Devinimin merkezi Dünya mı? Güneş mi? Kopernik'in Aktarımından Gökcisimleri'nin Devinim Tarihi

Flickr

Devinimin merkezi Dünya mı? Güneş mi?

Bu soru ilk başta çok basit gelebilir fakat bu soru bir zamanlar en tartışmalı olan konun kısa bir özeti gibi. Bizler cevabı çok iyi biliyoruz bizim sitemimizde bulunan tüm gezegenler bir devinim halinde ve merkezi güneş. Fakat geçmişte devinimin merkezi insanlara göre tabi düyamızdı. Gelin bu tarihi arka plana ve güneş merkezli devinim sistemine götüren nedenlere ve mantıksal izlenimlere beraber bakalım.

"Atalarınımız ilk olarak gökzünü çemberler yığını"^[1] olarak düşünmüştürler. Bunun öncelikli sebebi ise gökyüzünün görüntüsünü aktarmak ve başka bir değişle uydurmak olduğunu aktarır Kopernik.

"Nitekim bir gök cisminin en mükemmel küre içinde her zaman aynı şekilde devinmemesi (Devinme: Bir cismin sabit bir noktaya göre yerinin zamana karşı değişimidir. Örneğin: Dünya'nın cisim olduğunu Güneşin'de sabit nokta olduğunu ele alalım , Dünya'nın Güneş'in etrafında dönerken yaşadığı  yörünge etrafında geçen her konum/zaman değişime devinim deniyor.) akla son derece aykırı görünüyordu."^[1]  Kopernik yaşadığı zamanında hakim düşünce gök cisimlerinin mükkemmel küreler içinde deviniyor oluşlarıydı fakat Kopernik için bu hakim düşüncede açıklar ve sorunlar ile doluydu ve bu durum onu temeli güneş olan bir sistem oluşturmaya ittecekti. Kopernik devam eder "Ne ki şunun farkına vardılar: düzenli devinimlerin birleşmeleri veya kesişmeleri ile bu nesnelerdeki  herhangi bir yere değişik deviniyorlarmış gibi görünmesi olası kılıyor."^[1] Bu hipotez ile şunu anlıyoruz ki Kopernik'in Güneş temelli devinim modelinden önce oluşturulan modellerin tümdengelim ile bu modellemeleri oluşturdukları yargısına varabiliriz. Bu modellemelere göre evrenin dolayısı ile diğer geri kalan herşeyin merkezi Dünya olduğu ve bu durumda herşeyin Dünya etrafında devindiği şeklinde yorumlamışlardır. Mükemmel ve merkezi bizim ggezegenimize ait olan bu sistemde açıklar vardı gelin beraber bakalım.

Bilimin Tarihi

Nitekim bu modelli kanıtlamak için "Kalippos ile Eudoksos bunu eşmerkezli daireler yardımı ile kanıtlamaya çalıştı ama sadece yıldızların devinimleri ile ilgili olarak görüneneler yüzünden değil, özelikle yıldızların kimileyin uzaklaştığı kimileyin yaklaştığı görüldüğü için, merkezlerini koruyacak bir şeyin hiç mi hiç olmaması yüzünden,bu tür kabullerle bütün yıldız devinimlerinin nedenini gösteremediler"[1] burda aslında Kopernik'in şüpheleri doğrulanmıştı evet ortada mükkemmel bir küre içerisinde var olan bir sistem vardı fakat mantıksal hatalar vardı ve hesaplamlar ile de bu görülebiliyordu,dönememin bilim camiası bu durum için şöyle bir açıklama yapmışlardı "Bunun için değişik merkezler ve ilmeklerle (yörüngeler) bunun gerçekleştiği görüşü daha yerinde görüldü, bilginlerin çoğu da bu görüşe katıldı"[1].

"Ptolemaios ile başka pek çokları bu görüşü geliştirdi ama bu açıklama her ne kadar sayıca karşılık gelse de yine de önemsiz olmayan çelişkileri içinde taşıyordu.yüzden böyle bir kuram yeterince sağlam görünmüyordu, akla da pek uygun değildi."^[1] bu teorilerde her zaman bir mantık ve kuram çelişkisi görmek sık rastlanan bir durum aslında ve burada şunu anlıyoruz ki bu dönemlerde açık ara dini akımların ve felsefi akımların bilim üzerinde etkisi gayet büyük. İlerliyen yazılarımda bu konuya daha detaylı giriş yapacağım için burada kısa kesmek zorundayım.

Gelin Kopernik'in yorumuna beraber bakalım.

Flickr

Kopernik bu veriler ışığında "İmdi bunları anlayınca, acaba görünen farklılığın kaynaklandığı neden olarak kabul edebilecek, çemberlerin kendi içlerinde hepsinin eş devinimiyle devindiği mükemmel devinim nedeni olarak kabul edilebilecek, akla daha yatkın bir çember biçimi bulunamaz mı, diye sık sık düşünüyordum."^[1] Kopernik diğerleri'nin aksine bu veriler ile yeni bir model bulma arayışına girdi. Kendisi ekliyerek "Sonunda aksiyom adı verilen kimi kabullerle, daha önce verilenlerden daha az ve daha yerinde araçlarla bir çözüme ulaşılabileceği ortaya çıktı."^[1] der.

Ve 7 tane kabul ekler:

Flickr

1.KABUL

  "Bütün gök çemberlerin ya da kürelerin merkezi tek değildir."^[1]

2.KABUL

"Yeryüzünün merkezi evrenin merkezi değil, yalnızca ağır olanım ve Ay çemberinin merkezidir."^[1]

3.KABUL

"Bütün gök çemberleri sanki o hepsinin ortasındaymış gibi Güneş'in çevresinde dönerler; bunun için evrenin merkezi Güneşin yakınındadır."^[1]

4.KABUL

"Güneş ile Yeryüzü arasındaki uzaklığın Çakılı Yıldızlar Küresi yüksekliğine göre oranı, Yeryüzü'nün yarıçapı ile Güneş uzaklığı arasındaki orana göre öyle küçüktür ki, Güneş-Yeryüzü uzaklığı Çakılı Yıldızlar Küresi yüksekliğine göre çok önemsiz kalır."^[1]

5.KABUL

"Çakılı Yıldızlar Küresi'nde devinime bağlı gibi görünen bir şey, oradan değil Yeryüzü'nün bir kısmından kaynaklanır. Dolayısıyla Yeryüzü, yakınındaki öğelerle birlikte, devinimsiz kutuplarında günlük tek devinimle kendi çevresinde döner, buna karşın sabit, en son gök [çemberi] devinimsiz kalır"^[1]

6.KABUL

"Güneş'te bize devinimlerden kaynaklanıyormuş gibi görünen her şey, Güneş'in değil, Yeryüzü'nün, bizim çemberimizin neden olduğu bir şeydir; bu, biz başka bir yıldız gibi Güneş'in çevresinde döndüğümüz için oluşur. Dolayısıyla Yeryüzü birden çok devinimle deviniyor."^[1]

7.KABUL

"Gezenlerdeki geri ve ileri gidiş gibi görünen devinimler, gezegenlerden değil, Yeryüzü'nden kaynaklanır. Dolayısıyla sadece onun devinimi gökyüzündeki bunca çok çeşitteki değişikliklerin açıklanması için yeterlidir."^[1]

"İmdi işte bu tür kabullerle devinimlerin ne denli düzenli korunabildiğini kısaca göstermeye çalışacağım." ^[1] der ve ekler " Yine de yörüngelerin yarıçap büyüklükleri çemberlerin kendilerinin açıklanması içinde var; bunlardan hareketle, matematik biliminden habersiz olmayan bir kişi çemberler düzeninin sayılarla ve gözlemlerle ne denli mükemmel uyuştuğunu kolayca anlayabilecektir."^[1]

İleriki yazılarımda devamı gelicek sevgili okur buraya kadar okuduğun için teşekkür ederim. Bilim ve Evrim Ağacı ile kalman dileğiyle.