Artık olmayan bir uzvu hissetmek: Hayalet Uzuv Sendromu

Vücudunda bulunan uzuvlardan birisini ya da bazılarını kaybeden birisini incelersek belli bir süre boyunca, o uzvun yerinde olmadığını bilmelerine rağmen, uzvun eksikliğine hissetmezler. Eskiden uzvun bulunduğu alanda kaşıntı, yanma , ağrı, uyuşma ve kramp hatta tüylerin diken diken olduğu hissine kapılabilirler. Daha garibi bazı zamanlar doğuştan uzuv eksikliği olan insanlar, hayalet uzvu hissedebilirler.

Hayalet Uzuv Nedir?

Ayrıca fantom organ olarak da adlandırdığımız hayalet uzuv tanımsal olarak yerinde olmayan bir vücut parçasının varmış gibi hissedilmesidir. Genelde ilk duyulduğunda , psikiyatrik bir sorun olan, paranoya akıllara gelse de kendisi nörolojik bozukluk olarak inceleniyor.^[2]

"Peki bu hissin sebebi nedir?"diye soracak olursanız:

Uzuvlarımız duyusal nöronlar ile doludur, sinirsel yollar ise bu duyusal nöronların girdilerini periferik sistem ile beyne iletilir. İletilen girdiler beyinde, frontal bölgenin arka tarafında bulunan primer motor korteksine aktarılarak harekete dönüştürülür.

Ampütasyon(cerrahi işlem sonrası vücut uzvunun kesilmesi) sonrasında , ampütasyon yerinde bulunan sinir uçları kalınlaşarak hassaslaşır ve daha yoğun bir acıya sebep olur.^[1] Normalde acı sinyallerini yumuşatan omuriliği, ampütasyon sonrasında kontrol kaybı yaşar. Daha sonrasında bu sinyaller vücudun tamamının haritalandığı bedensel-duyusal kortekse aktarılır. Burada insan vücudunda bulunan her uzvu, orantılanmış olarak, temsil eden kortikal cüce(ler) bulunur. Korteksin kapladığı alan uzvun duyusal girdisine bağlı olabilir.^[3]

Yaralanmış, koparılmış bir uzuvdan dolayı bizi tehlikeye karşı uyarmak isteyen beyin, duyuları arttırmak için kortikal oranı arttırıyor olabilir. Bu da hayalet organa sebep olmuş olabilir.^[1]

Tedavi Süreci

Şu anda tedavi amacıyla kullanılan ilaçlar ve fizik tedavi süreçleri olsa da, kesinliği kanıtlanmamış, bir yöntem daha var. Aynalı kutu(Mirror box) dediğimiz bu yöntem ünlü nörobilimci Ramachandran tarafından geliştirilmiştir.^[4] Hayalet uzvun, hastaların bedensel algı eksikliğinden dolayı yaşandığını ileri sürerek bu bir nevi terapi yöntemini ortay koymuştur, Ramachandran.

Düzeneğin el için kullanılan örneğinde hastadan ellerini ortada ayna olacak şekilde yerleştirmesi istenir. İki eli görünce rahatlayan hastadan, ellerini oynatması ve oluşan yansımayı dikkatle izlemesi istenir. Bir süre sonra görsel yanılsamayı algılayan hasta şaşırarak beyne geri sinyaller gönderir.^[5]

Günümüzde kesin bir tedavi yöntemi olmayan hayalet uzuv fenomeni üzerine hala çalışmalar yapılmaktadır.