ZAMAN ALGIMIZ

Binlerce insan, yüzbinlerce fikir. Doğada anlam arayışından evrenin sırlarına doğru uzanan bir serüven. Hiçbir yolculuk, dizi, kitap; insanlığa bu kadar hayret verici gelmemişti. Taşı taşa vurarak silah yapımından uzaya çıkabilecek düzeye ulaşan müthiş bir sıçrama. Nihayetinde günümüz. Peki henüz evreni, daha spesifik bir şekilde zamanı kavrayabilmiş miyiz? Pek sanmıyorum. Aristo’dan Einstein’a kadar çok fazla fikir öne sürüldü. Hepsi tabiri caizse bilim adamı olmanın yanında aynı zamanda bir doğa filozofuydu . Onu anlamaya, anlamlandırmaya çalıştılar. Üzerine binlerce fikir ortaya çıktı. Fakat hala tam olarak idrak edebilmiş değiliz. Kuantum ölçeğinde evren bildiğimiz şekilde işlemiyordu. Bunu artık hepimiz biliyoruz. Mekanik fiziğin çöktüğü nokta. Peki, daha da büyütürsek, yani makro ölçekte evren, yine mekanik fiziğe tabi miydi? Yoksa kuantum gibi meydan mı okuyordu? Bunu şimdi bilebilecek seviyede değiliz. Önce bu acı gerçeği kabul ederek başlamak istiyorum. Evrenin kompleks yapısından dolayı düşüncelerimi açıklamakta zorlanabilirim. Ben de bir süreliğine doğa filozofluğuna bürünüp zaman dediğimiz kavramı anlamaya çalışacağım.

Zaman’ı tek boyutta ilerleyen bir olgu olarak düşünürüz. Ne geri ne sağa ne sola. Sadece ileri. Neden peki? Diğer yönlere akmamasının sebebi nedir? Aslında hepsi sadece bizim deneyimlerimizden ibaret. Binlerce yıl “Ee, bakıyorum işte dünya dümdüz” diyerek bilimsel gerçekleri inkâr edenler gibi... Zamana olan inancımız da buradan gelir. Kendi deneyimlerimiz ve sağduyumuz her zaman doğruyu bize göstermeyebiliyor. O yüzden “sağduyulu olmakta fayda var” sözünü şimdilik bir kenara bırakalım. Evrenin başlangıcı için BigBang olarak ifade edilen bir teori günümüzde geçerli ve BigBang öncesi ne var bilmiyoruz. Bu evrenin bir sonu için de tahminler var. Ama bu, "uzayda dünyadan başka bir gezegende canlı yaşam yoktur, tüm evren insanlık için yaratıldı" düşüncesinden pek bir farkı olduğunu düşünmüyorum. Bana göre BigBang, her şeyin başlangıcı değil, bizim evrenimizin başlangıcı sadece. Sonsuz bir döngü içerisinde evrenler var olup yok olmaktadırlar.

O halde bu kadar sistemi kim yarattı? İşte bu durumda Antik Yunan’dan gelen bir ses bize bunun cevabını veriyor. APEİRON. Maddenin sonsuzdan gelişini ve sonsuza doğru gideceğini öne süren bir fikir. İlk olarak Antik Yunan’da Anaksimandros tarafından ortaya atıldı. Diğer filozoflar maddenin doğasını anlama adına, maddenin özü için su hava ve ateş gibi muhtelif kavramlar düşündüler. İlk defa tanrıdan bağımsız, kendinden var oluşu açıklayan bir düşünce idi Apeiron. “Her şey sonsuzdan gelir, sonsuza gider” Dolayısıyla evren de madde de hatta zaman da tek düze ilerlemiyor. Zaman hem geriye sonsuz hem de ileriye sonsuz ilerler. Ucu bucağı olmayan bir doğru grafiği gibi. Bunun olması nelerle sonuçlanır? İşte burası daha karmaşık.

-∞’dan +∞’a giden bir doğru hayal edin. Sıfır noktasının bu ikisine uzaklığı nedir? Elbette ki sonsuz. Başka bir sayı seçin. Örneğin 1 milyon. Bu sayının -∞ ile +∞’a olan uzaklığı ne kadardır. Evet, sonsuz. Çok küçük bir negatif sayı seçin. Yine aynı sonuç. Hangi sayısı seçerseniz seçin, hangi noktadan ileriye ve geriye giderseniz gidin, doğru grafiği için hareketiniz önemsizdir. Adeta hiç hareket etmemiş gibisiniz. Konumuza uyarlayacak olursak, eğer zaman ve madde birbirine geçmiş (uzay-zaman dokusu) iki kavram ise ve sonsuz iseler o halde biz neredeyiz? Zaman aslında hiç ilerlemiyor mu yoksa? Tıpkı anlık hız tespiti yaparken hareket halindeki cismin o an o noktada durduğunu varsayıp o andaki hızını ölçmek için türevini almak gibi. Sadece o noktada var olma durumu. Evren için her şey anlık yaşanıyor. Hatta evren için zamanı sıfır olarak ele alsak sanırım yanlış olmaz. Bunu yorumlarınıza ve eleştirilerinize bırakıyorum. Evreni anlamak için henüz çok erken adımlarımızdayız. “Zaman” bize neler gösterecek bilmiyoruz. Çok zor bir yolculuk, ama imkânsız değil. Son olarak şunu sormak istiyorum. Ya zaman sadece ileriye veya geriye değil de 3 boyutlu bir yayılım gösteriyorsa? Onu da sizin hayal gücünüze bırakıyorum:)