Anestezi Nedir? Neden Kullanıyoruz?

Anestezi majör cerrahi girişimler (Bypass, Rhinoplasty, v.b) ufak lokal işlemler(Ortodontik tedaviler, Minör scar tedavileri) ve operasyon sonrası ağrıyı minimize etmek amaçlı faydalandığımız belki de insanlık tarihindeki en önemli bilim dallarından biridir. Genel olarak Anestezi ve Reanimasyon olarak karşımıza çıkar. Her insan hayatı boyunca en az bir kez müthiş diş ağrıları yaşar ve ortodontist'i ziyaret eder işleme başlarken diş çevresindeki sinirlere yapılan lokal anestezi ile tamamen ağrısız ve konforlu tedavi süreci oluşur. Peki ya anestezi olmasaydı? Bir diş tedavisi boyunca duyacağınız ağrının tarifi gerçekten çok zordur, acı eşiği düşük olan insanlar için başlı başına bir felaket olacaktır. Peki Anestezi hayatımıza nasıl girdi?

Anestezinin Tarihçesi

Anestezi yunanca "an" ve "estezi" eklerinden oluşur estezi his-hissetmek anlamına gelmektedir olumsuz olan an ile birleştiğinde hissizlik anlamına gelir. Tarih öncesi dönemde insanlar ağrılarını dindirmek için farklı yöntemler denemişlerdir. Yeterli düzeyde soğuk bir cismin cilt ile bir süre teması sonrasında bölgenin hissizleştiği ve ağrının sonra erdiği keşfedilmiş ve geçici ilkel bir ağrı kesici olarak kullanılmıştır daha sonra insanların ensesine sert bir darbe aldığında bilincinin kapandığı ağrı hissetmediği ve uyanınca bir şey hatırlamadığı fark edildiğinde amputasyon, kesici delici yaralanmalar ve benzeri işlemler için kullanılmıştır. Modern anlamda anestezinin gelişimi 1846 yılında William Thomas Green Morton tarafından "ether"in kullanılmaya başlaması ile hızla değer kazanmaya başlamıştır. Günümüzdeki anestezi cihazlarının atası olan "Iron lung" ( Demir Akciğer) Philip Drinker tarafından 1928 de icat edilmiştir. Negatif basınç kullanarak çalışan bu ilkel ventilatör solunum fonksiyonlarını yerine getiremeyen felçli hastaların tek yaşam kaynağı olmuştur. Yıllar geçtikçe gelişen ve detaylanan anestezik ajanlar ve ekipmanlar sayesinde ağrısız ve konforlu operasyonlar mümkün hale gelmiştir.

Anestezi Bizi Nasıl Uyutuyor ?

Anestezi ve Reanimasyon olarak adlandırılan bilim dalı oldukça derin ve kompleks bir konudur. Anestezi türü operasyonun süresi ve gerekliliklerine göre uzman hekim tarafından seçilir. Genel, lokal , sinir bloğu, spinal, epidural, riva, tiva, v.b çeşitli anestezi türleri bulunmaktadır. Lokal anesteziler, örneğin "lidokain" doku içerisinde ve sinirle eklenir sodyum kanallarını bloke ederek etki gösterirler uygulandığı doku veya sinir çevresinde genişleyerek ağrısız ve konforlu işlem süresi tanırlar. Genel anestezi birden fazla ilaç grubundan oluşmaktadır. Farklı anestezik ajanların kombinasyonu ile ağrısız ve konforlu bir ameliyat deneyimi sunarlar. Genel anestezi için sedatifler, opioidler, kas gevşeticiler birlikte kullanılır, pre-op(operasyon öncesi) sedasyon için "Dormicum" uygun dozda uygulanır, bu ilaç bilinç bulanıklığı oluşturur ve kaygıları baskılar, halk arasında cesaret iğnesi olarak bilinir. Başlarken "Fentanil" mevcut damar yolundan minimum düzeyde uygulanır, bilinci kapatmak için "Propofol %1 veya Pentotal(Sodyum tiyopental) " uygulanır, (Beyinin hangi mekanizmasına etki edip bilinci kapattığı tespit edilememiştir) yaklaşık 8-10 saniye içerisinde bilinç kapanır, ardından yüksek etkili kas gevşetici "Esmeron" eklenir. Bu ilaç solunum fonksiyonu dahil tüm kasları felç eder, artık hasta kendi başına nefes alamayacağı için hazırda bulunan anestezi uzmanı hastayı maske ile 2-5 dk arasında %100 oksijen konsantrasyonu ile havalandırır. Bu sürenin sonunda ilaçlar tamamen yayılmış ve tam etki süresine ulaşmış olur ve hasta entübe (akciğerlere havalandırma amaçlı tüp yerleştirilmesi işlemi) edilir. Anestezi cihazında hastaya özel olarak akciğer kapasitesi ve havalandırma sıklığı belirlenir azot protoksit, oksijen, ve hava karışımı otomatik olarak akciğerlere yönlendirilir, bu işlem sırasında inhalasyon olarak eklenen bir anestezik ajan olan "Sevorane" eklenir, artık operasyon başlayabilir. Anestezi uykusu ile normal uyku asla birbirine karıştırılmamalıdır. Genel anestezi uykusu bireyin istenen tüm fonksiyonlarını durdurur ve tekrar geri verene kadar hasta kendi kendine uyanamaz, hareket edemez, nefes alamaz. Endoskopi ve Kolonoskopi işlemleri sırasında verilen anestezi yalnızca sedasyondur, genel anestezi değildir.

https://www.lexmedicanews.com/index.php/2020/09/28/nov-algoritym-za-kontrol-na-anesteziata-po-vreme/

Anesteziden Korkmalı Mı ?

Hayır. Anestezi doğru kullanıldığında oldukça konforlu ve ağrısızdır. Gerekli işlem için Anestezi uzmanı yeterli ve doğru anesteziyi planlayıp uygulayacaktır. Anestezi isimli filmden sonra insanların en büyük korkusu ya ameliyat esnasında uyanırsam ve her şeyi hissedip tepki veremezsem olmuştur. Buna “ Anestezi Farkındalığı” denir. Günümüzde anestezik ajanlar ve ekipmanların oldukça gelişmiş olması nedeni ile bahsi geçen konu ve durumların oluşması yaklaşık 100.000/1 ‘dir. Üç aşamadan oluşan anestezi’nin tehlikeli olan kısımları genellikle başlangıç ve bitiş kısımlarıdır. Operasyona başlandığında anestezi kontrollü doz ve tekrarda verilmeye devam eder, tek bir doz ile operasyon yapmak mümkün değildir. Yeterli düzeydeki anestezi sürekli olarak sisteme verildiğinden operasyon sırasında uyanılması pek mümkün değildir, uzun süreli ameliyatlarda ve madde kullanımı olan bireylerde anestezi farklı etkiler gösterebilmekte ve dozlara tolerans gösterilebilmektedir. Böyle bir durum meydana geldiğinde opersayon boyunca sizinle birlikte olan tekniker durumu anestezi cihazının ventilasyon parametrelerinden ve anestezi derinliğini göstermek için bulunan monitörlerden fark ederek kullanılan dozu arttırır. Böylelikte beyin aktif hale gelemeden tekrar derin anesteziye alınır. Çevrenizdeki insanların “ameliyatta uyandım konuştuklarını duydum” dediğini duyarsanız endişe etmeyin bu durum anestezi farkındalığı değildir, yukarıda bahsedilen sedasyon olarak kullandığımız ilaç (Dormicum) halisünasyon, bilinç bulanıklığı meydana getirir. Yani bireyin konuştuklarını duydum dediği noktalar uyuma ve uyanma aşaması içindeki konuşma ve sesleri kapsar zira anesteziden uyanırken genellikle önce kaslar kendine gelir daha sonra beyin aktiviteleri çalışabilmeye başlar, verilen narkotik ağrı kesici ve sedatiflerin etkisi ile tam kapasitede çalışmaya başlaması birkaç saati bulabilmektedir, uyandıktan ortalama 10 dakikalık süreçte genellikle bir şey hatırlanmaz ve hastalar tarafından uğultular, sesler ve konuşmalar duyduğu rapor edilir, bireyler bunları ameliyat esnasında duyduğunu düşünmektedir fakat söz konusu durumun olmadığı anestezi cihazı kayıtları ve operasyon sırasında tutulan anestezi dosyası ile kanıtlanabilmektedir. Kullanılan ekipmanlar birden fazla parametre ile bilinç düzeyini takip etmektedir dolayısıyla gönül rahatlığı ile ameliyat olabilirsiniz Anestezi uzmanı operasyon süresi boyunca uyanmanıza izin vermeyecektir.

Peki Anestezi Tehlikeli Mi ?

Evet ve hayır. Bir anestestezi uzmanı liderliğinde kullanılan ekipman ve ilaçlar son derece konforlu ve acısız bir ameliyat deneyimi sunmaktadır. Gerekli dozlar uzmanlar tarafından belirlendiği sürece genellikle herhangi bir sorun teşkil etmez. Operasyon kararı alındığında muayene olduğunuz anestezi doktoru KOAH, Dm, HT, Aritmi, AF, gibi kritik hastalıkları tespit edip kan değerlerini inceler ve sizin ameliyat tarihinizden çok daha önce gerekli anestezi planlanmış olur. Yukarıda adı geçen ilaç ve türevlerinin elde edilmesi mümkün değildir. Herhangi bir sebeple kontrolsüz ve bilinçsizce kullanılması mutlak ölüm getirecektir. İlaçlar dostunuz değildir. Unutmayın ”İlaç ve zehir arasındaki fark dozdur.” Paracelsus.