Bizi İnsan Yapan Şey, Genomumuzdan "Silinen" Bilgiler Olabilir!
Science
- Basın Bildirisi
- Moleküler Biyoloji ve Genetik
- Bilim Haberciliği
Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Yapılan bir araştırmaya göre diğer primat türlerinde bulunan ancak insan genomunda eksik olan genetik kısımlar, insanlığın gelişiminde evrimsel tarihimiz boyunca eklenen genetik parçalar kadar kritik bir rol üstleniyor olabilir. Science dergisinde yayınlanan bulgular, insan genomundaki tarihsel değişiklikler hakkındaki bilgilerimizin önemli bir eksikliğini gideriyor.
Farklı tür canlıların genomlarının dizilenmesi konusunda yapılan devrim, özellikle insan genomuna özgü olan farklılıkların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Örneğin konuşma becerisinin gelişmesinde önemli rol üstlenen genler bu şekilde ortaya çıkarılmıştır. Fakat bu çalışmalarda, evrimsel süreç boyunca insan genomundan eksilen genlere daha az dikkat edilmiştir.
Bu yeni çalışmada ise araştırmacılar, primat DNA'sı üzerinde daha derinlemesine bir araştırma yaptılar. Çalışma; insan genomu ile yaşayan en yakın primat akrabamız olan şempanzelerin genomları arasındaki farkların, evrimsel tarihimiz boyunca kaybettiğimiz genetik bilgilerle açıklanabileceğini ortaya koydu.
Yaklaşık 10.000 genetik bilgi parçasının kaybedilmesi, insan genomunu şempanzelerinkinden ayıran en önemli farklardan biridir. Kaybedilen genetik bilgilerin bir kısmı, beyindeki hücrelerin gelişiminden sorumlu olan sinirsel ve bilişsel işlevlerle ilgili genlerle yakından ilişkilidir. Özellikle insan beynindeki hücrelerin oluşumunda önemli bir rol oynayan bir gendeki kaybın, insanların şempanzelere göre daha gelişmiş bilişsel yeteneklere sahip olmasının bir nedeni olabileceği öne sürülmektedir.
Bu 10.000 eksik DNA parçası, diğer memelilerde mevcutken insanlarda değildir. Eksilen bu DNA parçalarının insanların daha gelişkin sinirsel ve bilişsel fonksiyonları yerine getirmesine katkısının yanı sıra, beyin gelişiminde de önemli roller oynayan genlerle yakından ilişkili olduğu gösterilmiştir.
Eksilmiş olan DNA parçalarının bütün insanlarda eksik olması, bu genlerin evrimsel avantajlar bakımından ne denli önemli olduğunu ve bir takım biyolojik avantajlar sağlamış olabileceğini göstermiştir.
Makalenin ilk yazarı ve Yale Tıp Fakültesi Genetik bölümünde yardımcı profesör olan Prof. Steven Reilly, bu konuda şunları söylüyor:
Çoğu zaman yeni biyolojik fonksiyonların yeni DNA parçaları gerektirdiğini düşünürüz; ancak bu çalışma bize, genetik kodun silinmesinin de benzersiz özelliklere sahip olmamızı sağlayan önemli sonuçlara yol açabileceğini gösteriyor.
Bu makale ayrıca, bugün var olan 240 memeli türünün DNA dizilerinin karşılaştırılmasıyla memeli genomlarının çeşitliliğini kataloglayan uluslararası bir araştırma iş birliği olan Zoonomia Projesi'nden yayımlanan birkaç makaleden biridir.
Yale ekibi çalışmalarında, farelerden balinalara kadar birçok memeli türünde bulunan bazı genetik dizilerin insan genomunda kaybolduğunu bulmuştur. Ancak kaybolan genetik diziler, insan biyolojisini bozmak yerine bazı silme işlemlerinin genleri kapatan unsurlarını ortadan kaldıran yeni genetik kodlamalar oluşmasını sağlamıştır. Reilly, bu konuda şunları söylüyor:
Bu tür silinmeler insanın nasıl insan olduğuna dair tanımların anlamını hafifçe değiştirebilir ve daha büyük beyinlerimizi ve karmaşık bilincimizi açıklamaya yardımcı olabilir.
Araştırmacılar, çalışmada türler arasındaki binlerce genetik değişikliğin işlevini aynı anda tarayıp ölçebilen Massively Parallel Reporter Assays (MPRA) adı verilen bir teknoloji kullandılar. Ayrıca Reilly, bu tür araçların bizi diğer canlılardan ayıran birçok küçük moleküler yapı taşını tanımlamamıza olanak sağlayabilecek kapasiteye sahip olduğunu belirtiyor.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
12
-
9
-
5
-
4
-
3
-
3
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- J. R. Xue, et al. (2023). The Functional And Evolutionary Impacts Of Human-Specific Deletions In Conserved Elements. American Association for the Advancement of Science (AAAS). doi: 10.1126/science.abn2253. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/05/2025 11:10:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14503
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
