Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!

Türler Arası Dallanma İlişkilerini Gösteren Evrim Ağaçları, Yeni Türlerin Evrimi İçin Geçen Süreyi Hesaplamakta da Kullanılıyor. Yeni Bir Araştırma, Bu Yönteme Gölge Düşürüyor!

Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!
7 dakika
2,508
  • Makroevrim
  • Filogenetik

Bilim insanları çoğu zaman geçmişin neye benzediğine ve bu geçmişin günümüzü nasıl mümkün kıldığına yönelik çıkarımlar yapmak isterler, çünkü bunu yapmak evrimi sürdüren süreçleri daha iyi anlamamızı sağlar. Ancak Nature dergisinde yayınlanan yeni bir makalede Louca ve Pennell, bu yaklaşımın önemli parçalarından birine meydan okuyorlar.

Daha spesifik olarak çalışmaları, geçmişteki türleşme ve yok oluş oranlarını tahmin etmekle ilgili. Türleşme oranı, yeni türlerin ortaya çıkma hızı; yok oluş oranı ise var olan türlerin soyunun tükenme hızıdır. Bu oranlar, çeşitli canlıların günümüzdeki tür sayısını belirlemekte kullanılır. Örneğin, günümüzde 6.600 civarında şarkıcı kuş türü ("passerine") vardır ve bunlar, yaşayan tüm kuş türlerinin yarısından fazlasına denk gelir. Bu gerçekten yola çıkarak, şarkıcı kuşların türleşme oranlarının diğer kuşlara göre daha yüksek olduğunu söylemeye meyilli olabiliriz. Ama aynı zamanda, bu kuşların yok oluş oranlarının daha düşük olduğu da ileri sürülebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Louca ve Pennell, araştırmalarında bu belirsizliğin ilk etapta görülen de kötü olabileceğini gösteriyor: Bu iki oranı sadece tahmin edememekle kalmıyoruz; aynı zamanda bu iki parametrenin herhangi bir sonucu (örneğin modern şarkıcı kuş türlerinin sayısını) tanımlamakta eşit miktarda başarılı olan sonsuz kombinasyonu var.

Türlerin büyük bir çoğunluğu için fosiller çok nadir bulunduğu veya hiç bulunmadığı için, evrimsel biyologlar türleşme ve yok olma oranlarını daha ziyade filogeniler üzerinden hesaplarlar. Filogeniler, bir grup modern tür arasındaki akrabalık örüntülerini tanımlayan ağaç diyagramlarıdır (Şekil 1-a ve 1-b'de görülebilir).

Tüm Reklamları Kapat

Bu filogenilerin her biri için, "zaman boyu soy hattı grafiği" adı verilen bir grafik oluşturmak oldukça kolaydır. Bu grafik, o zaman noktasına kadar gelen ve nihayetinde günümüze en az 1 adet torun tür bırakacak olan tüm soy hatlarının toplam (kümülatif) sayısını verir (Şekil 1-c). Bu grafikler üzerine oturtulan eğrinin eğimi (ki genellikle λ\lambda ile ifade edilir), net türleşme oranı olarak bilinmektedir. Bu, türleşme oranı (genelde bb ile gösterilir) ile yok olma oranı (genelde dd ile gösterilir) arasındaki farka eşittir. Bir diğer deyişle:

λ=b−d\LARGE{\lambda=b-d}

Evrimsel geçmişleri incelemek. Louca ve Pennell, türlerin geçmişteki türleşme oranlarına ve yok olma oranlarıyla ilgili standart bir yaklaşıma yönelik sorular getirmektedir. Günümüzdeki tür sayısı, geçmişte türleşme ve yok olma oranlarının zaman içinde nasıl değiştiğine bağlıdır. Matematiksel modellemeler kullanan yazarlar, herhangi bir sonuca ulaşmak için sonsuz kombinasyonda türleşme ve yok olma oranı kullanabileceklerini göstermişlerdir. Dolayısıyla gerçek oranların ne olduğunu tespit etmenin yolu net değildir. Şekil 1-a ve 1-b: Bilinen yok oluş örnekleri nadirdir ve burada, farklı yok olma ve türleşme oranlarına sahip iki hipotetik ağaç diyagramının nasıl aynı zaman içindeki soy hattı grafiğine ulaşmakta kullanılabileceği gösterilmektedir. Şekil 1-c Bir ağaç diyagramından alınan bilgi, zaman içinde soy hattı grafiğine dönüştürülebilir. Burada, kırmızı noktalar, herhangi bir zamanda, günümüze kadar soy hattı gelecek olan soy sayısını göstermektedir. Bu eğrinin eğimi, türleşme oranı ile yok olma oranı arasındaki farkı vermektedir. Bu grafik, farklı türleşme ve yok olma oranlarına sahip olmalarına rağmen her iki evrim ağacı için de geçerlidir. Bu durum, yazarların farklı veri girdilerinin birebir aynı zaman içindeki soy hattı grafiğini verebildiği iddiasını doğrulamaktadır.
Evrimsel geçmişleri incelemek. Louca ve Pennell, türlerin geçmişteki türleşme oranlarına ve yok olma oranlarıyla ilgili standart bir yaklaşıma yönelik sorular getirmektedir. Günümüzdeki tür sayısı, geçmişte türleşme ve yok olma oranlarının zaman içinde nasıl değiştiğine bağlıdır. Matematiksel modellemeler kullanan yazarlar, herhangi bir sonuca ulaşmak için sonsuz kombinasyonda türleşme ve yok olma oranı kullanabileceklerini göstermişlerdir. Dolayısıyla gerçek oranların ne olduğunu tespit etmenin yolu net değildir. Şekil 1-a ve 1-b: Bilinen yok oluş örnekleri nadirdir ve burada, farklı yok olma ve türleşme oranlarına sahip iki hipotetik ağaç diyagramının nasıl aynı zaman içindeki soy hattı grafiğine ulaşmakta kullanılabileceği gösterilmektedir. Şekil 1-c Bir ağaç diyagramından alınan bilgi, zaman içinde soy hattı grafiğine dönüştürülebilir. Burada, kırmızı noktalar, herhangi bir zamanda, günümüze kadar soy hattı gelecek olan soy sayısını göstermektedir. Bu eğrinin eğimi, türleşme oranı ile yok olma oranı arasındaki farkı vermektedir. Bu grafik, farklı türleşme ve yok olma oranlarına sahip olmalarına rağmen her iki evrim ağacı için de geçerlidir. Bu durum, yazarların farklı veri girdilerinin birebir aynı zaman içindeki soy hattı grafiğini verebildiği iddiasını doğrulamaktadır.
Nature

Ne var ki bb ve dd sayılarını tahmin etmek zordur, çünkü elimizde olan tek veri, günümüzde var olmayı başarmış olan tür sayısıdır (örneğin elimizdeki 6.600 şarkıcı kuş türü). Aynı λ\lambda değerini veren her bb ve dd çifti, aynı "zaman içindeki soy hattı" eğrisini üretecektir ve bu ikilinin sonsuz kombinasyonu vardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Gerçekten de, b−db-d değerinin tahmin edilmeye çalışıldığı durumlarda, zaman içindeki soy hattı eğrisinin bir özelliği kullanılarak yok olma hızı hesaplanabilir ve oradan yola çıkarak da türleşme oranı hesaplanabilir. Ancak bunu yapmak için, her iki sayının da çizilecek ağacın kapsadığı zaman aralığı boyunca sabit kaldığını varsaymayı gerektirmektedir. Ne var ki, neredeyse kesin olarak söyleyebiliriz ki, filogeninin farklı dallarında ve zamanın farklı noktalarında bu iki sayı farklı değerler alacaktır.

Türleşme ve Yok Oluş Oranlarına Yönelik Sorunlar

İşte burada Louca ve Pennell devreye giriyor; çünkü araştırmalarının yeniliği ve matematiksel olarak karmaşıklığı, zamana bağlı olarak değişen bu türleşme ve yok olma oranlarını tahmin edemeyeceğimizi gösterme başarısında yatıyor. Araştırmacılar, bir ağacın "deterministik" zaman boyunca soy hattı grafiğinin var olduğunu gösteren araştırmalarını dayanak alıyorlar: Bunlar, bir ağaç üzerindeki soy hatlarını herhangi bir zamandaki durumunu belirlememizi sağlayan bir dizi diferansiyel denklemdir (bu tür denklemler, değişim oranlarını tanımlamakta kullanılırlar). Louca ve Pennell'in en önemli sonucu, herhangi bir zamanda aynı soy hatlarını veren zamana bağlı olarak değişen türleşme-yok olma oranlarına yönelik alternatif değer setlerinin (ve deterministik zaman içindeki soy hattı eğrilerinin) sonsuz olduğunu göstermektir. Ayrıca araştırmacılar, bu iki orana ait olasılıkçı tahminlerin (ki bu tahminler, maksimum-olasılık metotlarıyla yapılır) gerçek modeli tanımlama garantisi vermediğini de göstermişlerdir. Araştırmacılar bunu göstermek için gerçek türleşme - yok olma oranları bilinen hipotetik vakalar üzerinde bir analiz yapmışlardır.

Evrim üzerine araştırma yaparken türleşme ve yok olma oranlarını kullanmak isteyenlere daha da kötü bir haber, zamana bağlı olarak değişen türleşme ve yok olma oranlarına yönelik olası alternatif senaryoların ortaya koydukları ile, deterministik zaman içindeki soy hattı eğrilerinin ortaya koyduklarının sıklıkla nitel olarak farklı sonuçlar veriyor olmasıdır. Örneğin, yaklaşık 80.000 farklı türü olan tohumlu bitkilerin filogenisi, zaman içinde artan türleşme ve yok olma oranlarıyla da elde edilebilmektedir, zaman içinde azalan türleşme ve yok olma oranlarıyla da... Zaman içinde çılgınca değişen oranlar da dahil olmak üzere, diğer senaryolar da, deterministik zaman içindeki soy hattı modellerinden elde edilen soy hattı sayılarına yönelik eşit derecede iyi açıklamalar sunabilmektedir.

Louca ve Pennell'in sonuçları, geçmiş türleşme ve yok oluş seviyeleriyle, tarihi iklim değişikliği veya diğer çevresel olaylar arasında ilişki kurmak isteyen; veya türlerin hangi özelliklerinin (örneğin diyet, çiftleşme sistemi veya nesil uzunluğu gibi) türleşme ve yok oluş oranlarını etkilediğini anlamak isteyen evrimsel biyologlar için moral bozucu olacaktır.

Louca ve Pennell tarafından tespit edilen bu kısıtlar, filogenetik ağacın büyüklüğü arttıkça da ortadan kalkmamaktadır. Benzer şekilde, ağaçların diğer özellikleri de pek fayda sağlamamaktadır: Örneğin, eğer bir grup tür hiçbir yok oluş olayı yaşamadıysa, bunların türleşme oranını tespit etmek oldukça basittir. Ancak böyle bir durum nadirdir ve önceden bilmek mümkün olmayabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bol miktarda fosile sahip olmak işe yarayabilir çünkü fosiller yok oluş oranlarını tahmin etmek ile ilgili kanıtlar sunarlar; ancak fosiller de nadiren bol miktarda bulunur.

Türleşme ve yok oluş oranlarının birbirine bağlı, zamana bağlı veya tür sayısına bağlı olarak olarak nasıl değiştiğine yönelik varsayımlarda bulunabiliriz; ancak bu defa da varsayımda bulunduğumuz şeyler, zaten tahmin etmek istediğimiz değişkenlere yönelik olacaktır.

Bu Sorunun Bir Çözümü Olabilir!

Neyi bilebileceğimize yönelik olan bu epistemolojik kıyımın ortasında, yazarlar çekilmiş türleşme oranı (λp\lambda_p) adını verdikleri bir parametreyi tahmin etmenin mümkün olduğunu söyleyerek bir miktar teselli sunuyorlar. Bu sayı, zaman içindeki soy hattına yönelik deterministik modelin değişim oranını (eğrinin eğimini) ölçmektedir. Çekilmiş türleşme oranı, soy hatları arasında veya farklı zaman dilimlerinde kıyaslanabilir ve günümüzde halihazırda var olan türlerin ortaya çıkmasını sağlayan süreçleri anlamamız için faydalı olabilir; her ne kadar günümüze kadar gelmeyi başaramamış türler hakkında bilgi vermiyor olsa da.

Bu konu (yani yok olmuş türler konusu), Louca ve Pennell'in araştırmasının daha derin olan dersi. Fosiller olmaksızın, tüm evrim bilimcilerin, ister türleşme ve yok oluşu çalışıyor olsunlar, ister uzak ataların özelliklerini yeniden oluşturmaya çalışıyor olsunlar, tespit etmeye çalıştıkları evrimsel süreçlerin, nihayetinde günümüze kadar kalacak soy hatları bırakmış olan atalarda işlemiş süreçler olduğunun farkında olmaları gerekiyor. Soyu tükenmiş olanların başına neler geldiğinden emin olamayız.

Bu durum, "Tarihi kazananlar yazar." konusunun evrimsel versiyonudur. Charles Darwin'in "en uyumlunun hayatta kalması" ile ilgili fikrinin, yani anlamak istediğimiz hikayenin, bu hikayeyi araştırmak için ihtiyacımız olan bazı anahtar bileşenleri gizleyen bir doğası olması, bu alanın en yüce ironisidir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
13
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Nature | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/03/2023 09:00:09 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8559

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Yağ
Görme
Hastalık Kataloğu
Evrimsel
Sağlık Bakanlığı
Mühendislik
Doğru
Karanlık Enerji
Tespit
Diş Hastalıkları
Paleontoloji
Etimoloji
İmmünoloji
Hastalık
Öne Çıkan
Hücre Biyolojisi
Zooloji
Kan
Yeni Koronavirüs
Bilimsel
İnfografik
Hava
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Çiftleşme
Dil
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Pagel, et al. Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!. (17 Nisan 2020). Alındığı Tarih: 22 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8559
Pagel, M., Bakırcı, Ç. M. (2020, April 17). Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!. Evrim Ağacı. Retrieved March 22, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8559
M. Pagel, et al. “Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 17 Apr. 2020, https://evrimagaci.org/s/8559.
Pagel, Mark. Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrim Ağaçlarına Bakarak Türleşme ve Yok Oluş Oranlarını Anlayamayız! Ama Bu, Çözülemez Bir Sorun Değil!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, April 17, 2020. https://evrimagaci.org/s/8559.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.