Cladotheria)
- Klad Tribosphenida (Tribosphenida)
- Alt Sınıf (Subclass) Doğuran Memeliler (Theria)
- Aşağı Sınıf (Infraclass) Eteneliler (Eutheria)
- Tür (Species) Fossa (Cryptoprocta ferox)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Gözlem Bilgileri
Bu tür Evrim Ağacı tarafından gözlemlenmemiştir.
Tanım ve Genel Bilgiler
Fossa, Madagaskar'daki en büyük memeli etoburdur. Yetişkinlerin baş-gövde uzunluğu 70-80 cm ve ağırlığı 5.5 ile 8.6 kg arasındadır. Çoğu memelide olduğu gibi eşeysel dimorfizm (cinsiyetler arası görünüş farkı) mevcuttur, böylece erkekler dişilerden daha büyüktür. Yarı geri çekilebilir (retrakte edilebilir) pençeleri mevcuttur. Yani pençelerini tamamen uzatabilir, ancak kedigiller gibi tamamen geri çekemez. Ağaçlara kolayca tırmanmasına yardım eden ve ağaçtan ağaca atlamayı destekleyen esnek ayak bilekleri vardır. Fossa, kedilerin ve sırtlanların özelliklerini paylaşan cinsel organları açısından ailesi içinde benzersizdir.
Fossa harika bir coğrafik izolasyon ve yakınsak evrim örneğidir! Daha iri bir yırtıcı olmadığı için Madagaskar’da apeks (baskın) avcı olan Crytoprocta ferox isimli bu tür, firavun fareleri ile akraba olmasına rağmen adeta küçük bir puma boyutunda evrimleşmiş, seçilim göstermiştir.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
1993 yılında Géraldine Veron ve François Catzeflis, fossanın kedilerden veya misk kedilerinden çok firavun fareleriyle daha yakından ilişkili olduğunu öne süren bir DNA hibridizasyon çalışması yayınladılar. Ancak, 1995'te Veron'un morfolojik çalışması onu bir kez daha Kedigiller (Felidae) ile gruplandırdı. 2003 yılında Anne Yoder ve meslektaşlarının nükleer ve mitokondriyal genleri kullanan moleküler filogenetik çalışmaları, tüm yerli Malgaş (Madagaskar adasına ait) etoburlarının, diğer etoburları dışlayan (yani monofiletik hale getiren) ortak bir soy paylaştıklarını gösterdi. Günümüzde taksonomik olarak fossa, Feliformia (Kedimsiler) adı verilen kedi benzeri etçillerin bulunduğu alt takımda sınıflandırılmaktadır. Eupleridae (Madagaskar Etçilleri) familyasında bulunmaktadır.
1902 yılında fossanın nesli tükenmiş bir akrabası fosil kalıntılarından tespit edildi. Daha sonra 1935'te Cryptoprocta spelea isimli ayrı bir tür olarak tanımlandı. Bu tür, günümüzde hayatta olan fossadan daha büyüktü (vücut ağırlığı kabaca iki kat daha büyüktü), ancak bunun dışında morfolojik açıdan benzerdi. Madagaskar genelinde insanlar iki tür fossa ayırt ederler. Bunlar büyük olduğu dile getirilen fosa ana ("siyah fossa") ve daha küçük olduğu söylenen fosa mena ("kırmızımsı fossa") şeklinde. Ayrıca güneybatıda beyaz bir form bildirilmiştir. Bunun tamamen yerli halk arasındaki bir tanımlama mı yoksa bireysel varyasyon mu olduğu bilinmiyor. Cinsiyet, yaş ya da melanizm-lösizm örnekleriyle ilgili olabileceği tahmin ediliyor ya da gerçekten birden fazla yaşayan fossa türü olabilir.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Fossa, Malgaş etoburlarının en yaygın coğrafi aralığına sahiptir ve genellikle adanın geri kalan orman alanlarında düşük sayılarda bulunur. El değmemiş orman habitatını tercih eder. Bazı bozulmuş ormanlarda da görülür, ancak popülasyonları seyrektir. Fossaların batıdaki kuru yaprak döken ormanlar, doğu kesimdeki yağmur ormanları ve güneydeki dikenli ormanlar dahil olmak üzere Madagaskar'daki bilinen tüm orman habitatlarında bulunmalarına rağmen, nemli ormanlarda diğerlerine nazaran daha sık görülmektedirler. Bunun nedeni, kuru ormanlardaki azalan kanopinin daha az gölge sağlaması ve ayrıca fossanın nemli ormanlarda daha kolay hareket etmesi olabilir. En ağır habitat bozukluğuna sahip bölgelerde ve Madagaskar faunasının çoğu gibi ülkenin orta yüksek platosunda yoktur.
Sadece ormanlık habitatlarda bulunur ve hem gündüz hem de gece aktif olarak avlanır. Küçük yavrular, kör ve dişsiz (altricial) doğar. Sayıları bir ila altı yavru arasında değişir. Bebekler 4.5 ay sonra sütten kesilir ve bir yıl sonra bağımsızdır. Cinsel olgunluk üç ila dört yaş civarında ortaya çıkar ve esaret altında yaşam beklentisi 20 yıldır.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Ne yazık ki fossalar da rekabetçi türler, hastalıklar, tomruk ve odun hasadı, insanların kurduğu tuzaklar ve avcılıktan dolayı IUCN Kırmızı Liste’de “Hassas” (Vulnerable "VU") olarak kategorize edilirken, sayılarının da 8.626-2.635 civarında giderek azaldığı kaydedilmiştir.
Davranış ve Etoloji
Fossa hem gündüz hem de gece aktiftir ve katemeral (besin bolluğuna bağlı olarak gece-gündüz düzensiz yaşamını sürdüren) kabul edilir; aktivite zirveleri sabahın erken saatlerinde, öğleden sonra geç saatlerde ve gece geç saatlerde meydana gelebilir. Fossalar genellikle uyku alanlarını tekrar kullanmazlar, ancak genç dişiler aynı yuvaya geri dönerler.
Bazen erkek çiftleri gözlemleyen anneler dışında, bireyler genellikle tek başına yaşamını sürdürür, bu nedenle türler yalnız kabul edilir. Bununla birlikte 2009 tarihli bir yayın, üç erkek fossanın 45 dakika boyunca 3 kg’lık sifaka (Propithecus verreauxi) avladığı ve ardından avı paylaştığı ortak avlanmanın ayrıntılı bir gözlemini bildirdi. Bu davranış, yakın zamanda soyu tükenmiş lemurları yok etmek için gerekli olan ortak avcılığın bir kalıntısı olabilir.
Fossalar sesler, kokular ve görsel sinyaller kullanarak iletişim kurarlar. Vokalizasyonlar arasında mırıldanma, tehdit edici bir çağrı ve "tekrarlanan yüksek sesle, kaba inhalasyonlar ve nefes nefese"den oluşan bir korku çağrısında bulunabilir. Yıl boyunca hayvanlar, anal bölgedeki ve göğüsteki salgı bezlerini kullanarak kayalarda, ağaçlarda ve zeminde uzun süreli koku kalıntıları bırakırlar. Ayrıca yüz ve vücut ifadesini kullanarak iletişim kurarlar, ancak bu sinyallerin önemi belirsizdir. Hayvan yalnızca çiftleşme sırasında saldırgandır ve özellikle erkekler cesurca savaşırlar. Kısa bir kavgadan sonra kaybeden kaçar ve kısa bir mesafe için kazanan tarafından takip edilir. Esaret altındayken, fossalar genellikle saldırgan değillerdir, ancak özellikle yetişkin erkekler ısırmaya çalışabilir.
Diyet ve Metabolizma
Diyetlerinin %50'den fazlası, adada bulunan endemik primatlar olan lemurlardan oluşur; tenreklerin, kemirgenlerin, kertenkelelerin, kuşların ve diğer hayvanların da av olduğu belgelenmiştir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Etimoloji
Halk arasındaki ismi “fossa” olan bu canlının tür ismi Crytoprocta ferox’tur. Bu yüzden Madagaskar’da yaşayan çizgili misk kedisi (Fossa fossana) türü ile karıştırılmamalıdır. Biri halk arasındaki isim, diğeri taksonomik tür ismidir. Çizgili misk kedisinin diğer adları “Malagaş”, “fanaloka” ve “jabady” şeklindedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 8
- 6
- 4
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Wikipedia. Fossa (Animal). (12 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 12 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 17:16:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9942
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.