Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?

Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?
5 dakika
5,889
Tüm Reklamları Kapat

''Homo cinsinin üyeleri, en meraklı hayvanlar arasında yer alır.'' demekle yanılmış olmayız! Çoğu durumda gereksiz ve yadırganası türden bir zeka evrimi geçiren Homo cinsleri, kimi zaman ise, sözünü etmeye değer türden bir merak duygusu ile hareket ederler. 

Tüm Reklamları Kapat

Puerto Rico'da, Arecibo Radyo Teleskobu vardır. Yaklaşık 7 hektarlık alanı kaplayan bu yapılanma, hassas anteni ile 800 bin km. uzaklıktaki bir cep telefonunun yaydığı sinyali çok kolay alabilir. Uzaydaki diğer yaşam formlarını, dinlemek için de uygundur. Bu duruma kuşkucu ama diğer yandan da umutla yaklaşılması gerektiği düşüncesini taşımaktayım. Örneğin, gelişigüzel o kadar çok ses mevcuttur ki bu nedenle orada bir yerlerde zeki varlıklar varsa bile, yayımladıkları bir programı yakalamamız çok zor gibi durur. Bu durum günümüz H. sapiens türünün meraklı bir bakış açısını yansıtabilir. Tasarladığı yapılanma ile, tahmin edebildiğini arama çabasındadır; bir bakıma bilmek istediğini sorgular ve çıkarıma gitmek ister.

Bu durum Arkeoloji açısından ele alındığında, son derece farklıdır. Arkeoloji merak düşüncesi ile bağdaşmaz (başlangıç esas alındığı zaman). Arkeolojik manada, bildiğiniz birşeye ilgi duyarsınız ve onu daha çok tanımak istersiniz. Bilinmeyenin bir manası olmaz. Daha önce de belirttiğim gibi, geleneksel bakış açısının sorgulamaya ihtiyacı yoktur. Onlar için çevrede yer alan höyükler, anıt yapıları ya da ören yerleri doğanın ilgi çekmeyen parçalarıdır; belki en fazla, geçmişte neler yaşanmış neler diyerek geçiştirirler ve gizemli bulurlar. Antik Yunan ya da Roma yapıları hala ayaktadır; ama bu yapılar çok uzunca bir süre Osmanlı Devleti'nin (Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye) hiç ilgisini çekmemiştir. Bu yapıların herhangi bir dinsel anlamı yok ise, çoğu zaman taş ocağı ya da maden ocağı olarak kullanılmışlardır. 

Tüm Reklamları Kapat

Son derece yaygın; ama yanlış olan bir görüşe daha değinecek olur isek, eski zamanlarda eser toplayıp biriktirenlerin ve politik kaygı ile ören yerlerini altüst edenlerin ilk arkeologlar olarak tanımlanması söylenebilir. Söz konusu olan kişiler bu eylemlerini, bilimsel amaçlar için değil; gizem, ilgi çekicilik ya da maddi değer açısından gerçekleştirmişlerdir.

Arkeoloji için ne sorduğunuzu bilmeniz gerekiyor; bu oldukça önemli bir çıkış noktasıdır. Geçmişin belgelenerek, bilimsel gerçeklere dayandırılması gerekiyor. Örneğin Batı Avrupa'da Ortaçağ'ın hristiyan bağnazlığından çok önce, çok tanrılı ve tanrıçalı bir Roma Medeniyeti mevcuttur. Bu medeniyet ihtişamlı mıdır sorusu ile bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, arkeoloji adını verdiğimiz bilim dalını tetikleyen, önemli süreçlerden birini temsil eder. Hellenistik - Roma, hristiyan Avrupa'ya birçok belge aktarmıştır. Bu belgelere baktıklarında kökenlerini gelişkin bir medeniyette aramaları gerektiği kaygısı ile, çok erken tarihlerde, 12. yüzyılda kazılar yapmışlardır. Bunun sonucunda Roma'nın görkemli birçok varlığını ortaya çıkartmışlardır. Bu kaygılarda, bir soru sorma geleneği vardır. Acaba bu sorularımıza somut dayanak noktaları gösterebilir miyiz, anlayışı vardır. Benzer bir olayı Roma-Germen İmparatorluğu'nun dağılmasından biraz sonra gözlemleyebiliriz. Dağılma ile kurulan ulus devletler, Roma - Germen İmparatorluğundan önce de var olduklarını göstermek için, bir dizi kazı girişiminde bulunmuşlardır.

Buradan çıkması gereken sonuç tam olarak, görüşümüzü desteklemek için geçmişten dayanak noktası çıkartmalıyız anlayışıdır. Bu süreç kendi içinde bir dallanma sürecine girmiştir. Her sorulan soruya gelen yeni yanıtlar, yeni sorulara yöneltmiştir. Böylece bir ilgi artışı olmuştur. Bu bağlamda değerlendirildiğinde arkeolojideki merak, arkeolojinin getirdiği bir sonuç olarak karşımıza çıkar. Bu yönü ile, geleneksel dediğimiz inanılan geçmişe bakış açısından çok daha farklı ve taban tabana zıt ilerleme sağlanır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Soru sormak bir kaygı taşıdığı zaman, farklı yöntemler ile cevap aranır. Bundan hareket ile, birbirinden çok farklı arkeolojiler ortaya çıkmıştır. Bunların her biri ayrı çalışma alanları, ayrı yöntemler, ayrı terminolojiler geliştirmiştir. Örneğin Yakındoğu Arkeolojisi, Kutsal olduğu farzedilen kitapların sorgulanması ile başlamıştır. Paleolitik Arkeoloji, doğa bilimleri ile sayısal ölçümlere ve çıkarımlara yönelmiştir. Antropolojik Arkeoloji, toplumsal dokuya odaklanmıştır. Avrupa Arkeolojisi ise, geçmiş dönemlerin alet teknolojilerine ağırlık vermiştir.

Saydıklarımızın tümünü Arkeoloji adı altında bütünleriz. Bunu sağlayan ortak yönler şu şekilde sıralanabilir.

1 - Konuları Homo cinsleri ve ilksel atalarıdır (ilk değil, ilksel). Diğer yandan, buna dayalı oluşan kültürel yapılanmalardır.

2 - Geçmişe soru yöneltirler ve soruya somut yanıtlar isterler.

3 - Geçmişten geriye kalanları, belli bir sistematik içinde konuşturular.

Tüm Reklamları Kapat

4 - Matematik dilindeki olasılığı hesaba katarlar.

5 - Bilimlerin işbirliğinde çalışırlar.

 

19. yüzyıldan itibaren, tanımların ve süreçlerin üzerine daha fazla gidilmiştir. Örneğin 1867'de prehistorya sözcüğü, Paris Kongresi ile, resmi bir kimlik kazanmıştır.

Tüm Reklamları Kapat

Devlet politikaları, kendilerine göre bir öncelik ve farklılık mekanizmaları işletmeye çalışmışlardır. Başlarda bu mekanizma için, iki farklı temel kaygı ortaya atılmıştır. Bunlardan biri; ulusumun varlığını, uzak geçmiş ile somutlayacağım düşüncesidir. Diğeri ise; dünyayı ve içinde barındırdığı tüm varoluşu, bir bütün olarak sahipleneceğim düşüncesidir. Bu ikinci düşünce ile, arkeoloji odaklı ulusal araştırma enstitüleri kurulmuştur. Bu enstitüler, ülke dışında da çeşitli örgütlenmeleri yaymaya çalışmışlardır. Bunlar çoğu zaman, merkezi bir otoriteye ya da Almanya örneğindeki gibi dışişleri bakanlığına bağlı çalışırlar. Tüm bunların haricinde birde, bağımsız araştırma enstitüleri vardır.

Arkeoloji bilimsel kurumlarda ve kuruluşlarda tanımlı bir bilim dalı değil iken, sanat tarihi ve antikite dersleri ile anlatılmıştır. 1869 yılında ise Viyana'da ilk bağımsız arkeoloji kürsüleri kurulmuştur. 20. yüzyılın başlarından itibaren ise, tanımlı bir bilim dalı olarak üniversitelerde yaygınlaşmıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısı ile, farklı arkeolojiler bir araya toplanmaya çalışılmıştır. Dünya Arkeoloji Kongresi ile, kuramsal arkeoloji gibi açılımlar sayesinde farklı arkeolojilerin keskin sınırları kaynaştırılmaya çalışılmıştır. Bu gelişmeler ise, günümüzde farklı coğrafyaları ve zamanları inceleyen arkeolojik çalışmalar için ortak bir dil, yöntem ve kurgulayış getirmiştir. Artık farklı bölgelere ve zamanlara tek bir ölçüt kalıbı ile değil; oldukça geniş bir perspektif ile tümcül bakıyoruz. Bunun ülkemizdeki en güzel örneğini, Klasik Arkeoloji çalışma alanı olan Antalya, Perge kazıları sağlar. Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu Perge'de, sadece heykel ve tapınak gibi anıtsal malzeme çalışmak yerine, doğal çevre ve halkı ilgilendiren alanları da araştırma ile tümcül bir çalışma alanıve bakış ortamı yaratmıştır.

Kaynaklar ve İleri Okuma:

  1. Özdoğan, M., 2001; Türk Arkeolojisinin Sorunları ve Koruma Politikaları 1, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
  2. Özdoğan, M., 2006; Arkeolojinin Politikası ve Politik Bir Araç Olarak Arkeoloji 2, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 22:17:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1214

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. A. Sökmen, et al. Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?. (9 Mayıs 2013). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1214
Sökmen, M. A., Bakırcı, Ç. M. (2013, May 09). Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1214
M. A. Sökmen, et al. “Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 May. 2013, https://evrimagaci.org/s/1214.
Sökmen, Mehmet Arif. Bakırcı, Çağrı Mert. “Arkeoloji Neden Başladı, Nasıl Bilim Oldu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 09, 2013. https://evrimagaci.org/s/1214.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close