Etraflarındaki Örüntüleri Bilinçsiz Olarak Fark Etmeye Daha Meyilli Olanlar, Tanrı İnancına Daha Yatkın Olabilir!

Georgetown Üniversitesi'nden sinirbilimcilerin yaptığı bir araştırmaya göre, karmaşık örüntüleri bilinçsiz bir şekilde fark etmeye, yani örtülü (örtük) örüntü öğrenmesine daha meyilli olan bireylerin bir tanrının var olduğuna yönelik inanç besleme ihtimali daha yüksek olabilir.

Araştırmanın sonuçları Nature Communications dergisinde yayınlandı.^[1] Bu çalışma, örtülü örüntü öğrenme ile dini inançlar arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk araştırma olma özelliğini taşıyor. Araştırmacılar, kültürel ve dini olarak oldukça farklı olan iki gruba, ABD ve Afganistan'a odaklandılar.

Araştırmanın amacı, örtük örüntü öğrenmenin dini inançların temeli olup olmadığını anlamak ve eğer öyleyse, bu tür bir ilişkinin farklı iman türleri ve kültürler için geçerli olup olmadığını ortaya çıkarmaktı. Araştırmacılar gerçekten de örtük örüntü öğrenmenin, birçok farklı dini anlamanın anahtarı olabileceğini keşfettiler. Araştırmanın başında bulunan ve Georgetown Üniversitesi Psikoloji ve İnterdisipliner Sinirbilim Programı Bölümü'nde yardımcı doçent olan Adam Green, araştırmayla ilgili şöyle diyor:

Düzen yaratmak için yaşadığımız dünyaya bir şekilde müdahale eden tanrı veya tanrılara inanmak, küresel olarak bütün dinlerin temelinde bulunan elementlerden birisidir. Bu araştırma, Tanrı'nın varlığı veya yokluğuyla ilgili değil; daha ziyade, beyinlerin tanrılara inanmasının ardındaki sebebi anlamaktı. Hipotezimiz, çevrelerindeki örüntüleri bilinçdışı bir şekilde ayırt etmeyi başaran kişilerin, bu örüntüleri daha üst bir gücün yaratımı olarak görmeye daha meyilli olacakları yönündeydi. Araştırmamızın en ilginç gözlemlerinden birisi, çocuklukta ve yetişkinlikte olanlarla ilgiliydi.

Verileri, çocuklar eğer ki çevrelerindeki örüntüleri bilinçsiz olarak algılarlarsa, bu çocukların büyüdükçe inançlarının da arttığını gösteriyordu. Üstelik bu çocuklar inançsız ailelerde yetişiyorlarsa bile! Benzer şekilde, eğer ki çocuklar etraflarındaki örüntüleri bilinçsiz olarak fark etmiyorlarsa, büyüdükçe inançları da azalıyordu. Dindar aileler tarafından büyütülseler bile!

Araştırma, örtük örüntü öğrenmesini incelemek için oldukça iyi çalışılmış bir testi kullandı. Kaılımcılar, bir ekranda belirip yok olan noktaları izlediler ve her bir nokta için bir tuşa bastılar. Noktalar hızlı hareket ediyordu; ama bazı katılımcılar (en güçlü örtük örüntü öğrenme yetisine sahip olanlar), bilinçdışı bir şekilde bir sonraki nokta daha belirmeden, o noktaya karşılık gelen tuşa basabilmeye başladılar. Ama en iyi örtük öğreniciler bile noktaların aslında bir örüntüye sahip olduğunun farkında değildi; yani bu öğrenme gerçekten de bilinçaltında yaşanıyordu.

Araştırmanın ABD kısmı, çoğunlukla Hıristiyan olan ve Washington D.C. bölgesinde yaşayan 199 katılımcıyı ele alıyordu. Afganistan kısmı ise çoğunluğu Müslüman olan 149 Kabilli'yi ele alıyordu. Araştırmanın baş yazarı ve Green'in laboratuvarında doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Adam Weinbergerdi, eş yazarlar arasında bulunan Zachery Warren ve Fathali Moghaddam ise Afgan ekibinin başındaydı; onlar, Kabil'den gelen verileri topladılar. Warren şöyle diyor:

Bu araştırmanın benim ve Afgan ekibi için en ilginç olan tarafı, her iki kültürde de bilişsel süreçlerin ve inançların aynı şekilde tekrarlanmasıydı. Afganlar ve Amerikalılar, farklı olduklarından çok benzer olabilirler; en azından dini inançları ve etrafımızdaki dünya hakkında anlamlar üretmelerini sağlayan bilişsel süreçler açısından. Kişinin imanından bağımsız olarak, bulgularımız inancın doğasına yönelik heyecan verici bilgiler veriyor.

Green ise şöyle ekliyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Örtük örüntü öğrenmeye daha eğilimli olan bir beyin, o beynin bulunduğu çevreden ve dini kültürden bağımsız olarak bir tanrıya inanmaya daha eğilimli olabilir.

Ancak daha fazla yargıya varmamak konusunda da uyarıyor; çünkü daha fazla araştırma gerekiyor. Şöyle diyor:

Optimistik olarak bakacak olursak, bu kanıtlar, apayrı inançların inananları arasında nörokognitif bir düzlemde bazı ortak noktalar olduğunu gösteriyor olabilir.

Orta Doğu'da bir araştırmacı olan Moghaddam, aynı zamanda Georgetown Üniversitesi Psikoloji Bölümü profesörü. Doktorasını Georgetown Psikoloji Bölümü'nden alan Warren, aynı zamanda ilahiyat yüksek lisansına sahip ve Asya Vakfı'nın Afgan Halkı Araştırması'nın başında. Diğer yazarlar arasında Natalie Gallagher ve Gwendolyn English bulunuyor.