İşgal Yıllarında Bir Casusluk Örgütü

Özet

Mondros ateşkes antlaşmasının imzalanmasından sonra, özellikle Talat ve Enver paşaların yönlendirmesiyle karakol cemiyetleri oluşturulmuştu. Bu karakol cemiyetleri Millî Mücadele'ye yardım etmek için, Anadolu'ya silah ve asker kaçırmıştır. Yine aynı dönemde bu görevlerle birlikte istihbarat toplayacak yeni bir grup kurma girişimleri sonucunda Müsellâh Müdâfaa-i Milliye isimli bir istihbarat grubu oluşturuldu. TBMM Hükûmeti, 3 Mayıs 1921 tarihinde kısa adı "M.M." (Mim Mim) olan bu örgüte resmiyet kazandırdı.

Mim Mim grubu, asker ve sivil kadrolardan oluşuyordu. Özellikle İstanbul’da büyük bir casus ve istihbarat ağına sahipti. Anadoluya silah ve cephane kaçırılması, düşman karargahlarına ve yabancı misyonlara sızarak birçok belge ve bilgiyi ele geçirmek gibi faaliyetleri organize etmiştir. Türk kurtuluş savaşı sırasında düşman faaliyetlerine karşı oluşturulan çeşitli istihbarat gruplarıyla da iş birliği yapan örgütün faaliyetleri, İstanbul'un kurtuluşundan sonra 5 Ekim 1923'te son buldu.

Anahtar Kelimeler

Topkapılı Mehmet Bey, İstanbul Müdafaa‐i Milliye Teşkilatı, Mim Mim Grubu, İstanbul Umum Amele Birliği, Fenerbahçe, General Harrington

GİRİŞ

İstanbul Mondros mütarekesinin imzalanmasından sonra, 13 Kasım 1918’de fiilen, sonra da 16 Mart 1920’de itilaf devletleri tarafından resmen işgal edildi. Mütareke terimiyle adlandırılan 1918-1922 dönemi, Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet Türkiye’sine geçiş evresidir. İstanbul'da işgale ve Saray'a karşı direnişin en önemli boyutu gizli örgütlerdi. Anadolu'ya gizli yollardan asker, silah ve cephane sevk eden bu örgütler aynı zamanda istihbarat görevi görüyorlardı. Bunlar arasında Karakol Cemiyeti, M.M. Grubu ve Müdafaa-i Milliye Teşkilatı belli başlılarıdır. İşgale karşı ve istihbarat örgütü olmaları sebebiyle bu kuruluşlar için gizlilik her zaman ön plandadır. Mütareke ertesi İstanbul'da gizli olarak kurulan ilk direniş örgütü Karakol cemiyetidir. Müdafaa-i Hukuk ile uyum içerisinde çalışmıştır. “Paramiliter” bir yapıya sahip olan Cemiyet, hamallar ve diğer esnaf cemiyetleri yardımıyla çeşitli faaliyetler gerçekleştirmiştir. Gerek İstanbul’da gerekse taşrada ordunun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yoğun bir faaliyet başlamıştır. Ancak dönemin cemiyet, reisi Kara Vasıf Bey ile Mustafa Kemal Paşa arasında çeşitli fikir ayrılıkları oluştu. Bunun üzerine Heyet-i temsiliye karakol cemiyetini lağvederek yerine Müdafaa-i Milliye Teşkilatı diye de bilinen direniş örgütleri, Mim Mim Grupları kuruldu. Gizli olarak ve gruplar halinde çalışan bu örgütün yükü iki grup üzerinde toplanmıştır. Müsellâh Mim Mim ve Mim Mim Grupları. Bunlar TBMM'nin ve Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti'nin İstanbul'daki uzantılarıydı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile yakın ilişkideydi. Bu grup 1921 yılının ilk aylarında İstanbul’un Topkapı semtinde kuruldu. Karakol Cemiyeti üyelerinden Topkapılı Hakimzade Mehmet Bey bu semti örgütledi ve kısa sürede örgüt mahalle düzeyinde yaygınlaştı. İstanbul'un hemen her yanına yayıldı. Bu grup, bazı yurtseverlerin girişimleriyle, karşılıklı yardımlaşmayla kurulmuş ve genişletilmişti.

Topkapılı Mehmet Bey önce ittihat ve terakki tarafından kurulan karakol Cemiyeti’nde, ardından da 1920 yılı başlarında ise kurulan müdafaa-i milliye teşkilatında önemli görevler yerine getirmiştir. Ardından TBMM Hükümeti’nin ihtiyaç duyduğu istihbarat faaliyetlerini yürüten Mim Mim Grubu’nun kuruluşunda çalıştı. Erkan‐ı Harbiye‐i Umumiye Riyaseti tarafından kurdurtulan Mim Mim Grubu’nun İstanbul’daki resmi lideri Topkapılı Mehmet Bey’dir.

Kaçakçılık ve istihbarat işleriyle ilgilenmek üzere kurulmuş Mim-Mim (ya da M.M.) isimli grup, Gerek Müdafaa-i Milliye Heyet-i Merkeziyesi gerekse Mim-Mim grubu Ankara’da Fevzi (Çakmak) Paşa’nın başkanlık ettiği Erkan-ı Harbiye-i Umumiye’nin istihbarat bürosuna bağlanmıştır. Bu dairenin başında, daha önce Teşkilat-ı Mahsusa’da önemli görevler yapmış olan Hüsamettin Ertürk (Mim Mim Grubu’nun Ankara’daki temsilcisi Kaymakam Hüsamettin Ertürk) bulunmaktadır. Hüsamettin Ertürk M.M. grubunun kuruluşu için anılarında şöyle bahseder; “...İstanbul’da müsellah bir gizli teşkilat kurulmuştu. Bu teşkilat, bir taraftan istihbarat ve propaganda işlerini idare eden ve merkezi Ankara’da bulunan M.M grubu teşkilatı, diğer taraftan heyeti merkeziyesi İstanbul’da olmakla beraber gene Ankara’dan idare olunan ve adına Müsellah Müdafaayi Milliye denilen silahlı kuvvetlerden bir araya gelmiş muazzam bir kütle teşkil etmekte idi. Bütün bunların emir ve idaresi Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın uygun görmesi ve Mareşal merhum Fevzi Paşa’nın tayini ile sorumluluğu yerine getirmiş bulunmakta idi.” Daha çok kaçakçılık ve istihbarat işleriyle ilgilenen Mim-Mim, Müdafaa-i Milliye ile bağlantılı olarak kurulmuş bir örgüttür. Başta Topkapılı Mehmet ve Kemal Koçer olmak üzere Mim-Mim’in kurucu üyeleri aynı zamanda Müdafaa-i Milliye içinde faaliyet göstermektedirler.

Örgütün kuruluşunu gerçekleştirenler "Karakol Cemiyeti" elemanlarından Yüzbaşı Emin Bey ile Bahriye Yüzbaşısı İsmail Hakkı Beydir. Burada da yine işgal yıllarında kurulan bütün gizli grupların iç içe olduğunu görüyoruz. 1920 yılının başlarında faaliyete geçen Müsellâh Müdafaa-i Milliye Teşkilatı’nın amacı, teşkilatın 2 Kasım 1922’de Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti’ne gönderdiği raporda şu şekilde izah edilmiştir: “Her türlü ihtimal ve tehlike karşısında ve İstanbul’un herhangi ihtilal vaziyetinde, hal ve mevkie hâkim olarak İstanbul’daki Müslüman kuvvetlerini gâye-i milliyeye doğru sevk ve idare etmek ve Anadolu’daki mücadeleye İstanbul’dan mânen ve maddeten zâhir olmak üzere teşekkül etmiştir…” yani amaç kurulan teşkilatın Anadolu’da Milli Mücadele’nin başlaması üzerine İstanbul’dan gerek cephane gerekse subay kaçırmak suretiyle yardımda bulunmuştur. Mim Mim grubunun yaptığı faaliyetleri sıralamak gerekirse; “1- Anadolu’ya silah ve cephane sevkiyatı, 2- Yabancı düşman kuvvetleri hakkında istihbarat, 3- Memleket dahilindeki muhalif partiler ve teşekküller hakkında istihbarat, 4- Muzır eşhas hakkındaki tahkikat ve istihbarat, 5- Komünistlik teşkilatı hakkındaki istihbarat” Müsellâh Müdafaa-i Milliye Teşkilatı, kuruluşundan yaklaşık bir yıl sonra 3 Mayıs 1921’de Anadolu tarafından resmen tanınmış ve mensupları 31 Temmuz 1921 tarihinden itibaren Anadolu ordusu kadrosuna alınmıştı. Bu da bize M.M. grubunun Ankara tarafından desteklendiğini gösteriyor. M.M. Grubu, dönemin her türlü gizli cemiyeti ile iç içe çalışmış aynı zamanda gazeteci, yazar, politikacı, profesör, öğretmen gibi kimselerden propaganda yapmaya uygun gördüklerini kişileri kullanmıştır.

M.M. Grubu, İstanbul’daki elemanları aracılığıyla bir istihbarat ağı kurarak, askerî ve sivil (paramiliter) haber almayı sağlayabilmek için değişik yöntemler izlemiştir. İşgal Devletleri İstihbarat Servislerinin karşı faaliyetlerini de açığa çıkarmıştır. Grup elemanları Anadolu ve Trakya’da bulunan Yunan kuvvetleri hakkında İstanbul’dan bilgi sağlamışlardır bu bilgiler Ankara Hükümetine vaktinde ulaştırılarak zaferin kazanılmasında önemli bir rol oynamıştır. Bununla da kalmayıp Hilafet yanlısı çok zararlı çeşitli cemiyet ve grupların içine sızarak bu derneklerin çalışmaları hakkında önemli bilgiler elde etmişlerdir. M.M. Grubu, bilgi toplama konusunda sistematik bir çalışma yapmış, ajanları bazen dilenci, bazen işçi, kimi zaman da bilim adamı ve matbaacı gibi çeşitlik meslek gruplarında ortaya çıkmış ve haber toplamada başarılı olmuştur.

Mim Mim Grubu’nun amaçlarını ve faydalarını anladık. Şimdi ise Grubun faaliyetleri arasında çok ilginç ve dikkat çekici iki anıdan bahsetmek istiyorum; Mim Mim grubu dönemin işgal kuvvetleri komutanı General Harrington’nun İngiltere Harbiye Nezareti'ne Kuva-yi Milliye ile ilgili yazmış olduğu raporu ele geçirmiştir.

General Harrington bu raporunda şunları yazmaktadır:

İngiliz kıtalarının Türkiye'de 1920 Kasım’ından 1923 Ekim’ine kadar olan faaliyeti hakkında işbu raporumu takdim etmekle kesb-i şeref eylerim. Bu devir, Yakındoğu meselesinin ilgi çekici birçok safhalarını içine almaktadır.

1920 Kışı ve 1921 Baharı sıralarında İstanbul’da vaziyete hakim olmaya başladık. Fakat Türk Ordusu, kuvvetçe çoğaldıkça ve teşkilat itibarıyla düzeldikçe, Yunan Ordusu'nu Anadolu'dan kovmaya, müttefikleri İstanbul'dan çıkarmaya çalışacaklarını anladım.

General Paraskevupoıos, Bursa'nın Doğu Trakya'nın ve Doğu Trakya'nın Yunan Ordusu tarafından işgaliyle sonuçlanan harekâtı icra eylemişti. Türk Ordusuna gelince; Türk Ordusu, o zaman henüz toparlanıyordu. Ordu, faal ve vatansever reislerin idaresinde, muharip kuvvetlerden teşekkül ediyordu. Başlarında Mustafa Kemal Paşa vardı. Halbuki bu kuvvetler, hiçbir zaman ciddiye alınmıyordu.

Şurası kaydedilmelidir ki gerek Ankara’da gerek İstanbul’da Sovyetlerin tesirleri, o zamandan beri hissedilmeye başlamıştı. O zaman müttefik kıtaların emniyetine zararlı bazı şahısların tevkifini emretmek zaruretinde kaldım. Bunlar arasında Bursa'ya sevk edilen Bolşevik propagandacıları da vardı. Ciddi bir hareket için Yunan Ordusu'nun liyakatine tam güvenim yoktu. Bu fikrimi hiçbir zaman değiştirmedim. Onun için, sırf askeri sebeplere dayanarak, İngiliz kıtalarının İstanbul’dan alınmasını adı geçen muhtıramda tavsiye ediyordum.. ."

Raporda görüldüğü üzere İngiliz kuvvetlerinin iç durumu açıkça anlaşılıyor tabi Ankara Hükümeti’nin böyle bir rapora ulaşması alınacak tedbir ve milli mücadelede izlenecek yol için çok önemlidir. Ayrıca General Harrington raporun devamında Yunan ve Türk Ordusu için önemli bilgiler de vermektedir:

".. . . Fikrime göre, asker iyi idi. Fakat, Yunan Yüksek Kumanda Heyeti ve Genel Kurmayının birçok üyesi tecrübeden mahrumdu. Geniş mikyasta hareketi başarı ile sonuçlandıracaklarına dair kanaatim yoktu.... "

"... Yunan Ordusu tabii olarak başarısızlığından dolayı hayal kırıklığına uğramıştı. Diğer taraftan, Türk Ordusu daha büyük bir itaat ve daha iyi bir donatımla Yunan Ordusu’nu mağlup edeceğini biliyordu. Başka bir deyimle söyleyeyim, iki muhasım ordudan birinde muayen bir maksat vardı. Diğer o maksattan uzaktı..."

Görünen o ki, General Harrington Yunan ordusuna güveninin olmadığını açıkça bu raporda belirtmiş ayrıca olası bir İngiliz-Türk Savaşının Londra tarafından göze alınıp alınmaması anlamamız açısından önem taşımaktadır. Mim Mim Grubu geliştirdiği yoğun “İstihbarat” ağı ile Kimi gün işçi, kimi gün dilenci gibi farklı karakterlere bürünerek işgal kuvvetlerinin en gizli departmanlarına kadar sızmışlar ve Milli Mücadele’nin kaderini tayin eden çok önemli bilgileri Ankara Hükümetine ulaştırmayı başarmışlardır.

Mim Mim Grubu ile ilgili Değinmek istediğim bir diğer anı Fenerbahçe ile ilgilidir. Bildiğiniz üzere geçmişten günümüze sivil toplum örgütleri hayatımızın her alanında çok önemli bir yere sahiptir. Mütareke ve İşgal yıllarına Fenerbahçe kulübü, sporcuları ve yönetim kurulu üyelerinin milli hissiyat, direniş ve gayretleriyle tüm kitleleri Milli birlik ve beraberlik altında toplandığı görülmektedir.

5 yıl süren bu dönemde, Fenerbahçe’nin işgal kuvvetlerince yaptığı bu maçlar çok önemlidir. İşgal ordularınca yapılan maçlar Fenerbahçe için adeta bir intikam alma ve alınan her galibiyet ile işgal kuvvetlerine bir darbe indirmenin önemi haline gelmiştir. İşgal edilmiş İstanbul’da ordunun kurtuluş savaşında ve sonrasında halk ile bütünleşmesi gerekmektedir. Millî Mücadele zamanında İstanbul’da kurulan başlıca Millî örgütler ile halkın ordu ile bütünleşmesi sağlanmış gerek Anadolu’ya silah kaçırılması gerek orduya para toplanması yine bu örgütler aracılığı ile sağlanmıştır. Teşkilat-ı Mahsusa, Mim Mim Grubu ve Karakol Cemiyetleri gibi örgütler gizli olarak Fenerbahçe ile görüşmüş beraber çeşitli faaliyetler gerçekleştirmişlerdir. Hatta Mustafa Kemal Samsun’a gittikten sonraki günlerde Fenerbahçe kulüp binasında özel bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantı doğrultusunda Fenerbahçe yöneticisi olan Ali Naci Karacan Fenerbahçe’nin milli çıkarlara hizmet edeceğini söylemiştir.

İşgal kuvvetlerinin İstanbul’un çeşitli yerlerinde mühimmat depoları olduğu bilinmektedir. Bu depoların işgal kuvvetlerinden gizli bir şekilde boşaltılıp, Fenerbahçe yoluyla Anadolu’ya kaçırılması planlanmıştır. 1920 yılının Hariciye Nezareti Topçu Dairesi Başkanı Erzincanlı Yarbay Salih Bey ve Mim Mim örgütünün İstanbul’daki lideri Topkapılı Mehmet Bey, güvendikleri adamlarla beraber bu işi başarıyla yerine getirmişlerdir. Askeri mühimmat ağırlıklı olmak üzere, ordunun yararına kullanılacak malzeme ve saldırı için kullanılacak mühimmat ele geçirilmiştir.

Agora Bilim Pazarı

Sigmund Freud

Freud’un ana fikirlerini ortaya çıktıkları bağlamlarla birlikte sunan Pamela Thurschwell, aynı zamanda eleştirel bir okur olarak, Freud’un dehasını rüyalarla, semptomlarla, dil sürçmeleriyle, mitlerle, arzuyla ve kültürle ön plana çıkarıyor. Bu yaklaşımla Freud’un çağdaş edebi ve kültürel teori üzerindeki etkisinin anlaşılır bir incelemesini gözler önüne seriyor. Thurschwell’in Sigmund Freud’u, Freud’u anlamak için eşsiz bir kaynak.

Devamını Göster

₺107.00

Satın Al Tüm Ürünler

Ateşkes antlaşmasına göre telsiz ve telgraf hatlarına düşman birliklerinin el koyduğu bilinmektedir. Anadolu’da bekleyen birliklerle ve Mustafa Kemal ile iletişim sağlanamıyordu. Bu haberleşme sıkıntısını yine Mim Mim grubu ve Fenerbahçe üstlendikleri çeşitlik kaynaklarda görülüyor. İşgal kuvvetlerinin muharebe deposu ve Selimiye Kışlası’ndaki telsiz araçları Fenerbahçe ve diğer gruplarca çalınmıştır. Büyük bir dikkat içinde sürdürülen bu silah kaçırma operasyonları İngiliz işgal kuvvetlerinin dikkatini çektiği görülmektedir. Bunun üzerine İşgal Kuvvetleri Komutanının kesin talimatı ile tüm İstanbul aranmıştır. Fenerbahçe’nin ve M.M. Grubu’nun Millî Mücadele’nin her kesiminde olduğu görülmektedir.

SONUÇ

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın ardından İstanbul’da bulunan vatanseverler, çeşitli zorluk ve sıkıntılar içinde ülkeyi düştüğü bu rezil durumdan ve henüz başlayan işgalden kurtarmak için bir takım gizli faaliyetler yürüterek çeşitli gruplar kurmuşlardır.

Bu gruplar ittihatçı asker ağırlıklı olup M.M. gurubu gibi hem asker hem sivil kişilerin faaliyet gösterdiği gruplarda olmuştur. Kurulan gizli gruplar ülkenin kurtuluşu için canları ve kanları pahasına çalışmışlar, başta Anadolu'ya adam ve malzeme kaçırmak yanında, düşman içine sızarak Anadolu'daki Kurtuluş Hareketi için çok önemli olan gizli belgeleri de elde etmeyi başarmışlardır.

Türk vatanseverlerin bu gizli faaliyetleri Ankara Hükümeti tarafında dikkatle takip edilmiş ve iş birliği içince çalışılmıştır. Bu gruplar Millî Mücadele karşıtı işgalci güçlerin istihbarat servisleriyle de mücadele etmiştir.

Kurtuluş savaşı, iç ve dış düşmanlarla uçurumun kenarında yıkık bir devleti yeni baştan tam bağımsız bir şekilde inşa etmek için yapılmıştır. Yıllarca süren kayıp ve yıkımdan sonra böylesine destansı bir savaş kazanmak, ülkeyi ve milleti düşman işgalinden kurtarmıştır. M.M. grubu da bu mücadeleye İstanbul başta olmak üzere memleketin çeşitli bölgelerinde çeşitli istihbarat faaliyetleri düzenleyerek Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasında büyük rol oynamıştır.

KAYNAKÇA

Arşivler

- Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE)

- Askerî Tarih ve Stratejk Etüd Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE)

- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Tetkik eserler ve Makaleler

- Aydoğan, Erdal; “Paramiliter Bir Kuruluş Olan Müdafaa‐i Milliye Cemiyeti’nin Kurulu‐ şu ve I.Dünya Savaşı’nda Bazı Çalışmaları”

- Asaf Özkan, arkadaşlarının kaleminden mim mim grubu reisi Topkapılı Mehmet Bey, uluslararası tarih ve sosyal araştırmalar dergisi, Yıl: 2013, Sayı: 10 Sayfa: 29‐62

- Asaf Özkan, Mim Mim Grubu, İstanbul’un işgalinde istiklal için çalışan gizli örgüt, kronik kitap,2023

- Erol Akcan, balkan ve birinci dünya harbi yıllarında midafaa-i milliye cemiyeti, uluslararası tarih ve sosyal araştırmalar dergisi, Yıl: 2015, Sayı: 13 Sayfa: 161‐183

- ‐Polat, Nazım H.; Müdafaa‐i Milliye Cemiyeti, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991.

- MUSTAFA KEMAL ATATÜRK, Nutuk Söylev (I-IV.Cilt),2023

- KOÇER, Kemal, Kurtuluş Savaşlarımızda İstanbul (M.M Grubu), İstanbul, 1946.

- Rahmi Akbaş, Mim Mim - Kemal Koçer'in Anılarından İstanbulda Bir Gizli Teşkilat, Dorlion yayınevi, 2022

- Necdet Ekinci, Kurtuluş savaşında İstanbul ve Anadolu’daki Türk ve düşman gizli faaliyetleri,1994