Aquaponics Nedir? Balık Gübresi ile Bitki Yetiştirilebilir mi?

Geleneksel tarım yoluyla gıda üretiminde toprak ve su gibi doğal kaynaklar çok fazla kullanılmaktadır. Öyle ki geleneksel tarım uygulamaları, Dünya üzerindeki tatlı suyun %70'ini kullanmaktadır! Bu, hayli yüksek bir oran! Su kullanımına bir de toprak işgalini eklediğimizde, tarım uygulamalarının dünyamıza etkileri de o denli büyük oluyor. Peki yiyeceğimiz sebzeleri hem topraksız hem de çok daha az su kullanarak üretmek mümkün olabilir mi? Ve böyle bir işe kalkışacak olsak, balıklar bize nasıl yardımcı olabilir?

Aquaponics Nedir ve Sistem Nasıl Çalışır?

Böyle bir sistemi geliştirmek için sebzeleri hem topraksız ortamda yetiştirmeli hem de bitkilerin besin kaynakları ile aralarında simbiyotik bir ilişki kurmamız gereklidir. "Aquaponics" olarak bilinen sistemlerde tam da bu yapılıyor.

"Aquaponics" kelimesi, kontrollü bir ekosistemde balık yetiştiriciliği anlamına gelen "aquaculture" ile topraksız ürün yetiştirmek anlamına gelen "hydroponics" kelimelerinin birleşiminden oluşturulmuştur. Bu sistemlerde besin olarak balık dışkısı kullanılmaktadır, yani gübre, balıktan gelmektedir.

Bu sistem, özünde şöyle işler: Tilapia, alabalık, kedibalığı veya sazan gibi balıklar, bir tankta yetiştirilir ve normal şekilde bu su içinde dışkılarlar. Balık dışkısı yönünden zengin su, bir boru aracılığı ile bitkilerin sadece köklerinin suyun içinde kaldığı tanka pompalanır. Bu tankta, bitkiler dışında bakteriler de bulunur. Önce Nitrosamonas cinsi bakteriler, balık dışkısında bolca bulunan ve biriktiği zaman balıklar için zehirli olabilen amonyağı nitrite dönüştürür. Sonra Nitrobacter cinsi bakteriler, nitriti nitrata dönüştürerek bitkilerin kullanımına uygun hale getirir. Bitkiler, nitratı sudan alarak suyu temizlemiş olur. Temizlenen su, yine bir boru aracılığıyla balıkların olduğu tanka pompalanırken, havalandırma yardımı ile bir miktar oksijen takviyesi yapılır ve balıkların suyu temizlenmiş olur. Böylece balıklar ve bitkiler arasında mutualist bir simbiyotik ilişki kurulmuş olur.

Purdue University

Sistemde bitkilerin kullanılabilmesi için, bitkilerin filizlendirilmiş olması gerekmektedir. Bu küçük çimlendirme işlemi, az bir miktar toprakta da gerçekleştirilebileceği gibi, uygun koşulların sağlandığı plastik kaplarda pamukla da gerçekleştirilebilir. Filizlenen tohumlar, bitki tankına sadece kökleri suyun içinde olacak şekilde yerleştirilir. Besinlerini sudan alan bitkiler bir toprak varlığına ihtiyaç duymadan meyvelerini üretebilirler.

Aquaponics, Sürdürülebilir mi?

Bu sistem, geleneksel tarım sistemlerine göre oldukça sürdürülebilirdir. Geleneksel tarımda kullanılan sudan %60-90 oranında tasarruf sağlar ve uygun şartlar altında 11 kata kadar daha fazla ürün verebilir.^[1] Ayrıca balık dışkıları bitkiler için besin kaynağı olarak kullanıldığı için, gübre konusunda da çok yüksek oranda tasarruf sağladığı da söylenebilir. Sistemde kullanılan bakteriler ise doğal olarak suda bulunan bakterilerdir.

Sensorex

Aquaponics sistemler çok yer kaplamadıkları için, onları her yerde kurmak mümkündür. Ancak sistemin dış zararlılardan iyi korunması gerekir; çünkü sistemde toprak olmadığı için, pestisit ve tarım ilacı kullanmak mümkün olmayacaktır. Suya karışabilecek herhangi bir parazitten veya zararlı bakteriden korunmak için, genellikle izole ortamlar tercih edilir.

Kısıtlar ve Sonuç

Aquaponics sistemler, insanları beslemek için tercih edilebilecek en ekolojik ve sürdürülebilir yollardan birsidir. Ancak bu sistem, belli kısıtlara sahiptir: Örneğin bu sistemler yeşillikler, domates, fesleğen, biber ve salatalık gibi temel sebzeleri yetiştirmek mümkün olsa bile elma, portakal ve muz gibi çok yıllık bitkiler yetiştirilememektedir. O yüzden topraklı tarıma hala ihtiyacımız vardır. Buğday, mısır, pirinç gibi otsu bitkilerin aquaponics sistemlerde yetiştirilmesi teorik olarak mümkün olsa da ihtiyacın çok fazla olması ve yatırım maliyetleri yüksek olduğu için bu gibi ekinler aquaponics sistemlerde yetiştirilememektedir.