Etçil Bitkiler Nasıl Avlanır? Bazı Bitkiler Neden Etçildir?

Etçil bitkiler genellikle besin değeri düşük olan topraklarda yaşarlar. Ancak etçil diyet, bitkiler için oldukça maliyetlidir. Böcek veya diğer omurgasız canlıları avlayabilmek için özel adaptasyonlara ihtiyaç duymaktadırlar. Bu nedenle evrimsel süreçte zorunluluk olmadığı sürece bitkilerde bu tür bir besin diyetinin evrimleşmesi neredeyse imkansızdır. Hatta bu sebeple, bitkiler zorunlu olmadığı sürece fotosentez yoluyla beslenmeye çalışırlar.

Etoburluğun maliyetli olması sebebiyle etçil bitkiler, etçil olmayan bitkilere kıyasla daha az fotosentetik kapasiteye, daha düşük fotosentetik azot kullanımına, daha zayıf rekabet gücüne ve daha küçük köklere sahiptirler. Besin değeri yüksek olan toprakların veya suların olduğu bölgelerde etçil bitkiler dezavantajlı konumda olacağı için burada etçil bitki sayısı az olacaktır. Fakat ışık ve besin bakımından fakir olan bölgelerde et ağırlıklı besin diyeti avantajlı olacak, evrimsel süreçte seçilecek ve bu bölgede etçil bitki sayısı artacaktır.

Etçil bitkiler özellikle toprağın azot ve diğer mineraller bakımından fakir olduğu bölgelerde yaşamaktadırlar. Birbirlerine benzer ekolojilerde yaşamaları sebebiyle birçok etçil bitki türünün yan yana yetiştiği gözlemlenebilmiştir. Bu bitki türleri daha önce de açıkladığımız üzere azot ve diğer minerallerin kısıtlı olarak bulunduğu bataklık benzeri veya kumlu alanlarda yaşamaktadırlar. Bu durum etçil bitkilerde karnivor bir diyet üzerinden seçilim baskısının oluşmasına sebep olmuştur. Bilinen 600'den fazla etobur bitki türü bulunmaktadır.

Etçil bitkiler avlanma stratejisi olarak çok etkili çeşitli tuzaklar kullanmaktadırlar. Tuzağa yakalanan karınca veya diğer böcek türleri, bu tuzağın içindeki enzimler veya bakteriler sayesinde tıpkı hayvanlardaki gibi, sindirilme sürecinde yavaş yavaş parçalanırlar. Bu da bitkiye besin kaynağı olarak geri dönmelerini sağlar. Bakteriler sayesinde sindirim yapabilen etçil bitkilerin ilişkisi mutualistik ilişkilere örnek olarak verilebilir.

Etçil Bitkiler ve Avlanma Stratejileri

Bitkiler, tıpkı en ünlü etçil bitkilerden biri olan sinekkapan bitkisi gibi kapan yoluyla veya diğer türler gibi içerisinde sıvı bulunan kapaklı kesler yoluyla avlarını rahatlıkla yakalayabilmektedirler. Bitkiler, hayvanlar gibi hareket yeteneğine sahip olmadıklarından dolayı evrimsel süreçte çok farklı ve etkili avlanma stratejileri geliştirmişlerdir. Birçok etçil bitki yapraklarını kullanarak avlarına karşı tuzak kurabilmektedir.

Etçil bitkilerin çoğunun boyu kısa olsa da popülasyondaki genetik çeşitlilikten dolayı oldukça uzun boylara erişebilen etçil bitkiler de bulunabilmektedir. Çoğu etçil bitki, 30 santimetreden daha kısa yüksekliğe sahiptir. Fakat bazı etçil bitki türleri sarmaşık benzeri yapıda olabilmektedir. Drosera cinsine mensup türler, bir santimetreden bir metreye kadar değişen boyutlara sahip olabilmektedirler. Küçük boyutlu olan bitkiler genellikle bataklıkların yosunları arasında saklanarak avlanmaya çalışırlar.

Etçil bitkiler arasındaki en büyük bitki familyası Lentibulariaceae familyasıdır. Bu bitki familyası 300'den fazla türe ev sahipliği yapmaktadır. Bu familya çeşitli tuzak mekanizmaları kullanmaktadır ve genellikle sucul ortamlarda yaşamaktadırlar. Bu bitkiler, genellikle böcek veya diğer omurgasızları avlayarak beslenmektedirler. Bu yazımızda, bu tür etçil bitkilerin avlanmakta kullandığı çeşitli stratejilerinden bahsedeceğiz.

Sinekkapan Bitkisi

Sinekkapan bitkileri (Dionaea muscipula) kendi cinsinin tek türüdür. Kuzey ve Güney Carolania’nın küçük bir bölgesine özgü bir bitki türüdür. Ayrıca tıpkı diğer etçil bitki türleri gibi azot ve diğer mineraller bakımından fakir olan bataklıklarda yaşamaktadırlar. Bu nedenle de etçil bir diyet benimsemişlerdir. Besin için böcekleri avlamaktadırlar. Sinekkapan bitkileri, böcekleri cezbeden meyvemsi bir koku yaymaktadırlar.

Wikimedia Commons

Sinekkapan bitkilerinin kapakçık görevi gören yapraklarının üzerine konan sinek veya diğer böcekler; kapanın içerisindeki hassas, tetikleyici görevi gören tüyleri uyarırlar ve bu sayede sinekkapan bitkileri kapanlarını hızla kapatarak böceği avlamış olur. Daha sonra ise bitkiler, böcekleri parçalayıp sindirmelerine yardımcı olan enzimleri salgılamaya başlarlar. Bu sayede bitkiler, mineral bakımından fakir olan topraklarda böcekleri avlayarak hayatta kalmayı başarmış olurlar.

Sinekkapan bitkileri ilginç bir şekilde kapanın üzerindeki dokunuşları sayarak gerçek bir böcek yakalayıp yakalayamadıklarını anlayabilirler.^[3] Bu bitkiler yapılan dokunuşlara göre tuzağı harekete geçirip, geçirmeyeceklerine karar verirler. Eğer dokunuş sayısı fazla ise bir böcek yakalama ihtimalleri arttığından dolayı tuzağı harekete geçirip, böceği sindirmeye başlarlar.

Mesane Otu Bitkileri

Mesane otu bitkileri 200’den fazla bitki türünü içeren bir bitki cinsidir. Su solucanları veya su pireleri gibi küçük organizmalar ile beslenmektedirler. Mesane otu bitkileri genellikle akarsular gibi sucul alanlarda bulunmaktadırlar. Bu bitkilerin kökleri bulunmadığı için suyun üzerinde yüzer halde bulunurlar ve avlanmalarına yardımcı olan küçük keseciklere sahiplerdir. Bu kesecikler sayesinde avlarını yakalayıp, çeşitli enzimlerle beraber sindirebilmektedirler. Bu keseler koyu veya şeffaf renge sahip olabilir. Günümüzde birçok bölgeye yayılmış olan istilacı bir bitkidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Britannica

Fizyolojik bir süreçle beraber mesane otu bitkileri, keselerinin içindeki suyu dışarı doğru hareket ettirerek basınç etkisi yaratır. Bu basınç etkisi sayesinde su solucanları veya su pireleri gibi küçük canlıları kolaylıkla avlayabilmektedirler. Keselerin ağzındaki küçük kıllar tetiklendiği zaman tıpkı sinekkapan bitkilerinde olduğu gibi tuzak aktifleşir. Tuzak aktifleştikten sonra 15 ila 30 dakika içerisinde tuzak tekrar kurulur ve bitki avlanmaya devam eder.

Güneş Gülü Bitkisi

Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinde de bulunan güneş gülü bitkisi (Drosera routundifolia), yaklaşık 152 etçil bitki türünü içeren Droseraceae familyasının bir üyesidir. Küçük avları çekmeye yarayan mukus benzeri yapışkan bir madde salgılar. Yakalanan av, dokunaç benzeri yapışkan bir yapı tarafından tutulur ve enzimler sayesinde yavaş yavaş sindirilmeye başlar. Güneş gülü bitkisinin en büyük özelliklerinden biri yetiştiği bölgenin şartlarına göre etçil olup olmamayı seçebilmesidir.

Wikimedia Commons

Güneş gülü bitkisi, besin ve ışık açısından zengin bir bölgede bulunuyor ise fotosentez yapar veya topraktaki mineralleri kullanır. Ayrıca bu tür bir ortamda yaşayan güneş gülü bitkilerinin kökleri, etçil olanlara kıyasla daha uzundur. Işık ve besin değeri düşük olan bir ortamda yetişen güneş gülü bitkisinin mukus benzeri yapışkan salgısı daha fazladır ve etçil bir diyeti benimsemektedir. Akademik bir çalışmada güneş otu bitkisinin yetiştiği çevreye göre besin diyetini değiştirebildiği doğrulanmıştır.^[7]