Bazı Hayvanlarda Neden Yele Bulunur? Yele Nasıl Evrimleşmiştir?
Bu soruyu, Panthera leo (aslan) türü üzerinden anlatacağız. Ancak günümüzde bilinen diğer at (Equus ferus) gibi türlerde de benzer veya tamamen aynı sebeplerle yele evrimine rastlanmaktadır. Bu sebeple diğer hayvanlara da, aşağıdaki cevabımızı uyarlamanız mümkündür.
Modern kediler bundan 10.8 milyon yıl önce evrimleşmeye başlamıştır. Aslan türünün atalarına ilk olarak Erken Pliyosen Dönem'de (yaklaşık 2.5 milyon yıl öncesinden) rastlanır; ancak günümüzdeki modern aslan türü, bundan 1 milyon yıl öncesiyle 800.000 yıl önce arasında evrimleşmeye başlamıştır. Aslan ile en yakın olan kuzeniş jaguarların bundan 810.000 yıl önce ayrıldığı ve iki ayrı türe evrimleştiği bilinmektedir. Bilinen ilkin kedilerin hiçbirinde yele bulunmamaktadır. Yelenin ilk olarak bundan 320.000 ila 190.000 yıl kadar önce, muhtemelen Yeni Dünya'da, Avrupa'da evrimleştiği düşünülmektedir. Ancak yeleli türlerin, yelesizlerin yerini almasının bundan 10.000 yıl öncesinde ancak gerçekleştiği düşünülmektedir.
Yele, aslanlar için bir ikincil eşeysel karakter (secondary sexual character)'dir. İkincil eşeysel karakterler, üreme organları haricinde kalan ama erkeklerle dişileri birbirinden ayırmaya yarayan özelliklere denir. 1994 yılında Lincoln ve 2002 yılında West ve Packer'ın yayınladıkları makalelerde açıklandığı gibi yelenin evrimi çok büyük bir ihtimalle üreme açısından aktif dişilerle grup yaşamına geçilmesiyle birebir ilişkilidir. Yelenin çok net iki görevi vardır: İlk olarak, erkek aslanı büyük ve güçlü gösterir; bu da dişi için yapılan dövüşlerde karşı tarafı tehdit etmek ve gözünü korkutmak için avantaj sağlamaktadır. İkinci olarak, yelenin büyüklüğü, ortada bir dövüş olmasa bile dişileri kendisine çekmeye yaramaktadır. Çünkü dişiler, en büyük yeleli erkeklerle çiftleşmeyi tercih etmektedirler.
Örneğin Pliyosen Dönemi'nde ve özellikle Alaska Bölgesi'nde yaşayan aslanlarda büyük yelelerin olmadığı düşünülmekteydi. Sebep olaraksa bu bölgelerin çok soğuk olması ve erkeklerin bu bölgelerde büyük dişi gruplarına sahip olamayacağı ileri sürülmüştür. Bu sebeple de, 1990 yılında Guthrie tarafından, buralardaki aslanların heybetli yelelere ihtiyaç duymayacakları iddia edilmiştir. Ancak daha sonradan yapılan araştırmalar, soğuk bölgelerdeki düşük dişi sayısına sahip aslan gruplarında da büyük yeleli erkekler olduğunu göstermektedir. Bu sayede biliyoruz ki, yele bir kere evrimleştikten sonra popülasyonda kalıcı olmaktadır; çünkü dişilerin tercihi çok nettir. Kimi bilim insanları bu durumun insanların zekası için de geçerli olduğunu ileri sürmektedirler. Zeki bireyler bir kere evrimleştikten sonra (sebeplerine diğer yazılarımızda değinmiştik) Cinsel Seçilim sayesinde popülasyonlarda daha zeki bireyler sabitlenmektedir.
Bundan 30.000 ile 10.000 yıl önceki insanların mağara duvarlarına yaptıkları muhteşem çizimler incelenerek, o dönemdeki aslanların bazılarının yeleye sahip olduğunu, bazılarının sahip olmadığını bilmekteyiz. Bu çizimler, öylesine ayrıntılıdır ki, eşey organları ve özellikle testis torbaları (scrotum) çizimlerinden hayvanların cinsiyetlerine kadar görülebilmektedir. Yelesiz ve yeleli aslanlar, bu zamanlarda bir arada yaşamışlar; ancak yeleliler bir süre sonra (yaklaşık 10.000 yıl önce) baskın gelerek diğerlerinin yok olmasına sebep olmuşlardır.
Bunlardan çıkaracağımız sonuçların ilki, bazı özelliklerin, popülasyon hangi coğrafyada bulunursa bulunsun canlılara veya cinsiyetlere bazı avantajlar sağlayabileceğidir. Bu şekilde, Dünya üzerindeki tüm popülasyonlarda benzer şekilde avantaj sağlayan özelliklerin avantajlarına evrensel seçici avantaj (universally selective advantage) denir.
Uzun lafın kısası, bu canlılardaki yelelerin evriminin birincil ve en önemli sebebi Cinsel Seçilim'dir. Bu türlerde yele bir defa evrimleştikten sonra, dişilerin yoğun seçiminden ötürü kısa sürede popülasyon içerisinde sabitlenebilir ve hatta uzun vadede bu özelliğe sahip olamayanların, yelesiz aslanlar örneğinde olduğu gibi, soyunun tükenmesine sebep olabilir.
Teşekkür: Tiktaalik Roseae
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 4
- 4
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- N. Yamaguchi, et al. Evolution Of The Mane And Group-Living In The Lion (Panthera Leo): A Review. (5 Ekim 2004). Alındığı Tarih: 23 Ağustos 2019. Alındığı Yer: Cambridge University | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/10/2024 10:15:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/138
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.