Bilinen İlk Sucul Dinozor: Spinosaurus!

Çoğumuz ilk kez Jurassic Park 3 filminde tanışmışızdır kendisiyle. Öyle ki Tyrannosaurus’u yere sererek tacını elinden bile aldı. Hatta sırf bu sahne yüzünden bir tarafta Tyrannosaurus’u diğer tarafta Spinosaurus’u savunanlar olarak hayran kitlesi bile ikiye ayrıldı!

Aslında Tyrannosaurus ile Spinosaurus’un savaşı, bir aligatör ile bir gavyalin savaşına benzerdi. Amerika aligatörü 250 kilograma ulaşabilen, iri ve kompakt bir vücuda sahip kuvvetli çeneli bir etçilken; timsahların en uzunlarından biri olan gavyal ise 130 kilograma ulaşabilen, ince ağızlı devasa bir balıkçıldı. Eğer zehriniz veya dikeniniz yoksa doğada kütlenin en önemli saldırma ve savunma aracı olduğunu ele aldığımızda fiziksel açıdan Spinosaurus, Tyrannosaurus gibi bir cinsle baş edemezdi. Elbett gerçek hayatta farklı zaman dilimlerinde farklı coğrafyalarda yaşadıkları için doğal olarak hiç karşılaşmadılar.

Herschel Hoffmeyer (Paleoartist)

Uzun yıllar boyunca non-avian dinozorların sadece karada yaşadığı düşünülüyordu. Burada "non-avian" anlamı, kuş olmayan dinozorlar demektir. Çünkü kuş olan avian dinozorlar içerisinde penguen gibi üyeler günümüzde sucul yaşantıya uyum sağlamıştır.

Tarihsel olarak baktığımızda, bazı sauropodların bataklık ve sucul ortamda yaşadığı öne sürülmüştü; fakat yıllar öncesinde bu fikir yanlışlandı. Yaklaşık birkaç yıldır da Spinosauridae üyelerinin yarı-sucul habitatlarda yaşamış olabileceği öne sürüldü. Fakat bu, gerek anatomik gerekse biyomekanik açıdan ciddi kanıtlar sunulması gereken ve bu kanıtlardan yoksun olan bir argümandı. İşte bir çalışma, söz konusu argüman lehine kesin kanıtlara ulaşmayı başardı!

Spinosaurus aegyptiacus türünün anatomisine yönelik bilgi ve perspektifimiz, 2014 ve 2020 yıllarındaki yeni keşifler ile çok büyük iki değişim yaşadı. 2014 yılındaki yeni bulgulara göre Spinosaurus hiç de Jurassic Park 3’teki gibi değildi: Kemikleri yoğundu, burun delikleri üst gerideydi, bacakları kısa ve güçsüzdü. Ağırlık merkezi önde olduğu için karada çoğu zaman 4 ayak üzerinde yürüyen bir türdü. Burun deliklerinin tıpkı balinalar ve yunuslara benzer olarak theropod akrabalarına nazaran daha geride konumlanması, onun yarı-sucul hayata uyum sağladığına işaret ediyordu. Ayrıca karakteristik görünüşünü veren sırtındaki omur uzantıları olan yelkeni karada fazlası ile dezavantajdı.

Nature

Daha sonra 29 Nisan 2020’de Nizar İbrahim ve ekibi,yeni bir Spinosaurus kuyruğu keşfettiler ve sıra dışı anatomik yapısını Nature dergisinde yayınlanan makalelerinde tanıttılar. Bu keşifte fazlasıyla heyecan verici bir olayla karşılaştılar: Omurlarındaki kemik çıkıntıları, beklenilenden çok daha uzundu! Yani aslında Spinosaurus aegyptiacus türü, su kenarındaki ekoton bölgelerinde yaşan bir yarı-sucul etçil olmaktan çok daha öte, tamamen su hayatına uyum sağlamış dev bir theropoddu! Bu gelişme sayesinde dinozorlar içerisinde sucul bir türün varlığı doğrudan kanıtlanmış oldu!

Bu tarz "sucul dinozorlar" ile ilgili konularda yaygın olarak karıştırılan bir konu, Ichtyosaurus ve Plesiosaurus gibi suda yaşayabilen türlerdir. Ancak unutmayınız: Ichthyosaur ve Plesiosaur gibi deniz sürüngenleri, dinozor değildir! Tıpkı uçan sürüngenler olan Pterosaur türlerinin dinozor olmaması gibi... Denizlerde yaşayan sürüngenler olduğunu biliyorduk; ancak denizlerde yaşayan bir dinozor, bugüne kadar hiç keşfedilmemişti!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Araştırma kapsamında Spinosaurus aegyptiacus’un kuyruk omurları biyomekanik ve anatomik açıdan ayrıntılı olarak analiz edildi. Araştırma sonucunda yakın akrabalarına göre son derece uzun nöral çıkıntılar ve uzunlamasına bir hâl alan chevron (sinir ve damarları koruyan kemik çıkıntısı) yapıları mevcut olduğu görüldü. Dolayısıyla bu kemik yapılarına tutunan kasların, kuyruğa ne kadar güçlü bir lateral (sağa ve sola) hareket kabiliyeti sağladığı anlaşıldı.

RJ Palmer (ArtStation)

Yani Spinosaurus’un kuyruğu, su içerisinde müthiş bir şekilde yüzmesini ve manevra yapmasını sağlıyordu! Bu bulgular, türe ait yeni fosillerin çıkarılması ve incelenmesiyle daha da netleştirilecek ve gözden kaçan noktalar varsa bunlar aydınlatılacak. Çünkü buna benzer akuatik (sucul) adaptasyonlar, diğer Spinosauridae üyelerinde de olmalı.

Fakat şu anda elde olan veriler ışığında, dinozorların sadece karalara değil; aynı zamanda denizlere de hükmetmiş olabileceği, en azından sucul yaşam alanlarında da bulunabilecekleri gösterilmiş oldu diyebiliriz.

Yeni Bir Gelişme: Dinozor, Nehirlere Hükmediyordu!

Binlerce dinozor dişi üzerinde yapılan yeni bir çalışma ise, makul şüphenin ötesinde bir şekilde Jurassic Park'ın meşhur ettiği Spinosaurus cinsi dinozorun aslında bir nehir canavarı olduğunu gösterdi.^[4]

Cretaceous Research

Şimdiyse, aynı bölgeden çıkarılan 1.200 fosilleşmiş diş kalıntısı, 15 metre uzunlukta ve 6 ton ağırlıkta olan bu devasa türün gerçekten de bir sucul canavar olduğunu ispatlıyor. Portsmouth Üniversitesi Paleobiyoloji Profesörü David Martill, son keşifle ilgili şunları söylüyor:^[5]

Spinosaurus kemiklerinin, bu bölgede diğer dinozorlara göre çok daha bol bulunması, onların sucul yaşamını göstermektedir. Yaşamının çoğunu suda geçiren bir canlının nehir kalıntılarında kemiklerinin bulunma ihtimali, sadece su içmek ve yatağında avlanmak için nehre uğrayan türlere göre çok daha olasıdır.

Bu araştırma sayesinde, nehir yatağının bu devasa dinozor için sadece yaşam yeri olmadığını, aynı zamanda ölüm yeri de olduğunu doğrulamış olduk. Bulgularımız, bu dinozorun tam bir sucul nehir canavarı olduğu düşüncesi ile tamamen uyumludur.

Aynı üniversitede yüksek lisans yapmakta olan Thomas Beevor ise şunları söylüyor:

Kem Kem Nehir Sistemi'nin yatakları, harika bir Spinosaurus kemiği kaynağıdır. Aynı zamanda testere balıkları, sölekantlar, timsahlar, uçan sürüngenler ve diğer karasal dinozorların da kalıntılarına ev sahipliği yapar. Ancak bu kadar fazla Spinosaurus dişi bulmamız, bu türün çoğunlukla nehrin içerisinde yaşadığına işaret ediyor, kenarlarında değil.