yazarlarınca hazırlandı.
Aynştaynyum
Aynştaynyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Central Data Core
- Periyodik Tablo
- Periyodik Cetvel
Özellikler
Aynştaynyum, "Es" sembolü ve atom numarası 99 olan, sentetik bir elementtir. Aktinit serisinin bir üyesidir ve yedinci transuranyum elementtir. Aynştaynyum, 1952'deki ilk hidrojen bombası patlamasının enkazında keşfedilmiştir. En yaygın izotopu olan aynştaynyum-253 (yarı ömrü 20.47 gündür), yüksek güçlü bir nükleer reaktörde kaliforniyum-253'ün parçalanmasıyla yapay olarak üretilir. Diğer izotopları ise, çeşitli laboratuvarlarda, çok daha küçük miktarlardaki ağır aktinit elementlerini hafif iyonlarla çarpıştırarak sentezlenir. Üretilen aynştaynyum izotoplarının kısa yarı ömrü nedeniyle, temel bilimsel araştırmalar dışında neredeyse hiçbir pratik uygulaması yoktur. Aynştaynyumun; erime noktası 860 °C, kaynama noktası 996 °C ve yoğunluğu 8.84 g/cm3'tür.[1]
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Aynştaynyum, Dünya'nın kabuğunda doğal olarak oluşmaz. Yer kabuğunda doğal olarak oluşan aktinit, uranyum ve toryumdan aynştaynyum sentezi, çok sayıda nötron yakalama işlemi gerektirir ki bu da pek mümkün bir olay değildir. Bu nedenle, dünyadaki tüm aynştaynyum bilimsel laboratuvarlarda, yüksek güçlü nükleer reaktörlerde veya nükleer silah testlerinde yapay olarak üretilir. Amerikyumdan fermiyuma kadar, aynştaynyum da dahil olmak üzere, transuranyum elementler, Oklo'daki nükleer füzyon reaktöründe doğal olarak oluşmuştur.[2]
Uygulama ve Kullanım Alanları
Daha yüksek transuranyum elementlerin üretimini amaçlayan temel bilimsel araştırmalar dışında aynştaynyumun herhangi bir izotopunun neredeyse hiç kullanımı yoktur.[3]
Tarihi
Aynştaynyum, ilk kez 1 Kasım 1952'de Pasifik Okyanusu'nda bulunan bir mercan adasında yaşanan termonükleer patlamanın enkazında bulunmuştur. Komşu bir mercan adasından toplanan örnekler, analiz için Kaliforniya Berkeley'e gönderilmiştir. Bu örnekler, Gregory Choppin, Stanley Thompson, Albert Ghiorso ve Bernard Harvey tarafından incelenmiştir. Ekip, bir ay içinde yeni bir element olan aynştaynyum'un 200 atomunu keşfetmiş ve tanımlamıştır ancak, bu keşif 1955'e kadar açıklanmamıştır. 1961'e gelindiğinde, çıplak gözle görülebilecek kadar aynştaynyum toplanmış ve bir gramın yalnızca 10 milyonda biri kadar olmasına rağmen tartılarak kayıtlara geçmiştir.[4]
Etimolojisi
Aynştaynyum, adını Alman-Amerikalı fizikçi Albert Einstein'dan (1879-1955) almıştır.
Önlem ve Güven
Aynştaynyum, doğal olarak oluşmaz ve Dünya'nın yer kabuğunda bulunmaz, bu nedenle sağlık açısından tehlikelerini düşünmek için hiçbir neden yoktur. Ancak yapay olarak üretilen aynştaynyum, yaydığı radyasyon nedeniyle oldukça tehlikeli bir elementtir. Aynştaynyumun toksisite verilerinin çoğu hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar sayesinde elde edilmiştir. Deney fareleri tarafından yutulduğunda aynştaynyumun sadece yaklaşık %0.01'inin kan dolaşımına karıştığı gözlenmiştir. Deney farelerinin vücuduna giren aynştaynyumun yaklaşık %65'i kemiklerde, %25'i akciğerlerde birikmiş ve 50 yıl boyunca orada kalmıştır. Cinsiyete göre %0.035'i testislere veya %0.01'i yumurtalıklara gitmiş ve burada süresiz olarak kalmıştır. Alınan miktarın yaklaşık %10'u ise geri dışarı atılmıştır.[5]
İlginç Bilgiler ve Diğer
Ünlü bilim insanlarının isimlerini yeni elementlere verme modası aynştaynyum ile başlatmıştır. Ancak Einstein için bu özel unsur, ironik bir seçim gibi görünmektedir; çünkü o, bir pasifisttir ve hidrojen bombasının geliştirilmesine şiddetle karşı çıkmıştır. Hatta Einstein, bir Amerikan televizyon programı olan Today için hidrojen bombasının dünyadaki yaşamı yok edebileceği konusunda bir açıklama bile yapmıştır. Bomba ile doğan bir elementin kendisinin adını alması hakkında ne düşündüğünü asla bilemeyeceğiz; çünkü Einstein, Ghiorso, aynştaynyumu dünyaya duyurmadan sadece birkaç ay önce ölmüştür.[6]
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
11
-
6
-
3
-
3
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ L. R. Morss, et al. (2006). The Chemistry Of The Actinide And Transactinide Elements (3Rd Ed., Volumes 1-5). ISBN: 978-1-4020-3555-5. Yayınevi: Springer. sf: 1577-1620.
- ^ J. Emsley. (2003). Nature's Building Blocks: An A-Z Guide To The Elements. ISBN: 9780198503408. Yayınevi: Oxford University Press, USA. sf: 133-135.
- ^ education.jlab.org. It's Elemental - The Element Einsteinium. Alındığı Tarih: 4 Şubat 2021. Alındığı Yer: education.jlab.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ RSC. Einsteinium - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 4 Şubat 2021. Alındığı Yer: RSC | Arşiv Bağlantısı
- ^ I. Publishing. (1989). Icrp Publication 30: Limits For Intakes Of Radionuclides By Workers: Part 4 (An Addendum). ISBN: 9780080368863. Yayınevi: Sage Publications Ltd. sf: 18-19.
- ^ J. Redfern. (2016). Einsteinium Declassified. Nature Chemistry, sf: 1168-1168. doi: 10.1038/nchem.2676. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/02/2025 09:09:10 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10094
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
