Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi

5 dakika
3,195
Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi
Tüm Reklamları Kapat

Ön atalarımız ağaçta yaşama, son derece, iyi adapte olmuş varlıklardan oluşuyordu (önceden tasarlanmış bir kurgu yoktur, geri kronoloji ile hareket ediniz). 

İyi bir kurama baktığımız zaman, az veri ile çok gerçeği bir arada buluşturduğunu görürüz.  Bu bağlamda benim geçici önermem, Jonathan Kington'ın zarif kuramı ile örtüşüyor. Zaten iki ayaklılık ile ilgili kuramların çoğu birbirini ya tamamlar ya da destekler. Kington bir ön adaptasyon önerir (buradan hareketle köpek evcilleşmesini selamlayın); önerdiği ön adaptasyon çömelerek beslenmedir. Ağaçcıl ön atalarımız dalları ve yapraklarını ele benzeyen ayakları ile de kavrıyordu. Derken ayaklar daha fazla basıklaşarak, çömelmeye çok daha uygun bir taban geliştirdiler. Çömelerek beslenmeye (ara sıra iki ayağa dikiliyorlar) daha uygun hale getiren genlere sahip bireyler, bunu daha fazla evrilttiler ve hayatta kalarak aktardılar. Bu bir çeşit modasal akım oluşturmuş olabilir. İki ayağa daha sık kalkanlar ise, dişiler tarafından çiftleşmede daha sık seçilmiş olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Yere daha sık inen ön atalar, bir savunma mekanizması geliştirmek zorunda kaldı. Deneme ve bir dizi tesadüf ile ele daha uygun nesneleri özellikle seçtiler. Buradan hareketle elin yapısı,  beyin ve göz ile karşılıklı bir adaptasyona uğramaya başladılar.

Ve 2 milyon - 2.5 milyonda insan elinden çıktığı konusunda şüphe olmayan Oldowan Endüstrisi'ni (adı, ilk saptandıkları mevkiden gelir) geliştirdiler. Oldowan Endüstrisi'ne çakıltaşı, çaytaşı ya da yontuk çakıllar adı da verilmektedir. En eski örneklerine Doğu Afrika'da rastlanır.

Oldowan Aletler

Tüm Reklamları Kapat

 

Oldowan Endüstrisi'ne ilkel ya da basit demek geri görüş kibrinin eseridir. O nedenle gününün şartlarına bakılarak değerlendirmeye tabi tutulmaları gerekir.

Hammaddeyi uygun doğal çakıllar oluşturur. Keskin bir kenar elde etmek için, üzerinden tek yönlü ve iri bir yonganın çıkartılması gerekir. Bu örneklere satır adı verilir. Karşılıklı yongalar çıkartılmışsa, kıyıcı satır olarak tanımlanır.

Bu gelişmelerden hareketle, neredeyse, tüm aletlerini bu tür taşları seçerek yapan ön atalarımız yongalama tekniklerini daha fazla geliştirir. Yaklaşık olarak 2 milyon yıl boyunca, aynı teknikte taş alet yapıldığı için buna yontmataş endüstrisi adı verilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Bu teknolojideki ana esas,benzer işlemleri taşa uyguladığınız zaman yine benzer bir sonucu almanıza dayanıyor. Buna en uygun taşın ise kristallenmemiş dokulu, sert ve camsı kırılma özellikli olması gerekiyor. Obsidiyen, bazı kuvars türleri ve çakmaktaşı uygulamaya son derece uygun yapılıdır.

Çakmaktaşının kullanıma hazır hale gelmesinde öncelikli teknoloji, örs tekniği olmuştur. Elimizde sıkıca tuttuğumuz taşı, sabit duran bir kütleye vurarak yonga çıkartırız; bu teknik iri, düzensiz ve şişkin parçaları sever. Bu ise, örs tekniğinin tanımıdır.

1.5 milyona geldiğimizde sahnede H. erectus vardır (Afrika tipine H. ergaster demeyi tercih ediyorum). İkili yüzey endüstrileri gelişir. İkili yüzey endüstrilerinin en eskilerine, şimdilik, Etiyopya ve Olduvai Boğazı'nda rastlanmıştır. Taşa taş ile vurarak şekil verme tekniği, örs tekniğinin yerini almıştır. Metot, taşa taş ile vurarak yonga çıkartmaktan ibarettir. Fransa'daki St. Acheul'den adını alarak Aşölyen yöntemi olarak adlandırılır (en yukarıdaki ana görsel, bazı örnekler vermektedir). Kimi kaynaklarda el baltası denildiğini duyarsınız, bu yanlış bir tanımdır; çünkü baltanın ucu keskin ve düzdür, bu aşölyen alet ile benzeşmez. 100 bin yıl öncesine kadar kullanılan bu teknolojide, tüm yüzey yongalanarak kullanıma sunulur.

Aşölyen kültürünü oluşturanlar, karşılıklı evrilmenin (biyolojik ve kültürel) verdiği itici güçler ile, kemik ya da tahta gibi daha yumuşak maddeler ile taşa vurduklarında yongalamada daha iyi sonuçlar aldıklarını farketti. Bu sayede daha düzgün yüzeyli aletler yaptılar. Buna ise, yumuşak vurgulama tekniği diyoruz.

Şu ana kadar işlediğimiz teknolojilere göz attığımız zaman karşılaşacağımız en önemli ayrıntı, bu teknolojilerin çok amaçlı aletler olarak şekillendiği yönünde oluyor. Çok amaçlı alet kulanımı Orta Paleolitik Çağ'a kadar sürmüştür.

Orta Paleolitik Çağ ile yapılacak işe göre alet üretime başlar (herhangi bir eşik aramayınız). Bu bir çeşit uzmanlaşmadır. Yumuşak vurgulama tekniğinden evrilen aerodinamik biçimli ok ve mızrak çeşitleri ile, doğaya hakim olma çabası artmıştır. Bu alet endüstrisini genel olarak Moustier olarak adlandırırız. Kökeni ise, aşölyendir. Bu endüstrinin, bir genelleme ile, 35 bin yıl öncesine kadar devam ettiğini söyleyebiliriz.

Tüm Reklamları Kapat

Moustier Aletler

 

Tüm Reklamları Kapat

Üst Paleolitik Çağ ile, artık, yongalamada bir ara parça kullanılır. Bu endüstri oluşumunda Würm Buzul Dönemi, dikkat çekici ve anılası önem arz eder. Yonga çıkartılmak istenen kütlenin uygun bir yerine, ucu sivri olan yine uygun bir parça yerleştirilir. Ucu sivri olan ara parçanın arkasına vurularak ince ve uzun, paralel kenarlı yongalar çıkartılır. Bunlara dilgi alet adını veriyoruz. Zamanla kenarlar ayrıca düzeltilerek, daha hassas ve daha düzgün aletler yapılmıştır. Dilgi türü aletler ayırıcı bir özelliktir. Zamanının egemen alet türüdür. Bölgesel olarak üretilen bu endüstriler, birbirlerinden farklı özellikler gösterir.

Yontmataş yapım geleneği, son gelişim aşaması olarak, baskı tekniği ile zirveye çıkar. Yaklaşık olarak Üst Paleolitik Çağ'ın ortalarında ortaya çıkmıştır. Çıkartılmak istenen parçanın üzerine, bir ara parça yerleştirilir. Gövde ya da el ile bastırılarak istenen parça elde edilir. Önemli bir gelişmedir; çünkü bir boncuğa delik açabilecek kadar ince ve uzun uçlu aletler, bu teknik ile geliştirilmiştir.

Zamanla gereksinimler daha fazla artmıştır. Bu açığı Mezolitik Çağ'da mikrolit aletler ile (geometrik mikrolit de denilir) kapatmaya çalışmışlar. Çakmaktaşı dilgilerden daha küçük parçalar üretilerek, bunlar, reçine ya da zift gibi kaynaştırıcı maddeler ile bir sapa eklenmiştir. Bu sayede zıpkın daha işlevsel, yeni çıkan oraklar ise daha amaçsal olmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Evrimsel Tıbbın İlkeleri

Türkiye’deki tıp eğitiminin en büyük eksiklerinden birisi, evrimsel biyolojiye yeterince zaman ayrılmaması ve öğrencilere öğretilen uzuv, organ ve işlevlerin evrimsel köken bilgisinin verilmemesi. Bu şaheseri edinerek, tıp alanındaki en büyük eksiklerinizden birini gidermeye başlayabilir, vücudumuzda damga gibi taşıdığımız evrimin izlerini öğrenebilirsiniz.

Notlar:

  1. Bu kampanya, Palme Yayıncılık tarafından Evrim Ağacı okurlarına sunulan fırsatlardan birisidir.
Devamını Göster
₺899.00
Evrimsel Tıbbın İlkeleri

Mikrolit Aletler

 

Buradan hareketle kültürün evrimi, inkar edilemez bir bilimsel gerçekliği ifade eder.

Kaynaklar ve İleri Okuma:

  1. Arkeo Atlas., 2002., Sayı : 1, Doğan Burda Rizzoli Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş., İstanbul.
  2. A. Güven., 1995 (2. baskı); İnsan ve Evrim, Ege Yayınları, İstanbul.
Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/06/2025 19:43:04 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1407

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. A. Sökmen, et al. Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi. (19 Eylül 2013). Alındığı Tarih: 3 Haziran 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1407
Sökmen, M. A., Bakırcı, Ç. M. (2013, September 19). Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi. Evrim Ağacı. Retrieved June 03, 2025. from https://evrimagaci.org/s/1407
M. A. Sökmen, et al. “Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 19 Sep. 2013, https://evrimagaci.org/s/1407.
Sökmen, Mehmet Arif. Bakırcı, Çağrı Mert. “Anahatları İle Yontmataş Teknolojisi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 19, 2013. https://evrimagaci.org/s/1407.

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close