Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?

3 dakika
6,858
Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir? Pixabay
Evrim Ağacı Akademi: Canlıların Evrimi Yazı Dizisi

Bu yazı, Canlıların Evrimi yazı dizisinin 48. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Oksijenli Solunum Nasıl Evrimleşti? İlkel Hücreler Nasıl Oldu da Oksijeni Kullanabilecek Biçimde Evrimleştiler?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Bu soruyu, Panthera leo (aslan) türü üzerinden anlatacağız. Ancak günümüzde bilinen diğer at (Equus ferus) gibi türlerde de benzer veya tamamen aynı sebeplerle yele evrimine rastlanmaktadır. Bu sebeple diğer hayvanlara da, aşağıdaki cevabımızı uyarlamanız mümkündür.

Modern kediler bundan 10.8 milyon yıl önce evrimleşmeye başlamıştır. Aslan türünün atalarına ilk olarak Erken Pliyosen Dönem'de (yaklaşık 2.5 milyon yıl öncesinden) rastlanır; ancak günümüzdeki modern aslan türü, bundan 1 milyon yıl öncesiyle 800.000 yıl önce arasında evrimleşmeye başlamıştır. Aslan ile en yakın olan kuzeniş jaguarların bundan 810.000 yıl önce ayrıldığı ve iki ayrı türe evrimleştiği bilinmektedir. Bilinen ilkin kedilerin hiçbirinde yele bulunmamaktadır. Yelenin ilk olarak bundan 320.000 ila 190.000 yıl kadar önce, muhtemelen Yeni Dünya'da, Avrupa'da evrimleştiği düşünülmektedir. Ancak yeleli türlerin, yelesizlerin yerini almasının bundan 10.000 yıl öncesinde ancak gerçekleştiği düşünülmektedir.

Yele, aslanlar için bir ikincil eşeysel karakter (secondary sexual character)'dir. İkincil eşeysel karakterler, üreme organları haricinde kalan ama erkeklerle dişileri birbirinden ayırmaya yarayan özelliklere denir. 1994 yılında Lincoln ve 2002 yılında West ve Packer'ın yayınladıkları makalelerde açıklandığı gibi yelenin evrimi çok büyük bir ihtimalle üreme açısından aktif dişilerle grup yaşamına geçilmesiyle birebir ilişkilidir. Yelenin çok net iki görevi vardır: İlk olarak, erkek aslanı büyük ve güçlü gösterir; bu da dişi için yapılan dövüşlerde karşı tarafı tehdit etmek ve gözünü korkutmak için avantaj sağlamaktadır. İkinci olarak, yelenin büyüklüğü, ortada bir dövüş olmasa bile dişileri kendisine çekmeye yaramaktadır. Çünkü dişiler, en büyük yeleli erkeklerle çiftleşmeyi tercih etmektedirler.

Tüm Reklamları Kapat

Örneğin Pliyosen Dönemi'nde ve özellikle Alaska Bölgesi'nde yaşayan aslanlarda büyük yelelerin olmadığı düşünülmekteydi. Sebep olaraksa bu bölgelerin çok soğuk olması ve erkeklerin bu bölgelerde büyük dişi gruplarına sahip olamayacağı ileri sürülmüştür. Bu sebeple de, 1990 yılında Guthrie tarafından, buralardaki aslanların heybetli yelelere ihtiyaç duymayacakları iddia edilmiştir. Ancak daha sonradan yapılan araştırmalar, soğuk bölgelerdeki düşük dişi sayısına sahip aslan gruplarında da büyük yeleli erkekler olduğunu göstermektedir. Bu sayede biliyoruz ki, yele bir kere evrimleştikten sonra popülasyonda kalıcı olmaktadır; çünkü dişilerin tercihi çok nettir. Kimi bilim insanları bu durumun insanların zekası için de geçerli olduğunu ileri sürmektedirler. Zeki bireyler bir kere evrimleştikten sonra (sebeplerine diğer yazılarımızda değinmiştik) Cinsel Seçilim sayesinde popülasyonlarda daha zeki bireyler sabitlenmektedir.

Bundan 30.000 ile 10.000 yıl önceki insanların mağara duvarlarına yaptıkları muhteşem çizimler incelenerek, o dönemdeki aslanların bazılarının yeleye sahip olduğunu, bazılarının sahip olmadığını bilmekteyiz. Bu çizimler, öylesine ayrıntılıdır ki, eşey organları ve özellikle testis torbaları (scrotum) çizimlerinden hayvanların cinsiyetlerine kadar görülebilmektedir. Yelesiz ve yeleli aslanlar, bu zamanlarda bir arada yaşamışlar; ancak yeleliler bir süre sonra (yaklaşık 10.000 yıl önce) baskın gelerek diğerlerinin yok olmasına sebep olmuşlardır.

Bunlardan çıkaracağımız sonuçların ilki, bazı özelliklerin, popülasyon hangi coğrafyada bulunursa bulunsun canlılara veya cinsiyetlere bazı avantajlar sağlayabileceğidir. Bu şekilde, Dünya üzerindeki tüm popülasyonlarda benzer şekilde avantaj sağlayan özelliklerin avantajlarına evrensel seçici avantaj (universally selective advantage) denir.

Uzun lafın kısası, bu canlılardaki yelelerin evriminin birincil ve en önemli sebebi Cinsel Seçilim'dir. Bu türlerde yele bir defa evrimleştikten sonra, dişilerin yoğun seçiminden ötürü kısa sürede popülasyon içerisinde sabitlenebilir ve hatta uzun vadede bu özelliğe sahip olamayanların, yelesiz aslanlar örneğinde olduğu gibi, soyunun tükenmesine sebep olabilir.

Teşekkür: Tiktaalik Roseae

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Canlıların Evrimi Yazı Dizisi

Bu yazı, Canlıların Evrimi yazı dizisinin 48. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Oksijenli Solunum Nasıl Evrimleşti? İlkel Hücreler Nasıl Oldu da Oksijeni Kullanabilecek Biçimde Evrimleştiler?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
7
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 4
  • Tebrikler! 4
  • İnanılmaz 2
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • N. Yamaguchi, et al. Evolution Of The Mane And Group-Living In The Lion (Panthera Leo): A Review. (5 Ekim 2004). Alındığı Tarih: 23 Ağustos 2019. Alındığı Yer: Cambridge University | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/10/2024 10:15:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/138

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Fotosentez
Yaşamın Başlangıcı
Dünya
Hasta
Rna
Covid-19
Parazit
Ornitoloji
Etik
Diş Hastalıkları
Bilim Tarihi
Kurbağa
Yüksek
Bebek Doğumu
İyi
Astronomi
Arı
Evrimsel Biyoloji
Su
Deniz
Sosyal Medya
İklim Değişimi
Karar
Nükleer
Diş Sorunları
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?. (17 Haziran 2011). Alındığı Tarih: 5 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/138
Bakırcı, Ç. M. (2011, June 17). Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?. Evrim Ağacı. Retrieved October 05, 2024. from https://evrimagaci.org/s/138
Ç. M. Bakırcı. “Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 17 Jun. 2011, https://evrimagaci.org/s/138.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 17, 2011. https://evrimagaci.org/s/138.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close