Deneysel Bir Tedavi İlk Kez Huntington Hastalığı’nın İlerlemesini Yavaşlattı!

“Huntington Hastalığı” ifadesini duymak bile ortamda hüzünlü atmosfere neden olabilir. Bu yüzden ölümcül hastalık için deneysel bir gen terapisine ait sonuçların yakın zamanda duyurulmasıyla yaşanan sevinç, umut duygusunu da beraberinde getirdi.

Küçük bir klinik deneyde, RNA’nın minicik bir parçasını kodlayan bir virüsün beyne enjeksiyonu, Huntington Hastalığı’nı bu kadar yıkıcı kılan “düzensiz” proteinlerin oluşumunu engellemiş olabilir. 24 Eylül’de bir basın bülteniyle açıklanan erken sonuçlar, 3 yıl boyunca tedavinin Huntington Hastalığı’nın ilerlemesini %75’e kadar yavaşlattığını ortaya koyuyor. Bir tedavi olarak düşünülmemesi gerekse de bu yaklaşım, aksi takdirde erken sakatlık ve ölümle karşılaşabilecek Huntington hastalarına çok daha uzun yıllar sunabilir.

Konuyla ilgili University College London’dan Nörolog Ed Wild şu açıklamalarda bulunuyor:

Bilimi ilginç ve önemli olduğu için yapıyoruz ama aynı zamanda bu oyunun içindeyiz çünkü arkadaşlarımızı ve ailemizi korkunç bir sondan kurtarmak istiyoruz.

Ayrıca açıklamalarına şu şekilde devam ediyor: “En anlamlı olanı, arkadaşlarımın gözlerinin içine bakıp ‘başardık,’ diyebilmek.”

Huntington Hastalığı’nın şu anda etkili bir tedavisi ya da doğrudan bir çözümü yok. Görece nadir görülen bir hastalık olup her 100.000 kişide yaklaşık 7’sini etkiliyor. Temel olarak huntingtin olarak adlandırılan tek bir gendeki mutasyondan kaynaklanıyor.

Çalışmada yer almayan Yeni Zelanda Auckland Üniversitesinden genetikçi Russell Snell, genin mutasyonuyla ilgili şunları söylüyor: “Hastalıkta bu gen yalnızca tek bir şekilde bozulur: Ortaya çıkan proteinin ön ucu uzar.

Esasen genişlemiş huntingtin, toksikleşmiş bir tür proteindir. Beyinde birikir ve özellikle istemli hareketler için kritik olan bölgelerdeki hücreleri öldürür. Hastalarda istemsiz hareketler artar; katılık, konuşma ve yutma güçlüğü ile bilişsel gerileme gelişir.

Huntington Hastalığı genetik olarak baskındır. Kusurlu genin tek bir kopyası hastalığın başlaması için yeterli bir sebeptir. Bu yüzden hastanın çocuklarının hastalığı miras alma olasılığı %50’dir.

Wild ve meslektaşları, yaptıkları çalışmada Hollandalı ilaç şirketi uniQure ile birlikte, huntingtin RNA’sının proteine çevrilmeden önce parçalanmasını tetikleyen, mikroRNA adı verilen küçücük RNA parçalarını kullandı. Diğer bazı çalışmalarda bu RNA’lardan bazıları doğrudan enjekte edilerek denendi ancak muhtemelen beyin omurilik sıvısına verildikleri ve beynin doğru bölgelerine sızamadıkları için başarı sağlanamadı.

Bu kez bilim insanları RNA’ları, iyi çalışılmış bir viral vektörün içine paketleyip doğrudan beyne enjekte ettiler. Virüs, RNA’yı beyin nöronlarına “bulaştıracak” ve “Temelde nöronu, huntingtin proteinini üretmemesini söyleyen bir molekülün fabrikasına dönüştürecek,” diyor Wild.

12 ila 18 saat süren bir ameliyatta, Huntington Hastalığı’nın erken belirtilerine sahip 17 hastaya, ilgili beyin bölgelerinin her iki tarafında üçer noktaya viral yük enjeksiyonu yapıldı. Araştırma ekibi daha sonra bu hastaların 12’sini 36 ay boyunca izledi; motor skorlarını, dikkatlerini, çalışma hafızalarını ve günlük yaşam aktivitelerini ne kadar sürdürebildiklerini değerlendirdi. “Hem hastalar hem de hekimler açısından gerçekten kahramancaydı,” diyor Snell.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tedavi, hastalığın ilerleyişini tamamen durdurmadı. Ancak tedavi almayan hastalarla karşılaştırıldığında en yüksek dozda tedavi görenlerin bilişsel ve motor semptomlarında, 36 ay boyunca ortalama %75 daha az düşüş görüldü.

Hastalardan biri, belirtileri nedeniyle işi bırakmak zorunda kalan eski bir bilgi teknolojileri uzmanıydı. “Gen tedavisinden yaklaşık bir yıl sonra işe geri dönebildi,” diyor Wild. Yirmi yıllık araştırmacılık kariyerinde bunu başarabilen tek hastasının bu kişi olduğunu söylüyor. Ama şu ana kadar tekerlekli sandalyede olmayı bekleyen diğerleri hâlâ yürüyor.

Çalışmada yer almayan Cambridge Üniversitesinden sinirbilimci David Rubinsztein “Belirtiler neredeyse stabilize olmuş gibi görünüyor,” diyor. Hasta sayısı az olsa da “ilk bakışta oldukça umut verici.”

Wild ve ekibi ayrıca hastaların beyin omurilik sıvısında sinir hücresi hasarının bir göstergesi olan nörofilament hafif zincir (İng: “neurofilament light chain”) protein düzeylerini de izledi. Değerler tedaviden hemen sonra yükseldi. Bu, invaziv beyin ameliyatı sonrası beklenen bir durum. Ancak değerlerin düştüğü gözlemlendi. Wild, insanların semptomlarını değerlendirmelerinin etkisine açık olabileceğini ancak nörofilamentlerin olmadığını ifade ediyor. “Üçüncü yılın sonunda, başlangıç düzeyine göre bu düşüş korunmuş durumda, bu harika.”

Bir sonraki adım devam ediyor: çok merkezli deneyler için daha fazla hasta alımı ve cerrahiden hemen sonra görülen nörofilament sıçramasını azaltmak için çalışmalar yürütmek.

Rubinsztein, daha kapsamlı denemelerin gerekli olduğunun altını çiziyor. Elde edilen veriler ABD Gıda ve İlaç Dairesine (FDA) onay umuduyla gönderilecek olsa da mevcut sonuçlar henüz yayınlanmadı ve hakem değerlendirmesinden geçmedi. Eğer onaylanırsa her dozun laboratuvarda özel olarak üretilmesi gerektiğinden tedavi pahalı olacak. Rubinsztein, “İnsanın iyimserlikle temkinlilik arasında dengeli bir yol izlemesi gerekiyor,” diyor. Ama eklemeyi de ihmal etmiyor: “Bu benim deneyim olsaydı sevinçten havaya uçardım.”

Klinik sonuçlar hakemli olarak doğrulanıp FDA gibi kamu otoritelerinden onay alınmadıkça terapi kullanıma sunulmayacak, diye ekliyor, çalışmanın yürütülmesine yardımcı olan Galler Cardiff Üniversitesinden Nörolog Anne Rosser. Bir diğer önemli zorluk ise tedavinin uygulanması için gereken kapsamlı cerrahi. “Bu ameliyatı daha hızlı yapmanın en iyi yolları üzerinde çalışmak gerekecek,” diye de ekliyor. “Zaten bu zorluğun üzerinde çalışıyoruz.”