Ani Kardiyak Ölüm: Bazı İnsanlar Neden Aniden Ölür?

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Genel anlamda tanımlayacak olursak: Ani Kardiyak Ölüm (AKÖ) mevcut kalp hastalıkları ile ilişkili veya nadir durumlarda belirli bir kalp hastalığı olmaksızın aniden ve beklenmedik şekilde gelişen, akut semptomların başladığı andan itibaren 1 saat içinde hastanın hayatını kaybetmesine neden olan bir tanımdır. En sık rastlanan sebeplerin başında koroner arter hastalığı (KAH), aritmojen sağ kalp kardiyomiyopatisi (KMP) ve kapak hastalıkları geliyor. Çok düşük oranlarda ise normal kalp yapısına sahip insanlarda gelişebiliyor. Yani kendisi bir "hastalık" değil de, "hastalıklar bütününün bir sonucudur."

Makroskopik olarak normal olan kalpte otopsi incelemesi sırasında histolojik olarak çoğu maskelenmiş diyebileceğimiz patolojik substratlar, gizli ancak potansiyel olarak aritmojenik hastalıklar, örneğin fokal miyokardit (iltihabi kalp hastalığı) veya kardiyomiyopati (kalp kası bozukluğu) ve ileti sistemi hastalıkları gibi bulgular elde edilmiştir. Ancak bazı AKÖ kurbanlarında histolojik olarak bile her hangi yapısal bir bozukluk saptanamamıştır.

Klinik olarak, kalbin yapısal hastalıkları ve aritmojenik bozukluklar AKÖ nedeni olabilecek potansiyel adaylardır.

Belirti ve Semptomlar

Hastalık bazen o kadar ani baş gösterir ki, asemptomatik (semptomsuz) bir şekilde hasta bilincini kaybederek yere yığılır. Böyle durumları sporcularda, özellikle atletlerde muhtemelen görmüşsünüzdür.

Semptomatik vakalarda şu belirtiler gözlemlenebilir:

• Kalpte sıkışma hissi
• Göğüs ağrısı
• Baş dönmesi
• Göz kararması
• Fenalık hissi

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Kalp yapısındaki anormallik sonucu gelişen AKÖ etiyolojisine hipertrofik kardiyomiyopati (kalp kasının aşırı büyümesi nedeniyle kalbin yeterli miktarda kanı pompalama görevi için yetersizlik oluşturan genetik hastalık), Marfan sendromu (FBN1 gen mutasyonu sonucu anormal bağ doku yapısı ile kalbin durmasına yol açan yatkınlığa neden olur), aritmojen sağ ventrikül kardiyomiyopatisi (paroksismal ventriküler aritmiler-ritmik bozukluklar) gibi başlıca nedenler örnek verilebilir.

Kalpteki ileti sistemi bozuklukları, örneğin kalıtsal Wolff Parkinson White sendromu (PRKAG2 gen mutasyonu), konjenital uzun QT sendromu (KCNQ1, KCNQ2 ve SCN5A gen mutasyonları), Brugada sendromu (SCN5A gen mutasyonu) AKÖ ile yakından ilişkilidir. Kalpte iletim sistemindeki bozukluklar sonucu ventriküler taşikardi ya da hızlı ve düzensiz şekilde uyarılan ventriküllerin senkronize kasılma fonksiyonunu kaybederek "kalp titremesi" şeklinde tasvir edebileceğimiz ventriküler fibrilasyon gelişebilir ki bu da defibrilasyon yapılmazsa ölüme neden olabilir. Atletler ve sporcularda gördüğümüz aniden ölümlerin artmış efor durumlarından meydana gelen ritmik bozukluklar ile ilişkisi vardır.

Risk faktörleri içinde en önemlisi aterosklerotik koroner arter hastalığı ve konjenital kalp anomalisinin varlığıdır. %80 vakada altta yatan neden KAH'dır. Diğer önemli sebepler diabetes mellitus, hipertansiyon, hiperkolesterolemi, sigara kullanımı, obezite, böbrek hastalıkları olabilir. Diğer nedenler arasında özellikle sigara kullanımı ciddi bir AKÖ risk faktörüdür.

Teşhis Yöntemleri

Çoğu vaka geliştiği andan itibaren 1 saat içinde, hatta bazen isminin hakkını fazlasıyla verecek şekilde çok hızlı ölüme neden olur. Yeterli zaman diliminde tanı için hastalık öyküsü, anamnez, EKG, Holter monitörü ile değişiklikleri takip etmek hatta koroner anjiyografi uygulanması gerekebilir.

AHA Journals

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Ailede AKÖ hikayesi bulunan bireylerin iyi bir kontrolden geçmesi şarttır. Bu kişilerin göğüs röntgeni, EKG'si ve laboratuvar testleri ile kapsamlı bir muayene gereklidir. Seçilmiş vakalarda talyum taraması ve/veya koroner anjiyografi ve/veya MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) ile stres egzersiz testleri gerekebilir. Eğer doğrulayıcı her hangi bir bulgu varsa, özellikle de ritm bozukluğu bulunan kişilere eğer mümkün ise ciddi bir tedavi uygulanmalıdır. Ancak bazı bozukluklar kalıtsaldır ya da çok ileri evrededir. Bu hastalara destekleyici ve riski minimuma taşıyan tedaviler uygulanır, örneğin aritmik bozuklukları önleyen antiaritmik ilaç tedavisi.

Şunu da belirtmek gerekir ki, AKÖ'den kurtulan hastalar her zaman tekrarlayan durumlar için yüksek risk altındadırlar.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

AKÖ her yaşta görülebilir. Tüm ölüm olgularının %20'sini kapsar. Her 80 saniyede 1 kişi AKÖ nedeni ile hayatını kaybediyor. ABD'de yıllık 450.000 kişi bu hastalıktan muzdarip. Yaş, cinsiyet faktörleri ve yapısal kalp hasarı varlığı AKÖ ile yakından ilişkilidir. Araştırmalara göre sonuçlar şu şekildedir: 35 yaş altı vakalarda primer bir bozukluğun varlığı söz konusudur, yani altta yatan genetik bir bozukluk var. Ancak ilerleyen yaşlarda, özellikle 40 yaş sonrası erkeklerde kalp ve damar hastalıklarının gelişme sıklığındaki artım ile orantılı olarak risk çoktur. Diğer sistemik hastalıkların da mevcut hasara katkı sağlaması sonucu AKÖ riski daha da katlanır.

Önlem Yöntemleri

Esas önlem yöntemlerini kalp sağlığı yönünde tutmak çok önemlidir. Yaş ilerledikce elbette kalp ve damar hastalıkları kaçınılmaz oluyor, ancak sağlıklı yaşam tarzı ile bunu minimumda tutmak mümkün! Düzenli olarak spor yapmak, normal uyku düzenini korumak, sağlıklı beslenmek, sigara kullanımından kaçınmak, kilonuza dikkat etmek, kan basıncı ve kolesterol düzeyine dikkat etmek gerekir.