Niyə peyvənd olunmalıyıq ?
qısa peyvənd tarixi, “çipli uşaqlar”

- Blog Yazısı
Dünya dövlətləri əhalinin sağlamlığının qorunması məqsədilə planlı peyvəndləmə həyata keçirir.
Bəs biz, niyə peyvənd olunmalıyıq ?
Gəlin birlikdə araşdıraq ...

Şəkildə “Variola Major” virusuna yoluxmuş xəstəni görürsünüz. Adı tanış gəlməyə bilər. Çünki, bir çoxumuz onu “çiçək xəstəliyi” adı ilə bilirik. Hansı ki, 20-ci əsrdə 300 milyon insanı öldürdü, daha da çoxunda daimi fəsadlara səbəb oldu. Bundan əvvəl 18-ci əsr ərzində də hər il təxminən 400.000 həyata son qoymuşdur. Ölüm halları hər keçən gün artır, insanlar da ümidlərini itirirdi. Bütün bu hadisələrin cərəyan etdiyi vaxtda Eduard Cenner adlı həkim, qəribə bir nüans müşahidə etmişdi. Müşahidələri zamanı görür ki, inək sağımı ilə məşğul olanlar arasında virusa yoluxma halına rast gəlinməmişdir. Bununla nə edəcəyinə dair bir fikri var idi və inəklərdə müşahidə olunan çiçək xəstəliyinə yoluxmuş xəstənin ona müraciət etməsi ilə öz planını icra etməyə başlayır. Xəstədən götürdüyü yaxma ilə onun oğlunu yoluxdurur.
Kənardan çox acımasızca görünür, deyilmi? – Xeyr, deyil...
Çünki, inəklər arasında yayılan çiçək xəstəliyi demək olar ki, ölüm riski daşımırdı. Uşaq yoluxdu. Bir neçə günlük hərarət və dəridə yaranan qabarcıqların ardından uşaq tam sağaldı. Bundan sonra Cenner, uşağı insanlar arasında yayılan çiçək xəstəliyi ilə yoluxdurmağa çalışdı. Bütün cəhdləri uğursuz oldu. Bununla da o, 1796-cı ildə ilk vaksini hazırlamış oldu. ( bu arada, latın dilində olan “vaccinus” sözündəki “vacca” sözünün “inək”, ümumi söz olaraq ələ aldıqda isə, “inəkdən gələn” mənası verdiyini bilməkdə fayda var)
“Bundan sonra ölüm halları azaldı, insanlar xilas oldu” deyə fikirləşdiyinizi düşünürəm. Amma tam da elə olmadı. Uzun müddət insanlar vaksindən imtina etdi. Hətta vaksindən sonra inək başlı/bədənli uşaqların dünyaya gələcəyinə inananlar var idi.

Tanış gəlir, elə deyilmi?
Təəssüf ki, günümüzdə də bənzər fikirlər səslənir. Sadəcə texnologiyanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq “inək başlı uşaqlar” yox, “çipli uşaqlar”ın dünyaya gələcəyi iddia olunur.
Qayıdaq “inək başlı uşaqlar”ın olduğu dövrə...
Dövlət səviyyəsində keçirilən testlər, yoxlanışlar nəticəsində vaksin əhali tərəfindən qəbul olunmağa başlandı. 1979-cu il dekabr ayına gəldikdə isə, virus tamamilə yer üzündən silindi və tarixə 100% silinən ilk və tək xəstəlik kimi keçdi.
Günümüzə gəldikdə isə ...
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Elm və tibbdə qazanmış olduğumuz nəaliyyətlər, bir çox xəstəliyin qarşısını vaxtında almağa, profilaktik tədbirlər görməyə imkan verdi.
Bizim vəzifəmizsə, vaxtında peyvənd olunaraq özümüzün və cəmiyyətimizin sağlamlığını qorumaqdır !
- 2
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 16/09/2025 00:04:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11590
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.