Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz?

Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz? Business Insider
4 dakika
17,011
  • Gezegensel Jeoloji
Tüm Reklamları Kapat

İnsanlığın yüzyıllardır cevabı için sorular sorup, yanıtlar için uğraştığı en büyük meraklarından birisi, yaşadığı gezegenidir. Bu merak altında birçok soru yatar. Ama bizim şu an odaklanacağımız gezegenimizin merkezi, en sıcak yeri: çekirdeği...

Dünyanın dinamiği için son derece gerekli gördüğümüz, manyetik alanı oluşturup güneş radyasyonunun tehlikelerinden koruduğunu bildiğimiz çekirdek, iki katmandan oluşur: İç Çekirdek ve Dış Çekirdek. Bu iki katmanı ayıran, Bullen Süreksizliği olarak bilinen bir sınır bölgesi bulunuyor. Ve çekirdeğin en sıcak bölgesi olarak kabul ediyoruz çünkü Güneş'in yüzeyi kadar sıcaktır.

Tüm Reklamları Kapat

En derinde, merkezde ve inanılmaz sıcak olan çekirdeğin varlığından; iç çekirdeğin katı, dış çekirdeğin sıvı olduğundan nasıl emin oluyoruz?

Sorumuzun cevabına adım adım ilerleyelim.

Tüm Reklamları Kapat

Sismik Dalgalar

Hepimizin bildiği üzere Dünya'da her gün onlarca deprem olur ve sonucunda meydana gelen sismik dalgalar, Dünyanın birçok yerindeki istasyonlarda ölçülür. Bu dalgalar bizim Dünyamızı anlamada başvurduğumuz en büyük kaynaklardır.

Sismik dalgalara sebep olan şey, kayaçlar yoluyla enerji gönderen herhangi bir olgu olabilir; ancak bunun en yaygın nedeni depremlerdir. Sismik dalgaları da oluştukları bölgelere göre ikiye ayırıyoruz: Yüzey dalgaları ve Gövde dalgaları. Sorumuzun yanıtını bulmak konusunda bize yardım edecek olan dalga türü, gövde dalgaları. Bu dalgaları da Birincil (P-Dalgaları) ve İkincil (S-Dalgaları) olarak iki farklı grupta inceliyoruz:

  • P-Dalgaları, yani Birincil dalgalar, ses hızında hareket eden hızlı dalgalardır. Katı, sıvı ve gazlarda ilerleyebilmektedir ve geçtikleri katmanları sıkıştırırlar.
  • S-Dalgaları, yani İkincil dalgalar, P-Dalgalarının neredeyse yarı hızında hareket ederler ve yalnızca katı katmanlar boyunca iletilebilirler. Ulaştıkları kayaları adeta "dalgalandırırlar".

Tam bu sırada aklımıza şu soru gelebilir: S-Dalgaları neden sadece katı maddelerde iletilir?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu, maddelerin moleküler özellikleri ile alakalıdır. Katı maddelerin molekülleri arasındaki bağlar kuvvetlidir. Bir molekülü itecek bir kuvvet uyguladığınızda molekül, moleküller ile arasındaki sağlam bağdan dolayı, diğer bir molekülü itildiği doğrultuda çeker ve çektiği molekülde bir başkasını. Fakat bu sağlam bağın yarattığı etkiyi sıvı moleküllerde göremiyoruz çünkü sıvı haldeki maddenin molekülleri arasında bu kuvvette bağlar yoktur. Bu da sıvı maddenin dalgayı uygulanan kuvvet doğrultusunda dalgalandırmasına olanak vermemektedir.

Her iki dalga türünün de hızı, önlerine çıkan maddenin yoğunluğuna ve esnekliğine göre değişir. Bu özellikler doğrultusunda karşılaştıkları farklı maddeler arasında bulunan sınırda kırılırlar. Ki bu da ortamlar arasındaki moleküler yoğunluk farkından dolayıdır. Şöyle söyleyelim: Dalga yavaş ilerlediği bir ortamdan (mesela sıvı bir ortam olsun), daha hızlı ilerlediği bir ortama (mesela katı bir ortama) geçişi sırasında daha yoğun olan moleküller daha hızlı çarpışacak ve bu da dalganın yönünde bir sapma, bir kırılma meydana getirecek.

Gövde Dalgaları, Çekirdeğin Varlığını Nasıl Aydınlatır?

Şimdi de bildiklerimizi kullanarak, çekirdeğin varlığından nasıl emin olabileceğimize bir bakalım.

Yapılan sismik çalışmalar sonucunda S ve P dalgalarının gezegen boyunca, kendi özellikleri doğrultusunda, farklı hız ve frekanslarda, farklı ilerleyişler gösterdikleri görüldü.

Ama S-Dalgaları, sismik haritalarda Dünyanın merkezinde görülmüyordu. Bu da akıllara 'dalgaların içlerinden geçemeyecekleri bir ortamla karşılaştıkları' düşüncesini getirdi. Yani S-Dalgaları oluşmaya başladıkları bölgelerden sonra sadece belli bir dereceye kadar yayılıp, belli bölgelerde ölçülebiliyorlardı. Sismik çalışmalar sonucunda S-Dalgalarının karşılaştıkları ortamlardan geçemeyip bir 'gölge' bölgesi oluşturduğu görüldü.

Tüm Reklamları Kapat

İkincil dalgaların sadece katılar boyunca ilerleyebildiği göz önünde bulundurulunca, gölge bölgesinin oluşumunun sıvı bir katmana işaret ettiğini düşünebilir miyiz?

Ayrıca birincil dalgaların merkeze ilerledikçe, yüzeyden yaklaşık 5150 kilometre derinde, hızında bir artış meydana geldiği ve kırılmaların olduğu kaydedildi. Bunun sebebinin sıvı, eriyik bir ortamdan katı bir ortama geçiş olduğunu düşünebiliriz - ki bu da bizi çekirdeğin sadece sıvı olmadığı kanısına yönlendirir.

S-Dalgalarının aniden yok oluşları geçemeyecekleri bir sıvı ortama denk geldiklerini gösterdi - ki bu sıvı ortama "dış çekirdek"; P-Dalgalarının sıvı bir ortam sonrası hızlarının artışını sağlayan daha derinde katı bir ortama denk geldiklerini gözlemledik - ki bu katı ortama ise "iç çekirdek" diyoruz.

İkincil dalgaların gölge bölgesinde aniden yok oluşları ve birincil dalgaların ortam değiştirme sonrası hızlarının artışı; sıvı bir dış çekirdek, katı ve sağlam bir iç çekirdek olduğunu vurguladı.

Bu muazzam ölçümlerin dışında; gök taşları, laboratuvar ölçümleri, bilgisayar modellemeleri de çekirdeğin varlığı ve yapısı hakkında önemli bilgiler sağlamaktadır.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
52
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 33
  • Muhteşem! 16
  • Bilim Budur! 15
  • Merak Uyandırıcı! 13
  • İnanılmaz 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Umut Verici! 4
  • Korkutucu! 3
  • Güldürdü 2
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • National Geographic, et al. Core. (9 Nisan 2020). Alındığı Tarih: 9 Nisan 2020. Alındığı Yer: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
  • T. Folger. Journeys To The Center Of The Earth. (14 Temmuz 2014). Alındığı Tarih: 9 Nisan 2020. Alındığı Yer: Discover Magazine | Arşiv Bağlantısı
  • Khan Academy, et al. (Video, 2020). Sismik Dalgalar Ve Dünya'nın Yapısını Tanıma. Not: http://www.khanacademy.org.tr/fen-bilimleri/yer-ve-uzay-bilimleri/dunyanin-jeolojik%C2%A0ve-%C4%B0klimsel-tarihi/sismik-dalgalar-ve-dunya'nin-yapisini-tanima/sismik-dalgalar/7595.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/06/2023 17:45:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8518

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hominid
Alan
Çocuk
Newton
Biyokimya
Kanıt
Yaşamın Başlangıcı
Makine
Ara Tür
Çekirdek
Mitler Ve Gerçekler
Beslenme Davranışı
Yapay
Antibiyotik
Kan Hastalıkları
Samanyolu Galaksisi
Moleküler Biyoloji
Anne
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Nasa
Viral Enfeksiyon
Evrimsel Psikoloji
Çağ
Psikoloji
Üreme
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Karanlık Enerji: Evreni Genişleten Gizemli Enerjinin Kaynağı Ne?
Karanlık Enerji: Evreni Genişleten Gizemli Enerjinin Kaynağı Ne?
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Hastayken Sesimiz Neden Kalın ve Boğuk Çıkıyor?
Hastayken Sesimiz Neden Kalın ve Boğuk Çıkıyor?
Elektrik Tellerindeki Renkli Toplar Ne İşe Yarıyor?
Elektrik Tellerindeki Renkli Toplar Ne İşe Yarıyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
N. Dede, et al. Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz?. (10 Nisan 2020). Alındığı Tarih: 2 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8518
Dede, N., Bakırcı, Ç. M. (2020, April 10). Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved June 02, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8518
N. Dede, et al. “Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 10 Apr. 2020, https://evrimagaci.org/s/8518.
Dede, Nujin. Bakırcı, Çağrı Mert. “Dünyanın Bir Çekirdeği Olduğunu Nereden Biliyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, April 10, 2020. https://evrimagaci.org/s/8518.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close