Tarihin Dijitalleşmesi ile Olumlu/Olumsuz Etkileri

Dijitalleşme, dönemimizde yeni bir çağ başlatmıştır. Dijitalleşmenin elverişli olduğu sıralarda tarih de dijitalleşmeye, tarihi ürünler dijital ortamlarda sunulmaya başlanmıştır. Ancak dijitalleşmenin tarih araştırmalarına olumlu veyahut olumsuz etkileri de görülmüştür. Bu, tarih araştırmacılarına bir avantaj da dezavantaj da yaratabilir. Dijitalleşmenin tarihe olan etkilerini konuşalım.

Olumlu Etkileri:

1: Zengin İçerik ve Ulaşılabilirlik

Dijitalleşme öncesi tarih araştırmaları daha dar kapsamlıydı. Kaynaklar daha sınırlı, böylelikle bilgi daha sınırlıydı. Aynı zamanda her isteyen bu kaynaklara ulaşamıyordu. Kütüphanelere ulaşım gerekiyordu (her şehirde iyi bir kütüphane olmayabilir). Dijitalleşme ile tarih araştırmacıları daha fazla kaynağa ulaşabilme hakkı kazanarak daha fazla bilgi topladı ve daha geniş kapsamlı araştırmalar gerçekleştirdi. Artık arşivler, müzeler ve kütüphaneler dijital ortamda bulunuyor. Hem araştırmacılar hem de meraklılar sadece bir tıklama ile bu kaynaklara ulaşabiliyor. Böylece coğrafi sınırları aşarak tarih öğrenebiliyoruz.

2: Tarama ve Analiz Kolaylığı

Dijitalleştirme, büyük veri kümelerinin analiz edilmesini epey kolay hale getirmiştir. Çeşitli dijital analiz yöntemleri bulunmaktadır. Büyük veri kümelerinin analizi için metin analizi (text analysis) ve istatiksel analiz (statistical analysis) kullanılır. Büyük veri kümelerinin analiz edilmesi ile yapılan bir dijital tarih araştırmasına verebileceğim bir örnek aşağıda fotoğrafı bulunan araştırmadır.

Birden fazla veriye, büyük bir dünya haritasında tek bir tıklamayla ulaşabiliyoruz. Bunun hepsinin bir araya getirilmesi için de büyük miktarda veri analiz edildi. Bu araştırmaya ulaşabildiğimiz için dijitalleşmeye borçluyuz.

3: Etkileşimli Araştırmalar ve Hipermetinler

Birbirleriyle bağlantılı uzantılar, görsel araçlar ve yazılar bize daha etkileşimli bir öğrenim sunar. Daha zengin bir anlatıma sahip olan sunumlar gerçekleştirilebilir, böylelikle tarihi daha geniş kapsamda ulaştırabiliriz. Örneğin videolar ve görsellerle okuma yazma bilmeyen bireylere, dinleme metinleri ile görme engellilere tarih eğitimi verilebilir. Veya sadece anlatımı zenginleştirmek ve daha çok kanıt bir arada gösterebilmek için bunların hepsi bir araya getirilip bir hipermetin oluşturulabilir.

Olumsuz Etkiler:

1: Güvenilirlik Sorunları ile Bilgi Kirliliği

Kısıtlama olmayan herkese açık bir platform oluşturulduğunda insanlar istedikleri bilgileri internete yazıp yükleyebilirler. Böylece bilgi kirliliği oluşur. Bu, tarih araştırmacılarına bir dezavantaj oluşturur. Hangi bilginin doğru, hangisinin yanlış olduğunu bilemezler. Böylelikle kaynak belirtmemiz önemlidir. Aynı zamanda dijitalleşmenin çok yaygın olduğu dönemimizde bilginin dijital ortamlarda saklanması daha da zor hale gelmektedir. Bilgilere sızma, değiştirme, propaganda, yalan, vb. dikkatli olmamız gereken bazı zararlara örnektir.

2: Dijital Bağımlılık

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Dijital bağımlılıkla hareket eden tarihi araştırmacılar, eski tarihi araştırmacıların kullandığı geleneksel yöntemlerden vazgeçerek daha yüzeysel bir araştırmaya yönelebilirler. Son zamanlarda büyük bir evrim geçiren yapay zeka sistemi, tarihi araştırmacılar yerine onların işlerini yapmak için kullanılabilir, bunun da dijital yöntemlere olan bağımlılığımızı ve tembelliğimizi gösterdiğini düşünmekteyim. Dijitalleşmenin olumsuz etkilerinden biri de bu tembelliğimize destek vermesidir.

3: Dijital Erişimin Eşitsizliği

Eğer tarihi araştırmalar eskisi gibi basılmaya devam edilmez, kitaplaştırılmaz ve sadece dijital ortamda tutulursa o zaman dijital erişime sahip olmayan tarihe meraklı bireyler bu tarihi araştırmalara ulaşamayacaktır. Herkesin dijital kaynaklara erişemeyeceğini bilmeli, ve her bireyden dijital erişime ulaşabilmesi beklenemezdir. Dijital erişime sahip olamayan araştırmacılar ve öğrenciler için bu bir dezavantaj olacaktır.

Sonuç:

Özetle; dijitalleşme, araştırmalarımızı zenginleştiriyor, daha geniş ve kapsamlı bir kitleye ulaştırabilirken aynı zamanda bize birkaç sorun beraberliğinde getiriyor. Bunun önüne geçmek için tarih araştırmacılarımıza ve öğrencilerimize doğru eğitimi vermeliyiz. Dijitalleşme bize hizmet edip bizi bir adım daha ileriye götürmeli, bizi geriye çekmemelidir.