Endeavour: ABD Uzay Mekiği Programının Son Ürünü...

Uzaya gidip gelmiş bir mekiği yakından görmenin verdiği heyecanı verebilecek çok az deneyim var. Bugün sizinle, Kaliforniya Bilim Müzesi'ne yaptığımız ziyaret sırasında edindiğimiz bilgi ve deneyimleri paylaşmak istiyoruz; aşağıdaki videodan da izleyebilirsiniz. Bir mekiği kendi gözlerinizle görmek kadar heyecan verici ve etkileyici olamaz; ancak en azından insanlığın en büyük başarılarından birisine dair biraz daha bilgi sahibi olabilmenizi sağlamayı umuyoruz.

Duymuş olabileceğiniz gibi NASA, 27 Mayıs 2020'de, SpaceX ortaklığı ile, 2011 yılından beri ilk defa Amerika topraklarından Uluslararası Uzay İstasyonu'na insanları taşıyacak. Bunu en son yapan uzay mekiği, 21 Temmuz 2011'de iniş yapan Atlantis mekiğiydi. Ama Atlantis'e son bir uçuş izni verilmemiş olsaydı, üretilen son uzay mekiği olan Endeavour, aynı zamanda ABD topraklarından astronotları uzaya götürüp getiren son mekik olacaktı. O günden beri ABD, astronotlarını göndermek için Rusya'nın Soyuz aracını kullandı. Şimdi, SpaceX ve NASA ortaklığı ile bu iş yeniden değişiyor diyebiliriz.

Endeavour, 1986 Challenger faciasından sonra, 1987 yılında üretilmesine karar verilen bir uzay mekiğidir. 1990'ın Temmuz ayında üretimi tamamlandı ve Nisan 1991'de ilk defa sergilendi. Bir NASA geleneği olarak, uzay aracının ismi, lise öğrencilerinin oylarıyla Endeavour, yani Türkçe adıyla Çaba olarak belirlendi. Bu isim, aynı zamanda Kaptan James Cook'un 18. yüzyılda ilk seferlerini yaptığı geminin adıydı. Hatta aracın içinde Kaptan Cook'un gemisinden orijinal bir tahta parça da bulunuyor.

Endeavour, hizmet verdiği 19 yıl boyunca birçok önemli görevi başarıyla tamamladı. Örneğin insanlık tarihindeki ilk Afro-Amerikalı kadın astronot olan Mae Jemison, 12 Eylül 1992'de Uluslararası Uzay İstasyonu'na Endeavour ile gönderildi. 1993 yılında Hubble Uzay Teleskobunun ilk bakım görevi, Endeavour ile yapıldı. 1998 yılında, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun Rus ve Amerikan modüllerini birbirine bağlayan Unity, yani Birlik modülünü taşıyan da Endeavour'dı.

Endeavour, toplamda 173 astronot ile 25 görevde hizmet verdi. Uzayda neredeyse 300 gün geçirdi ve Dünya yörüngesinde 4.671 defa dolandı. Bu, yaklaşık 198 milyon kilometre boyunca uçuşa karşılık geliyor. Bu süreçte 3 uyduyu uzaya götürdü, 1 defa Mir uzay istasyonuna bağlandı, 12 defa Uluslararası Uzay İstasyonu'na bağlandı.

Aracı yakından görmek çok ilginç, çünkü şu anda bu aracın tanıtımını yapan isimler, aynı zamanda araç üzerinde on yıllarını harcamış olan mühendislerdi. Ziyaretimiz boyunca bize aracın teknik detaylarıyla ilgili bolca bilgi verdiler. Hepsine yer vererek burada sizleri sıkmak istemiyoruz; ancak araçta yıllar boyunca bolca değişim, yenileme, güncelleme ve bakım yapılmış. Hatta son uçuşundan kalma, atmosfere girişi sırasında siyah ısı kalkanı kaplamasının aldığı hasarları bile görmek mümkün. Mühendisler, bazı ufak tefek zedelerin nedeninin, kalkış sırasında yaşanan titreşimler sonucu kopan boya ve kaplama parçalarının ısı kalkanlarına çarpması ve aşındırması olduğunu da söylediler. Yani bu aracın yapımında ve bakımında, ilk etapta aklınıza gelmeyecek çok sayıda detay yer alıyor.

Endeavour'ın görevini tamamlayarak emekliye ayrılması da, gelecek nesillere ilham verecek bir şekilde yapıldı. NASA, Endeavour'ı şu anda son evi olan Kaliforniya Uzay Müzesi'ne götürme kararı aldığında, bu son uçuşun halkın görebileceği şekilde yapılması istendi. Müzeye götürülecek olan dev aracın, şehrin hangi sokaklarından ve nasıl geçirileceği haftalarca, santim santim planlandı. Bazı sokaklarda, aracın kanatları ile binalar veya tabelalar arasındaki açıklık sadece birkaç santimetre kadar olsa da, her şey planlandığı gibi gitti ve araç, son durağına sağ salim ulaştırıldı.

İlginç bir şekilde, kimi zaman ülkemizde de tartışma konusu olan bir konu da bu taşınma sırasında yaşandı. Aracın başarıyla taşınabilmesi için, 400 kadar ağacın önceden sökülmesi gerekti. Çevreci bazı gruplar buna itiraz ettiler ve ufak bazı gerilimler yaşandı. Ancak Kaliforniya Bilim Müzesi, taşıma için ayrılan 200 milyon doların bir kısmını kullanarak, kesilen her 1 ağaç için 2 adet ağacı sokaklara dikti ve böylece konu kapanmış oldu.

Taşıma sırasında ayrıca sokaklarda geçici olarak elektrik kesintileri uygulandı, elektrik direkleri yerlerinden söküldü. Endeavour'ın adına da uygun bir şekilde, tüm bu çabalar sonucunda araç şimdi müzede milyonlarca kişi tarafından sadece 2 dolarlık bir bilet alarak görülebiliyor. Bunun, geleceğin astronotları ve uzay mühendisleri için ne kadar büyük bir motivasyon ve ilham kaynağı olduğunu hayal bile edemezsiniz.

Umuyoruz bir gün Türkiye'de de uzay araştırmalarına yönelik bu tarz girişimler göreceğiz ve bir gün bizim de uzay araçlarımız Dünya yörüngesine astronotlarımızı taşıyacak. O gün gelene kadar, yakınmayı ve şikayet etmeyi de seçebiliriz, azimle çalışmayı da... Karar, hepimizin.