Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi)

5 dakika
12,290
Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi)
Tüm Reklamları Kapat

Vücudumuzun farklı parçalarını, her gün farklı şekillerde kullanıyoruz. Ellerimiz bu yazıyı yazmayı sağlarken, gözlerimiz bu yazıyı okumayı sağlıyor. Ellerimize komutlar göndermek için omuriliğimiz hızlı bir otoban gibi sürekli elektrik sinyallerini bir aşağı, bir yukarı taşıyor. Karmakarışık vücudumuzun her bir parçasının, çok uzun bir evrimsel geçmişi var. Hepsi bir arada var olmadı; atasal yapılara gittiğimizde, ne kadar ilkel başlangıçların, kademeli olarak ne kadar karmaşık yapıları oluşturabildiğini görebiliyoruz.

Organlarımızın yapılarının, boyutlarının, özelliklerinin evrimsel süreçte ve bizler anne karnında gelişirken nasıl değiştiğini inceleyen bu araştırmalar, yaşama bakış açımızı değiştiriyor. Eskiden cevap verilemeyen "Bu organ nasıl oluştu, nereden geldi ve nasıl bu özellikleri kazandı?" sorularının cevabını, artık bilimsel olarak çok detaylı olarak verebiliyoruz. Bu, gelişim biyolojisi ve evrimsel biyolojinin, "evo-devo" (evrim ve gelişim) denen bir çatı altındaki işbirliği sayesinde mümkün oldu. Binlerce yıldır sorulan sorulara artık somut ve net cevaplar vermeyi başaran bu muhteşem sahadaki baş döndürücü keşiflerin bir kısmı da, Harvard Üniversitesi'nde araştırmalarını sürdürmekte olan Aysu Uygur tarafından yürütülüyor.

Aysu Uygur, 1985'te İstanbul'da doğdu. 2003 yılında Robert Koleji'nde ortaokul ve lise eğitimini tamamladıktan sonra, ABD'nin Boston şehrinde Brandeis Üniversitesi’nde Moleküler Biyoloji Bölümü'nde lisans eğitimini tamamladı. Ardından Harvard Tıp Fakültesi’nde doktora eğitimine başladı ve Mayıs 2014’te Genetik Bölümü'nden mezun oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Doktora tezini, Dr. Cliff Tabin ile yaptığı araştırmalar üzerine verdi. Çalışma sahası, izah ettiğimiz gibi, gelişimsel biyoloji alanındaydı. Uygur, çalışma sahasıyla ilgili şunları söylüyor:

Yaptığım çalışmalarda, şu sorulara yanıtlar aradık: Organlar, nasıl oluşuyor? Farklı türlerin genleri ve moleküler özellikleri, aynı organın farklı canlılarda farklı morfolojide (boyut ve şekilde) oluşmasını nasıl sağlıyor? Organların şekillerinin evrimleşmesinin arkasında yatan sebepler nelerdir? Bu çalışmalar, özellikle omurgalı canlıların evrimsel sürecinde kullandıkları mekanizmalara ve omurilik ve el oluşumu hakkında bilgi dağarcığımıza katkılar sağladı.

Uygur'un çalışmalarının temelinde, evrimsel ilkelerin gelişime nasıl etki ettiği yatıyor. Organların şekil ve boyutlarının farklı türlerde hangi mekanizmaların kullanılmasıyla değişime uğradığını, yani evrimin mekanizmasını çözmeye çalıştıklarını söylüyor. Tüm türler, ortak bir kökeni paylaşıyorlar. Dolayısıyla neredeyse hiçbir tür, özelliklerini diğer türlerden bağımsız olarak kazanmıyor. Ancak bazı yapılar, birden fazla türde, benzer çevre şartları ve benzer çeşitlilik koşulları altında, benzer özellikler evrimleşebiliyor. Yapıların evrimi arasındaki benzerlikler ve paralellikleri incelemek, organların nasıl oluştuğunu anlamak konusunda önemli bilgiler sunabiliyor. İşte bu sebepe, Uygur ve arkadaşları, çeşitli canlıları bir arada inceliyorlar ve evrimleri ile gelişimlerini kıyaslıyorlar. Yaptıklarını şu şekilde açıklıyor:

Şekil farklılıkları için hayvanların el ve ayaklarını seçtik. Yarasaların upuzun parmakları onların kanatlarını oluştururken, insanlar oynak başparmakları sayesinde ince alet yapabiliyor, ve atlar 5 yerine tek bir uzun parmak üzerinde kilometrelerce koşuyorlar. Omurgalıların en çok değişime uğrayan organlarından olan kol ve bacaklar, aslında çok da sıkı korunmuş bir genetik mekanizma ile anne karnında oluşuyor. Kısacası, yarasada da, atta da, insanda da, aynı moleküler yolaklar farklı şekle sahip homolog organlar oluşturuyor. Biz laboratuvarda çok geniş yelpazedeki omurgalıların emriyolarını inceledik –buna at, deve, domuz, jerboa faresi ve laboratuvar faresi de dahil- ve farklı türlerde yakınsak evrim ile benzer değişimlerin uygulandığını gördük.

Buna bazı örnekler vermek mümkün. Örneğin Uygur'un da çalışmalarında kullandıkları jerboa faresi, at ve deve gibi hayvanlar, aslında erken embriyonik dönemde 5 parmağa sahipler. Ancak kol/bacak gelişiminin geç döneminde, birbirleriyle aynı moleküler yolaklar (kimyasal tepkime zincirleri) nedeniyle parmak sayıları azalıyor. Bu kimyasal yolakların ortaklığı, bağımsız şekilde ancak benzer özelliklerin Evrim Ağacı'nın farklı dallarında ortaya çıkabileceğine güzel örnekler teşkil ediyor. Filogenetik (evrimsel) olarak birbirine daha yakın akraba olan domuz ve ineklerde, genomlarındaki birebir aynı mutasyon nedeniyle parmak sayıları erken embriyonik döneminde azalıyor. Bu canlılar, hiçbir zaman 5 parmaklı olmuyorlar. Uygur, çalışmasının önemini şu şekilde açıklıyor:

Bu çalışmamız, çok sıkı korunan evrimsel şekillerin (omurgalıların çoğunun 5 parmaklı olması gibi) aslında evrimsel süreçte birden farklı şekilde değişebildiğini, bu mekanizmanın oldukça esnek olabildiğini gösterdi.

Aysu Uygur'un modern bilime katkıları bu kadarla da kalmadı. Yine çok ilginç bir diğer soruya daha yanıt arayan çalışmalara imza attı: nasıl oluyor da, birbirinden çok farklı boyuttaki hayvanlarda birbirine benzer yapılar evrimleşebiliyor? Bu konudaki çalışmalarını şöyle anlatıyor:

Tüm Reklamları Kapat

Kuş yumurtalarından bilirsiniz, devekuşu yumurtasından muhabbet kuşuna, yumurta ve embriyo boyutunda çok büyük farklılıklar olabilir. Fakat kuşlar benzer oranları takip eden anatomilere sahiptir. Bu konuyu incelemek için, omurilik gibi çok kritik bir organdaki sinirlerin dizilimine baktık. Farklı canlılardaki boyut farklılıklarına baktığımızda, farklı türdeki hücrelerin aynı embriyonik morfojenlere (sinyal moleküllerine), hücre bazında farklı tepki verdiğini gösterdik. Bu sayede organların farklı zaman dilimlerinde gelişimini tamamlayıp doğru oranlara sahip olduğunu ortaya koyduk. Gelişimsel biyolojideki ‘oran’ problemi, genelde sinyal molekülünün daha büyük veya daha küçük dokuda dağılımı açısından incelenir. Biz ilk defa, bunun hücre tarafından algılanmasında da farklılıklar olabileceğini gösterdik.

Bu sonuçlar, evrimsel ve gelişimsel biyoloji için çok büyük anlam ifade ediyor. Doğadaki karmaşıklığı ve sözde düzeni açıklamakta önemli adımlar atmamızı sağlıyor. Üstelik Aysu Uygur, "Harvard Üniversitesi öğrencisi" denince aklınıza gelebilecek, sosyal yaşantıdan kopmuş, "inek" diye tabir edilebilecek biri de değil!

Doktora çalışmaları sırasında, bilimin halka aktarılmasına yönelik internet ve radyo aracılığıyla girişimlerde bulundu. Bilim-bilmiyim isimli bloguyla Türkiye’deki kötü yazılmış bilim haberlerinin doğrulamasını eğlenceli bir dille yaparken, Bilim Kazanı radyo programı ve cep yayınıyla güncel meseleleri bilimsel yönden inceledi. 

Dr. Uygur, hem bilimsel hem popüler bilim çalışmalarına devam ediyor. Akademik çalışmalarına çok yakında yine Harvard Üniversitesi’nde kardiyolog Dr. Richard Lee’nin laboratuvarında, kalp hücrelerinin yenilenmesi üzerine araştırmalar yaparak devam edecek. Blogu Bilim-Bilmiyim ve cep yayını Bilim Kazanı ile daha fazla insana ulaşmak, hem de Türkiye’de daha fazla üniversite ve üzeri bilim insanının eğitimine katkı sağlamak için proje oluşturmaya diğer akademisyen arkadaşlarıyla devam edeceklerini belirtiyor. 

Son olarak, evrimin modern bilim için neden önemli olduğu sorusuna, şöyle yanıt veriyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Evrim, kendi başına önemli veya önemsiz sıfatına gerek duymaz, zira canlı çeşitliliğinin evrimsel süreçle kazanıldığı son 150 yıldır defalarca yeni kanıtlarla gösterildi. Evrimsel mekanizmaları araştırmak neden önemli, sorusuna cevap verebilirim. Çünkü evrimsel biyoloji sayesinde, varoluşumuza dair cevaplayabileceğimiz 'nasıl var olduk' sorusunu cevaplayabiliyoruz. Hayat nasıl başladı? Nasıl şekillendi? Nasıl çeşitlendi? Artık bu soruları sorabiliyoruz, çünkü cevaplamak için gereken teknolojiye sahibiz. Evrimsel süreci incelemek, kendimizle ilgili en temel şeyleri, nasıl olduğunu öğrenmek demek.

Not: Aysu Uygur'a Twitter'dan @aysuygur adresinden ulaşabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 02:47:02 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2896

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Periyodik Tablo
Bilinç
Meteor
Organ
Venüs
Evrim Ağacı
Nüfus
Primatlar
Bilim
Tür
Gerçek
Evrimsel Psikoloji
Halk Sağlığı
Ağrı
Kontrol
Nöron Hücresi
Fizyoloji
Tıp
Zaman
Küresel İklim Değişimi
Coronavirus
Manyetik
Covid-19
Nadir
Bilim Tarihi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi). (26 Ekim 2014). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2896
Bakırcı, Ç. M. (2014, October 26). Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi). Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2896
Ç. M. Bakırcı. “Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 26 Oct. 2014, https://evrimagaci.org/s/2896.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Bilimin Altın Kadınları: Aysu Uygur (Harvard Üniversitesi).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 26, 2014. https://evrimagaci.org/s/2896.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close