Çöpü Ev Haline Getiren Yengeçler: Yengeçler Kabuklarını Neye Göre Seçer?
Artan Plastik Sorunu Yengeçlerin Kabuk Seçimini Nasıl Etkiliyor?
Facebook
- Özgün
- Zooloji
- Çevre Bilimleri
İnsan nüfusunun ve faaliyetlerinin artması, üretimin hızla yükselmesine neden olmuş ve bu süreç, genellikle sonuçları tam olarak öngörülemeyen bazı problemleri beraberinde getirmiştir. Bu sorunların belki de en ciddisi, doğal ortamlara verilen zarardır. Özellikle artan atık miktarı, hayvanlar ve bitkiler üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır ve eğer gerekli önlemler alınmazsa bu etkilerin devam etmesi kaçınılmazdır.[1], [2]
Bu artan atık sorunu, denizlerimizde ve okyanuslarımızda plastik adaların oluşmasına, kara habitatlarında toksik maddelerin birikmesine ve birçok canlının yaşam alanının daralmasına neden olmaktadır. Özellikle hermit yengeçleri (Paguroidea spp.) gibi kabuk değiştirme davranışına sahip canlılar, doğal kabuk bulmakta zorlanmakta ve bu durum onları çöp parçalarını barınak olarak kullanmaya itmektedir.
Hermit yengeçleri doğal kabuklar bulamadıklarında alternatif olarak şişe kapakları, eski ampullerin parçaları ve kırık cam şişeler gibi atık malzemeleri kabuk olarak kullanmaya başlamışlardır. Bu durum, Polonyalı araştırmacıların gerçekleştirdiği 2024 tarihli bir çalışmada detaylı bir şekilde incelenmiştir. Araştırmacılar, yengeçlerin bu yapay kabukları kullanırken çekilmiş 386 fotoğrafını analiz etmişlerdir.[3] Bu fotoğraflar, çevrimiçi platformlara kullanıcılar tarafından yüklenmiş ve bilim insanları tarafından iEcology olarak adlandırılan, topluluk tabanlı veri toplama yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir.
iEcology kullanımı, bu noktada önemli bir role sahiptir çünkü toplumun bilime katkıda bulunmasına olanak tanır.[4] Gönüllülerin doğadaki gözlemlerini paylaşmaları, bilim insanlarının daha geniş bir veri havuzundan yararlanmalarını ve bu sayede çevresel değişikliklerin nedenlerini ve etkilerini daha iyi anlamalarını sağlar. Bu süreç, toplumun bilimsel sürece aktif katılımını teşvik ederken aynı zamanda çevresel sorunlara dikkat çekmekte ve bilinç yaratmaktadır.
BBCNitekim araştırmada, analiz edilen fotoğrafların büyük bir bölümü, tam olarak 326'sı, yengeçlerin barınak olarak plastik malzemeleri tercih ettiğini göstermektedir. Bu durum, insan etkinliklerinin yaban hayatı üzerinde ne derece etkili olabileceğinin ve bu etkinliklerin ekosistemlerin ve popülasyonların işleyiş biçimlerini nasıl değiştirebileceğinin çarpıcı bir örneğini sunmaktadır. Ancak, bu gözlemlenen değişikliklerin arkasında birçok faktör bulunmaktadır ve basitçe sonuçlara atlamak yerine bu değişikliğe neyin sebep olduğunu derinlemesine düşünmek gereklidir.
Kabuk Seçimi
Hermit yengeçleri, farklı davranış biçimleri sergiledikleri ve bu farklılıklar kolayca ölçülebildiği için, çalışılması açısından iyi model organizmalardır. Diğer yengeçlerin veya örneğin bir ıstakozun yaptığı gibi kendi kabuklarını sürekli büyüterek vücutlarını korumak yerine, ölen deniz salyangozlarının bıraktıkları boş kabukları kullanırlar. Yani kabuklarını çevreden edinmeleri gerekir. Aksi taktirde az korunaklı bir durum içerisinde bulunurlar.
Etrafta dolaşırken kabukları yumuşak karınlarını korur, ancak tehdit altında olduklarında tüm vücutlarını kabuğun içine çekerler. Kabukları taşınabilir barınaklar olarak da işlev görür. Hermit yengeçlerin kabuk seçimi süreci, ilk olarak kabukların dış görünüşüne görsel bir ilgiyle başlar ve sonrasında kabuğun dokusu, formu ve büyüklüğü gibi detayların değerlendirilmesiyle devam eder.[5] Hermit yengeçleri, kabuk seçimlerinde içgüdüsel bir süreci takip ederler. Bu süreç kabuğun boyutu, ağırlığı ve şekli gibi özelliklerin değerlendirilmesi gibi aşamalardan geçerek sonlanır. İlginçtir ki bu tercihler, yengeçlerin önceki deneyimlerinden bağımsız olarak gerçekleşir.
Yeterince iyi bir kabuğa sahip olmak, bir bireyin hayatta kalması için kritik öneme sahiptir. Bu sebeple büyüdükçe vücutlarına uygun yeni kabuklar edinirler, bir nevi kabuk seviyelerini yükseltirler. Diğer akrabalarıyla kabuklar için mücadele eder ve bulabilecekleri yeni kabukları uygunluk açısından değerlendirirler.[6]
Kabuk seçimini sınırlayan bir diğer faktör uygun kabukların bulunabilirliğidir. Henüz tam olarak anlaşılamamış bir nedenle bazı kara hermit yengeçleri (Coenobitidae) doğal kabuklar yerine plastik parçaları tercih ediyor olabilir.
Plastik Kabuklardan Ötürü Endişelenmeli miyiz?
İnsanlar binlerce yıldır hayvanların davranışlarını evcilleştirme süreciyle kasıtlı olarak değiştirmiştir. Doğal hayvan popülasyonlarında istenmeyen davranış değişiklikleri potansiyel olarak endişe verici olabilir, ancak hermit yengeçlerinin barınak olarak plastik atıkları kullanması konusunda ne kadar endişelenmeliyiz?
Polonyalı araştırmacıların çalışmasına göre, 326 yengecin plastik kabuk kullandığı resimlenmiştir. Bu manzaraların insanların genellikle kolayca erişilebildiği yerlerde gözlemlemesi de göz önüne alındığında, bu durum aslında görebildiğimizden çok daha sık yaşanıyor olabilir. Bu da gözlemlenen plastik kabuk kullanımının aslında daha geniş bir sorunu yansıttığının bir işareti olarak yorumlanabilir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Bununla birlikte, kullanıcıların dikkat çekici veya sıra dışı görüntüleri yükleme eğiliminde olabileceği, dolayısıyla iEkoloji yaklaşımının bir popülasyondaki bireylerin plastikle doğal kabukları tercih etme oranı konusunda abartılı bir izlenim yaratabileceği olasıdır. Bu durumu netleştirmek için yapılandırılmış saha araştırmalarına ihtiyaç vardır.
Bazı yengeçlerin neden plastik kullandıklarına dair bir olasılık, doğal kabukların yetersizliği nedeniyle mecbur kalmalarıdır. Fakat yerel salyangoz popülasyonlarının demografisi hakkında daha fazla bilgi olmadan bu hipotez test edilememektedir. Belki de yengeçler, gerçek kabuklara kıyasla plastikleri tercih ediyordur veya plastikleri bulmaları daha kolaydır. Öte yandan plastik, aynı korumayı sağlayan kabuklara göre daha hafif olabilir ve taşımanın enerji maliyetini azaltabilir. İlginç bir şekilde, plastikten sızan kimyasalların yengeçleri yiyecek kokularını taklit ederek kendine çektiği bilinmektedir.
Yapılan bir çalışma, deniz yaşamının plastik atıklara olan cazibesinin altında yatan mekanizmaları araştırmıştır. Son bulgular, biyolojik kaplama sonucu oluşan plastiklerin deniz canlılarının yiyecek olarak yanlış tanımladığı dimetil sülfid (DMS) salgıladığını göstermektedir. [7]
BBCPlastik kullanmanın olası dezavantajları arasında, plastik atıkların gerçek kabuklara göre daha parlak olması ve bu nedenle yengeçleri avcılara karşı daha savunmasız hale getirebilmesi yer alır. Ayrıca mikroplastiklere ve plastikten sızan bileşenlere maruz kalmanın hermit yengeçlerinin davranışlarını etkileyebileceği, kabuk seçiminde daha az seçici olmalarına ve risk alma eğilimlerinin artmasına yol açabileceği bilinmektedir. Bu etkileri anlamak için laboratuvar deneyleri yoluyla yengeçlerin kabuk seçim davranışlarını daha detaylı incelememiz gerekmektedir.
Sonuç
Kirlilik, plastik atıklarla sınırlı olmayıp mikroplastikler, ilaçlar, ışık ve gürültü kirliliği, artan sıcaklıklar ve okyanus asidifikasyonu gibi diğer şekillerde de hayvan davranışlarını etkileyen bir unsurdur. Hermit yengeçlerinin plastik atık kullanımını araştırmak, insan etkilerinin bazı sonuçlarını anlamamıza yardımcı olabilir; ancak insan faaliyetlerinin gezegen üzerinde belirgin etkileri olduğu günümüzde hayvanların duruma nasıl uyum sağlayacağını tam olarak göstermez.
Plastik tüketimini azaltmak ve sürdürülebilir kaynaklara geçiş yapmak, ekosistemlerimizin sağlığını korumak için kritik öneme sahiptir. Bireysel ve toplumsal düzeyde alınacak önlemler, bu tehdidi hafifletmede büyük bir fark yaratabilir.
Bununla birlikte mikroplastiklerin insan vücudunda bile tespit edilmesi, plastik kirliliğinin sadece ekosistemler için değil, insan sağlığı için de ciddi bir tehdit oluşturduğunu gözler önüne serer. Mevcut durum, plastik tüketimini azaltmak ve sürdürülebilir kaynak kullanımına yönelmek için acil önlemler alınmasının önemini vurgular niteliktedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
5
-
5
-
3
-
2
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ Yale E360. Unnatural Balance: How Food Waste Impacts World’s Wildlife. Alındığı Tarih: 23 Şubat 2024. Alındığı Yer: Yale E360 | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. M. Newsome, et al. (2017). The Effects Of Food Waste On Wildlife And Humans. Sustainability, sf: 1269. doi: 10.3390/su9071269. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Z. Jagiello, et al. (2024). The Plastic Homes Of Hermit Crabs In The Anthropocene. Elsevier BV, sf: 168959. doi: 10.1016/j.scitotenv.2023.168959. | Arşiv Bağlantısı
- ^ İEcology. İecology. Alındığı Tarih: 21 Şubat 2024. Alındığı Yer: İEcology | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. S. Reese. (1963). The Behavioral Mechanisms Underlying Shell Selection By Hermit Crabs1). Behaviour, sf: 78-124. doi: 10.1163/156853963X00121. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. V. Bulinski. (2007). Shell-Selection Behavior Of The Hermit Crab Pagurus Granosimanus In Relation To Isolation, Competition, And Predation. Journal of Shellfish Research, sf: 233-239. doi: 10.2983/0730-8000(2007)26[233:SBOTHC]2.0.CO;2. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Greenshields, et al. (2021). Plastic Additive Oleamide Elicits Hyperactivity In Hermit Crabs. Elsevier BV, sf: 112533. doi: 10.1016/j.marpolbul.2021.112533. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/12/2024 08:32:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/16946
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
