Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar!

Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar! Pixabay
9 dakika
25,160

Burada Crash Course'ta geçtiğimiz ayları hayvanlar üzerine, özellikle de insanlar üzerine, konuşarak geçirdik çünkü biz insanlar kendimizden konuşmayı seviyoruz. Tabii bir de hayvanlar gerçekten ilginçler. Ama şimdi canlı dünyasının geri kalanından konuşmanın vakti geldi.

Benden duymanızı istemezdim ama dünyada yaşayan canlıların çoğu tek hücreli organizmalardır. "Yaşayan organizmaların çoğu" derken canlı yaşamına ait 3 taksonomik alanın 2’sini oluşturuyor olmalarını kast ediyorum. Buna ek olarak dört alemden de birini oluşturuyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Arkeler, bakteriler ve protistlerden bahsediyorum. Birkaç protista hariç tümü tek hücrelidir. Dünya’daki uzak ara en basit ve farklı organizmalardır. Daha da önemlisi, Dünya'nın yaşayan en eski nesli olma iddiasındadırlar, geçmişleri bu gezegendeki ilk yaşam kıpırtılarına kadar uzanır. Yani bu üç grubu anlayarak Dünya’daki yaşamı ve onun kökenlerini gerçekten anlamaya başlarsınız. Ve sonrasında biz de dahil diğer her şeyin nasıl ortaya çıktığını.

Dahası da var, onların mirası çok eskiye dayanıyor, bu organizmalar bazen garip ve klas formlara bürünürler. Bizim yaşam olarak düşündüğümüzden oldukça farklı formlara. Ve harika şeyler yaparlar. Bazıları; sizi, beni ya da sevdiğimiz her şeyi öldürebilecek ortamlarda gelişebilirler. Diğer bazısı, biz de dahil olmak üzere organizmaları işgal edip hastalık yaparak hayatlarını sürdürür. Tam tersini yapanlar da vardır: Atmosferdeki azotu bağlayarak ya da hayvanların besinlerini sindirmelerine yardımcı olarak yaşamı mümkün kılarlar. Bu grubun üyelerinin Denizcinin Gözleri (Valonia ventricosa) ve Meşe Kabuk Uru Mantarı gibi isimleri vardır. Çubuk, damlacık, spiral ya da boru şeklinde olabilirler.

Tüm Reklamları Kapat

Yılda bir bazı tatilleri geçirmeye zorlandığımız acayip akrabalarımız gibi arkeler, bakteriler ve protista da bizim en eski ve en garip akrabalarımızdır. Ve şimdi onları öğrenme zamanı!

Yadsımaya gerek yok: İster mantar olsun isterse vampir yarasa olsun bu gezegendeki çok hücreli her organizma, tek hücreli bir organizmadan evrimleşti. Bu tek hücreli organizmalardan bazıları gergedan ya da incir ağacına evrimleşip dünyayı kaplarken diğerleri de mutluluğu tek hücreli olarak kalmakta buldu. Ve son birkaç milyar yılda pek değişmediler.

Günümüzdeki tek hücreli organizmaların hemen hepsi arke, bakteri ya da protistadır. Ökaryot alanı altında Protista alemini oluşturan protistler ökaryot organizmalardır. Bakteri ve arkeler ise kendi prokaryot alanlarına sahiptir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Şunu unutmadığınızı umuyorum, prokaryot ve ökaryot organizmalar arasındaki büyük fark şudur: Sizin, bitkilerin, mantarların ya da bildiğiniz hayvanların hücrelerinde genetik bilgiyi taşıyan bir çekirdek vardır. Oysa prokaryotik hücrelerde çekirdek ya da herhangi başka bir organel bulunmaz. Bu iki grupta ortak bazı önemli şeyler bulunur: Sitoplazmayla dolu plazma zarı gibi ya da RNA'yı barındırıp protein sentezleyen ribozomlar gibi. Her ikisi de hücreyi işler kılan yönergeleri taşıyan DNA'ya sahiptir. Fakat ökaryotik DNA hücrelerde kromozom ağları şeklinde bulunurken prokaryotik DNA plazmid denilen halkacıklarda bulunur.

Tekrar söylüyorum, bu sefer hissederek: Protistler çoğunlukla tek hücreli ökaryotik organizmalardır. Arkeler ve bakteriler ise tek hücreli prokaryot organizmalardır. "Prokaryot" kelimesi "çekirdek öncesi" anlamına gelir. Bu da prokaryotların eski bir yaşam formu olduğuna dair bir ipucudur.

Hakikaten de arkelerden daha eski hiçbir şey bulamıyoruz. İlk arke fosilleri 3,5 milyar yıl geriye uzanıyor. Dünya’nın oluşumundan sadece bir milyar yıl sonrasından bahsediyorum, O zamanlarda Dünya hala kuyrukluyıldızlar ve meteorlarca bombalanıyordu, UV radyasyonunun yakıcılığından bahsetmiyorum bile. Arkelerse tüm bunların ortasında sakince takılmaktaydı. Dünya’nın iklimi o zamandan bu zamana sakinleşti. Günümüzdeyse arkeler dünyanın en uç koşullarında bulunmaktadır: Okyanus altındaki hidrotermal bacalarda, petrol kuyularında, sıcak volkanik kaynaklarda ve hatta asidik maden drenajlarında.

Arkeler muhtemelen ilk canlı organizmalardı. Muhtemelen uyumlulukları sayesinde Dünya’nın o erken, iğrenç ikliminde kök salabildiler. Arkelerdeki önemli bir grup metanojendir. Metanojenler daha çok çamur, bataklık ve bağırsaklarınız gibi ılıman ortamları tercih ederler. Enerjilerini hidrojen gazı ve karbondioksitten elde ederler ki bu da çok klas. Bu sürecin sonunda çıktı olarak metan salarlar. Yani metanojenler, metan üreticileridir. Biz metanı bataklık gazı olarak biliyoruz, bir de o diğer gaz hani...

Diğer grupsa hayli garip ortamları hem tolere eden hem de tercih eden ekstremofillerdir. Bunlardan en popüleri termofillerdir. Sizi anında eritebilecek sıcaklıklarda yaşarlar. Çok ciddiyim: 1990'ların sonunda Bir hidrotermal bacada keşfedilen özel bir arke türü olan Pyrolobus fumarii, yaklaşık 113 °C'de yaşamaktadır. Fahrenheit demiyorum, Santigrat diyorum! Suyun kaynama noktasının bir hayli üstünde! Çoğu organizma böylesi bir sıcağa dayanamaz. Çünkü böylesi bir sıcaklık DNA'larının ayrışmasına, protein yapılarının bozulmasına ya da kalıcı olarak şekil değiştirmesine neden olabilir. Ama termofiller, bu inanılmaz yüksek sıcaklıklarda kendilerini stabil tutacak adaptasyonlar geliştirmişlerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Tuz seviciler de denilen halofiller ise Lut Gölü (Ölüdeniz) ya da Büyük Tuz Gölü gibi yerlerde yaşarlar. Muhtemelen Daniel Tosh'un ağzında da vardır. Çoğu halofil oksijen solurlar ve heterotrofturlar. Enerji üretmek için güneş ışığını kullanan bazı aykırı tipler de vardır fakat bunu bitkilerin yaptığı gibi yapmazlar. Hücre zarlarında ışık toplayan pigmentlerle bunu yaparlar. Bu pigmentler ışıkla etkileşime girerek enerji için ATP üretir. Biliyorum bu çılgınlık!

Ama uzaylı misali yaşam sürmelerine karşın arkeler, birer prokaryot olan bakterilerden tümüyle farklı değildir. Aslında arkeler ve bakteriler 20. yüzyılın çoğunda aynı sınıfta yer almıştır. Bilim insanları ribozomal DNA'daki dizilim gibi bazı önemli genetik farklılıkları fark edince durum değişti. Ayrıca RNA yapıları da farklıydı, bu yüzden iki alana ayrıldılar.

Bakterilerin tarihi neredeyse arkelerinki kadar eskidir. Fosiller 1,5 milyar yıl önce yaygın halde bulunduklarını gösterse de 3 milyar yıldan fazla bir süredir var olduklarına dair deliller mevcuttur. Günümüzde Dünya'daki prokaryotların çoğunu oluşturmaktalar.

İş uyum göstermeye gelince bir harikadırlar. Birçok bakteri parazitiktir. Streptokok boğaz ağrısını, stafilokok enfeksiyonunu ya da antibiyotik aldığınız herhangi bir sağlık durumunu düşünün. Bakteriler antibiyotiklerle ve bağışıklık sisteminizdeki Ninjalarla onların genetiklerini nesilden nesile bozarak defederler. Genlerini rastlantısal olarak aktifleştirip pasifleştirebilir, popülasyonları çoğaldıkça yeni eşsiz gen kombinasyonları üretebilirler. Böylece hem konağın bağışıklık sistemini hem ilaç sektörünü çalıştırırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Bakteriler, arkeler gibi eşeyli olarak çoğalmaz. Ama bakteriler de genetik materyallerini aktarmak için küçük bir yol geliştirmişlerdir: Yatay gen transferi. Mesela, antibiyotik direnci diye bir şey duymuşsunuzdur, değil mi? İşte, bunun bir nedeni de yatay gen transferidir. Antibiyotiğe karşı genetik dirence sahip bir bakteri popülasyonu DNA’sının bir kısmını, dolayısıyla ilaç direncini, diğer bir popülasyona geçirebilir. İşte bu yüzden dünyadaki bakterilerle sürekli bir silahlanma yarışı içindeyiz gibi.

Tabii ki bakterilerde inanılmaz bir çeşitlilik görülür. Sayılacak o kadar çok filum vardır ki iki düzineden fazladır. Onları sınıflandırmanın bir yolu da adına Gram boyama denilen bir renklendirme tekniğine farklı tepkiler veren değişik hücre zarlarından faydalanmaktır. Gram pozitif bakterilerin kalın hücre zarları vardır. Gram pozitifler, staphlococcus ve streptococcus gibi tek başına yaşayan bakterileri de içeren devasa bir gruptur. Cüzzam ve tüberküloz gibi hastalıklara neden olan bazı kolonyal bakteriler de bu gruba girer.

Birçok Gram negatif bakteri grubu da vardır ki bunların zarları daha ince olur. Buradaki en büyük grupsa Proteobacteria'dır. Adını Proteus’tan almıştır çünkü birçok şekil alabilirler. Atmosferdeki azotu bitkiler için gerekli bileşimlere çevirerek hayatlarımızı mümkün kılan bakteriler bu gruba dahildir, tabii bazı diğerleri de besin zehirlenmesi ya da lejyoner hastalığına yol açabilir.

Bu arada siyanobakteriler besin eldesi için güneşi kullanan yegane prokaryotlardır. Sucul besin ağının en önemli üyelerinden biridirler, çünkü her tür tatlı su ve deniz ekosistemlerine mikroskobik besin sağlarlar. Spiroketler sarmal şekilli bakterilerdir, hiç şüphesiz duymuşsunuzdur. Çoğu zararsızdır ama bazı parazitik türleri Lyme hastalığı ya da frengi gibi hastalıkların ardındaki zanlıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
ORGANİK KİMYA İKİNCİ BİR DİL

( İKİNCİ DÖNEM KONULARI )

Devamını Göster
₺248.00
ORGANİK KİMYA İKİNCİ BİR DİL

Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan bahsetmişken… Sonuncu en büyük bakteri grubu ise tam anlamıyla parazitik olup sadece hayvan hücrelerinde yaşayan klamidyalardır. Tam bir baş belası, dünyadaki bulaşıcı körlüğün ve düşününce bile bacaklarımı çarpıtmama neden olan idrar yolundaki enfeksiyonun nedeni.

Yani arkeler, garip ve ücra yerlerde hayatta kalarak milyarlarca yıl yaşamayı başardı. Bakterilerse eşeyli üreme olmadan DNA'larını aktarma yolları geliştirdi. Ama aralarında en uçuk olan hangisi biliyor musunuz? Protista.

Protistler evrimsel olarak saydığımız üç gruptan en genci. 1,7 milyar yıl önce bakterilerden evrimleştiler. Ve birçok yönden daha karmaşıklar. Yeni başlayanlar için söylersek, ökaryotturlar, bazılarıysa çok hücrelidir. Az bir kısmı eşeyli olarak bile üreyebilir. Alanları ise tam bir çıfıt çarşısı çünkü bazı protistler, bitki, hayvan ya da mantarlara; diğer protistlere olduklarından daha yakınlar. Bu yüzden bilim insanları protista hakkında konuşurken benzedikleri şeyi baz alırlar.

Protozoalar hayvanımsıdır, algler bitkimsi, ve, adıyla müstesna, cıvık mantarı içeren mantarımsı bir grup da vardır. Tümünün ortak olarak ihtiyaç duyduğu şeyse yaşayabilecekleri nemli bir yerdir: Bir tuvalet, bedeniniz, kar kütlesi veya herhangi bir yer.

Protozoalar aslında çok klastır çünkü küçük hayvancıklara benzer. Tıpkı bizim gibi heterotrofturlar, yani yaşamak için bir şeyler yemeleri gerekir. Yemeleri gerektiği için ağızları vardır, ya da en azından ağızımsı yapıları. Her türden değişik yapılar kullanarak hareket edebilirler. Bazılarının flagellaları, yani suda yüzmelerini sağlayan kırbacımsı kuyrukları; bazılarının siliaları, yani kürek gibi işleyen tüysü yapıları vardır. Bazıları da yuvarlak, amibimsi bir hareket tarzı izlerler. Amibimsi diyorum çünkü bu şekilde hareket eden protozoalara amip denir. Amip demişken, bazı protozoalar parazitiktir. Muhtemelen amiplerin neden olduğu amipli dizanteriyi duymuşsunuzdur. Sıtmaya bu küçük dostumuz sebep olur, Plasmodium vivax adlı bir protozoa. Afrika uyku hastalığının nedeni de Trypanosoma brucei'dir, İşte o da burada.

Bitkimsi protistlere geçelim - ki onlara "alg" diyoruz. Bitki olmasalar da tüm algler bitkiler gibi fotosentez yaparlar. Çünkü farklı tür klorofil molekülleri kullanırlar. Bazıları tek hücrelidir, küçük diyatoma benzerler. Silikondan yapılmış sert bir kabukları vardır. Tek hücreli algle ilgili harika olan şey şu ki inanılmaz derecede büyük olabilirler. Örneğin, bayanlar baylar dikkatinizi Denizcinin Gözleri (Valonia ventricosa) üstüne çekmek isterim. Gezegendeki en büyük tek hücreli olduğu düşünülüyor. "Baloncuk alg” olarak da bilinen bu tür, tropikal okyanus tabanlarında yaşar ve 5 cm çapına kadar büyüyebilir. Bu şey nasıl tek bir hücre olabilir?

Her neyse, çok hücreli alg tiplerini, diğer bir deyişle su yosunlarını, zaten biliyorsunuz. Onlara bakınca kara bitkilerinin yakın akrabası olduğunu söyleyebilirsiniz. Genelde kırmızı, yeşil ve kahverengi türevlerinde gruplanırlar. Ama bunların hepsinin tek hücreli formları da vardır.

Kara bitkileri 475 milyon yıl önce muhtemelen yeşil alglerden evrimleşti. En çok bulunan, en çok farklılık gösteren alg türüdür. Kara bitkilerindekine çok benzer kloroplastları vardır. Sadece sığ sularda yaşayabilirler çünkü güneş ışığına çok ihtiyaç duyarlar.

Kırmızı alg daha derinde yaşayabilir ve fikoeritrin adlı ekstra bir pigmenti vardır. Bu pigment derin sularda klorofilin kapasitesini artırır.

Kahverengi alg ise okyanuslarda gördüğünüz su yosunların çoğunu oluşturur. Mesela varek (esmer suyosunu). Onlar çok hücreli alglerin en büyük ve en karmaşıklarıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Son olarak mantarımsı protistlere gelelim. Cıvık mantar da bu grupta. Çevrelerinden besinleri absorbe edip mantar gibi meyvemsi gövdeler oluştururlar. Kusmuk kümeleri gibi gözükseler de bir amip gibi hareket edip bakterileri fagositozla sindirebilirler. Cıvık mantarlar kolaylıkla fark edilebilir çünkü genelde parlak renklidirler. Tıpkı Meşe Kabuk Uru Mantarı olarak bilinen bu çekici tür gibi. Beni duydunuz, Meşe Kabuk Uru Mantarı o kadar tuhaf gözüküyor ki bilim insanları ona “köpek kusmuğu” demekten geri durmamışlar.

Dediğim gibi eskiler ve tuhaflar. Buna alışın.

Destek Olun

Bu video, CrashCourse tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

CrashCourse kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
29
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: YouTube | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/04/2023 01:47:29 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7617

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Jeoloji
Metal
Kırmızı
Botanik
Dünya Dışı Yaşam
Çalışma
Sars
Ay Görevleri
Endokrin Sistemi
Salgın
Cinsiyet
Müzik
Astronomi
Sağlık Bilimleri
Cinsel Yönelim
Antikor
Alkol
Kamuflaj
Einstein
Fizik
Samanyolu Galaksisi
Elektromanyetizma
Hızlı
Hayatta Kalma
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Course, et al. Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar!. (17 Şubat 2019). Alındığı Tarih: 1 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7617
Course, C., Demiryay, M., Özdil, A. Ş. (2019, February 17). Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar!. Evrim Ağacı. Retrieved April 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7617
C. Course, et al. “Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay, Evrim Ağacı, 17 Feb. 2019, https://evrimagaci.org/s/7617.
Course, Crash. Demiryay, Mehmet. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Arkeler, Bakteriler ve Protista, Son Derece Eski ve Garip Canlılar!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay. Evrim Ağacı, February 17, 2019. https://evrimagaci.org/s/7617.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.