Cesaret Paraziti: Bu Parazit Kurtlarda Sürü Liderliği ile İlişkili Olabilir!

Hayvan davranışlarını etkileyen bir çok parazit olduğunu biliyoruz. Karıncaları etkileyen “zombi” mantar gibi parazitler doğada gerçekten var olan ve işleyiş bakımından ilgi çekici parazitler. Bunlardan bir diğeri ise Toxoplasma gondii türü parazit. T. gondii endotermik canlıları, genellikle kedigilleri etkileyen tek hücreli bir patojen protozoadır. Ev kedilerini de etkilediği için aslında varlığından haber olunmayan sürpriz bir tür değil. Ancak asıl sürpriz parazitin kurt sürülerindeki etkilerini izleyince ortaya çıkıyor. Bu parazite sahip bireyler sürüde sosyal açıdan avantajlı konuma gelebilmektedir!

Medical Laboratories Portal

Bahsi geçen parazitin hayvanlarda davranışsal değişikliklere yol açtığı biliniyordu, ancak bu konuda yeterli çalışma yoktu ve yapılan çalışmalar ufak ipuçlarından öte gidememişti. Bu durumun farkında olan Montana Üniversitesi'nden yaban hayatı ekoloğu Connor J. Meyer ve arkadaşları uzun dönem bir çalışma yapmaya karar verdiler, denekleri ise Amerika, Yellowstone Parkı'ndaki ünlü kurt (Canis lupus) sürüleri olacaktı. 1995'ten beri kan örnekleri saklanan kurtların kanlarını incelemeye başladılar. Ellerindeki geçmiş 26 yılın kan verilerinde parazitin varlığını ve kurtların davranışsal ve mekansal notlarını karşılaştırdılar. Davranışsal veriler parazitin etkilerini aydınlatacakken, mekansal notlar parazitin kurtlara bulaştığı ile ilgili bilgi verecekti. Parazitin en çok tercih ettiği konaklar kedigiller olduğu için kurtlara nereden bulaştığı önemli bir soruydu. Mekansal araştırma gösterdi ki parazit, parktaki pumalarla (Puma concolor) bölgeleri kesişen kurtlarda tespit edilmişti! Yani kurtlara geçen parazit, büyük ihtimall pumalardan kaynaklanmaktaydı.

Asıl ilgi çekici olan ise davranışsal (etolojik) verilerdi. Parazit bakımından pozitif kurtlarda sürüden ayrılma ve sürü lideri olma girişimi gibi riskli davranışlar daha sık görüldüğü rapor edildi. Yani enfekte kurtlar riskli kararlar alırken daha cesaretli olmaya meyilliydi ve bu davranışlar özellikle sürü dinamiğini derinden etkileyecek sonuçlara yol açabilmekteydi.^[1]

Nature

Meyer’e göre her iki davranış da yüksek riskli davranışlar arasındaydı. Öncelikle parazit pozitif kurtlar sürüden ayrılma ve geniş alanlara yayılma gibi kendilerine belki de ölümü getirebilecek bir kararı daha çok almaya meyilli olduğu raporlandı. Fakat bu riskli kararın getirisi de önemli. Çünkü bu kurt sürülerinde yalnızca belli bir çift çiftleşir. Halk arasındaki yaygın inanışın aksine kurt sürülerinde edinilmiş güç statüsü “alfa” diye nitelendirilen bir pozisyon yoktur. Kurt sürüleri de birçok köpekgil sürüsü gibi bir aile topluluğudur ve üretken çift (breeding couple) diye isimlendirilen ebeveynler tarafından yönetilir.^[4]

Sürünün koruma ve yiyecek paylaşımı gibi konforlu alanından çıkmaya cesaret edecek kurt, kendisine yeni bir yol çizerek çiftleşme şansını kovalamaya başladığı belirtilmektedir. Yaşamın ve soyun devam etmesi için bu çok önemli kararı alıp başarılı olabilen bireylerin avantajlı konuma geçtiği çok açık.

Pixabay - Steppinstars

Bahsedilen diğer davranışsal etki ise kurtların kendi başlarına lider olmaya çalışma kararının sıklığıyla alakalı. Kurt sürülerinde alfa gibi terimlerin kullanılmasının gereksiz olduğu, aslında bu alfaların ailenin çiftleşen bireyleri olduğu bilinmektedir. Edinilmiş bir güç statüsü olmayan kurt sürülerinde yine de bir hiyerarşi (ailesel) söz konusu. Parazit ise tam da bu liderlik tahtıyla oynuyor gibi gözükmektedir. Sürünün lideri olmak, zaman zaman sürü bireyleri arasında yaralanmaya hatta ölüme yol açacak kavgalarla yüzleşmeyi de gerektirdiği için, böyle bir işe girişmek riskli ve cesaret gerektiren bir durumdur. T. gondii ise bu cesareti sağlıyor gibi duruyor çünkü bu araştırmaya göre parazit pozitif bireylerin sürü lideri olma oranının diğerlerine göre tam 46 kat daha fazla olduğunu tespit edilmiştir! Görünen o ki Meyer ve arkadaşları bu denli büyük bir oran beklemiyormuş:

"Bu sonucu gördüğümüzde birbirimize ağzımız açık bir şekilde baktık. Çünkü bu düşündüğümüzden çok daha büyük."

Her ne kadar böyle avantajları olsa da bu parazit sonuçta hastalık yapıcı bir parazit. Zararları ve "yararları" hakkında bilinenler göz önüne alındığında konunun daha fazla veriye ihtiyaç duyduğu açık. Çünkü enfeksiyonun hayatta kalma ve üreme verimliliğini nasıl etkilediği ayrı bir muamma. Ancak bu çalışma ile elde edilen bulgular parazitin davranışsal (etolojik) etkilerinin aydınlatılması bakımından önemli. Meyer ekliyor:

"Artık belirli bir parazitin bile kurt davranışları üzerinde oldukça önemli etkilere sebep olabileceğine dair kanıtlarımız var."