Erken Dönem Uzun Ticaret Yolları, Sibirya Köpeklerinin Evrimini Şekillendirdi!

Antik köpek DNA'ları üzerine yapılan bir analiz, Arktik Sibirya sakinlerinin 2000 yıl kadar önce Avrasya'dan köpek ithal etmeye başladığını ortaya koyuyor.

Arkeolojik buluntular, Kuzeybatı Sibirya'nın Arktik bölgelerindeki insanların 2000 yıl kadar önce Avrasya popülasyonlarıyla uzun vadeli ticaret bağlantıları kurduklarını gösteriyor. Ticari ilişkilerin başlaması, bu dönemde meydana gelen bir dizi önemli sosyal değişiklikten biriydi. Üstelik, LMU'dan paleogenetikçi Laurent Frantz liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibinin şimdi gösterdiği gibi, bu değişikliklerin Sibirya köpeklerinin genomları üzerinde bile etkisi oldu. Ekip, kapsamlı genetik analizlere dayanarak, köpeklerin Sibirya Arktik bölgesine ithal edildiği ve bu sürecin nihayetinde Samoyed gibi Sibirya'ya ait köpek nesillerinin ortaya çıkmasına yol açtığı sonucuna varıyor.

Taş Devri'nden Holosen'e Kadar Uzanan Genomlar

Araştırmacılar, Sibirya ve Avrasya'daki yerleşim yerlerinden 60.000 ile 11.000 yıl öncesine tarihlenen 49 köpeğin genomlarını analiz ettiler. Köpeklerin dördü, Rus ve Kanadalı arkeologların yaklaşık 2000 yıl öncesine ait 100'den fazla köpeğin kalıntılarını ortaya çıkardığı Ust-Polui'den geliyor. Sayısız buluntu, Kuzeybatı Sibirya'nın ücra bir köşesi olan Yamal Yarımadası'ndaki bu yerleşim yerinin yaklaşık 400 yıllık bir süre boyunca büyük olasılıkla tören amaçlı kullanıldığını gösteriyor. Alberta Üniversitesi'nden araştırmanın baş arkeoloğu Dr. Robert Losey şöyle diyor:

Orada bulunan köpeklerin bir kısmı kasıtlı olarak gömülmüş gibi görünüyor. Fakat birçoğunun yendiğini gösteren kanıtlar da var. Köpekler, yalnızca bir ulaşım aracı olarak değildi. Potansiyel bir avlanma ortağından, yiyecek kaynağı olmaya kadar uzanan çeşitli amaçlar için kullanılmıştı.

Ust-Polui'de ortaya çıkarılan eserler arasında yerel olarak üretilmesi mümkün olmayan cam boncuklar ve metalden yapılmış nesneler yer alıyor. Bozkır bölgesinden, Karadeniz bölgesinden veya Yakın Doğu'dan tedarik edilmiş olma ihtimalleri çok yüksek. Bu nedenle, Yamal yarımadasında yaşayan insanlar 2000 yılı aşkın bir süre önce uzun menzilli ticaret ağlarına entegre olmuş olmalılar. Demir cevheri ve ren geyiğinin koşum takımıyla ilgili eserlerin sahada bulanmasının belirttiği gibi bu aynı zamanda önemli bir sosyal ve teknolojik değişim zamanıydı. Şu anda bu bölgedeki yerli halk tarafından yaygın olarak uygulanan büyük ölçekli ren geyiği pastoralizmi, burada ancak son birkaç yüzyılda ortaya çıktı.

"Ticari Mal" Olarak Köpekler

Yeni genetik analizler, köpeklerin aynı zamanda Arktik Sibirya'ya o dönemde daha güneydeki bölgelerden ithal edilen mallar arasında olduğunu da ortaya çıkardı. Kopenhag Üniversitesi'ndeki makalenin baş yazarı Dr. Tatiana Feuerborn şöyle diyor:

Arktik köpekler en az 7000 yıl önce izole olarak evrimleşirken, Demir Çağı ile Orta Çağ arasındaki tarihlerde yaşamış Sibirya köpeklerinden izole edilen genomik DNA, elde edilen genetik materyalin giderek artan bir oranının Avrasya bozkırları ve Avrupa'da yaşamış köpeklerden geldiğini gösteriyor.

Bu nedenle, Yamal Yarımadası'ndaki köpekler arasında Sibirya kökenli olmayanların oranı bu dönemde önemli ölçüde arttı. Frantz şöyle diyor:

Köpekler potansiyel olarak değerli varlıklardı ve alınıp satıldılar.

Öte yandan, Arktik Sibirya'daki insan genomları bu uzun süre boyunca oldukça sabit kaldı ve Kuzey Kutbu dışındaki popülasyonlardan gelen çok az genetik girdi işareti var.

Yeni çalışmanın yazarları, daha uzaklardan köpeklerin ithal edilmesinin Sibirya'daki toplumsal geçiş sürecinin bir yansıması olduğunu varsayıyor. Frantz şöyle diyor:

Kuzey Kutbu'nda evcilleştirilen ilk köpekler, öncelikle kızak köpekleri olarak hizmet etti. Sibirya popülasyonları pastoralizme döndüğünde, ren geyiği gütmek için daha uygun olan diğer yararlı davranış özelliklerine sahip köpeklere ihtiyaç duymuş olabilirler. Kuzey Kutbu köpeklerinin diğer popülasyonlarla karışması, potansiyel olarak hem sürü gütmeye uygun hem de sert iklim koşullarına uyum sağlamış köpek nesillerinin ortaya çıkmasına yol açtı.

İşçi Köpekten, Samoyed'e...

Bu melezleme ve gelişmiş özellikler için seçim stratejisi, sonunda Samoyed gibi modern Sibirya köpek nesillerinin ortaya çıkmasına yol açtı. Frantz şöyle diyor:

Samoyed genomunun büyük bir kısmı, atalardan kalma Arktik kan bağlarına kadar izlenebilir, ama aynı zamanda, örneğin Husky adlı köpek nesli ile karşılaştırıldığında çok daha fazla Batı etkisi gösteriyor.

Aynı zamanda, diğer köpek nesilleriyle çok az melezleşme meydana geldiğinden, Samoyedler Orta Çağ'dan beri büyük ölçüde değişmeden kalmıştır. Buna karşılık, diğer modern köpek nesillerinin çoğu, 19. ve 20. yüzyıllarda yetiştiricilerin belli bir hedefi olan çabalarının sonucudur. Ernest Shackleton gibi kutup kaşifleri Kuzey Kutbu'ndan köpekler alıp üretmeye başladıklarında, bu köpek nesli de modern adı olan Samoyed'i aldı. Frantz şöyle diyor:

Bundan önce bu nesil, sadece işçi bir köpek popülasyonuydu.