Önceki yazılarımızda Hardy-Weinberg Dengesi'ni tanımladık ve sonrasında bu dengenin kurallarını bozarak, matematiksel analizlerimizi ideal popülasyonlardan gerçek popülasyonlara doğru genişletmeye başladık. Bir önceki yazımızda, mutasyonların tek başına evrimin ana mekanizması olamayacağını, çünkü bunu başarabilmek için çok seyrek meydana geldiklerini ve yarattıkları değişimin oldukça sınırlı olduğunu gördük. Şimdi, Hardy-Weinberg Dengesi'nin bir diğer kuralını bozarak, ortaya çıkan durumu matematiksel olarak analiz edeceğiz. Öncelikle, bu dengenin kurallarını tekrardan hatırlayalım:

Kırmızıya boyadığımız kısımdan da görebileceğiniz gibi, artık Doğal Seçilim'i popülasyonlarımıza dahil ederek Hardy-Weinberg Dengesi'nin bundan nasıl etkilendiğine bakmaya başlayabiliriz. Fakat öncelikle bunu neden yaptığımızı anlayarak başlayalım.

Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz:

“Öf, canım sıkıldı”.

Günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir ifade bu. Bu cümleyi sarf etmişsek demek istediğimiz şey, o anda çevremizdeki şeylerin bizi yeterince eğlendirmediği, zihnimizin veya bedenimizin daha fazla meşguliyete ihtiyaç duyduğudur. Öyle ya, kimse bir kuyrukta yarım saat beklemek istemez. Ya da randevulaştığınız birinin geciktiğini düşünün. Bunlar sıkıcı durumlar. Ancak bazı insanlar, bizim sıkıcı olarak gördüğümüz şartların çok daha şiddetlisini yaşadılar. 

Bu yazı dizimizde, sosyal bilimlerin çatışı olarak nitelendirilebilecek, hayatın ve doğanın her alanında etkilerini görebildiğimiz, muazzam geniş bir disiplin olan Oyun Teorisi’ne bir giriş yapacağız ve okurlarımızın bu konu hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaya çalışacağız. Temel amacımız, okurlarımıza genel bir oyun teorisi perspektifinden düşünme tarzını aşılamak ve bu bağlamda günlük hayattaki olayları bir oyun olarak nasıl yorumlayabileceklerini göstermeye çalışmaktır.

Ancak asla unutulmamalıdır ki, Oyun Teorisi’ni tam olarak anlayabilmek, sağlam matematiksel kanıtlar ve analizler gerektirmektedir. Bu yazı dizisinin temel amacı ve okurlarımızın beklentileri hakkındaki tahminlerimiz göz önüne alınınca, makaleleri matematiğe boğmanın iyi bir tercih olmayacağını düşündük. Bu sebeple, bu yazı dizisi temel kavramlar ve kritik noktalar üzerinde duracak ve rahatça takip edebilmek için temel matematik bilgisinden başka bir şey gerekli olmayacak. Bazı noktalarda oyunları tanımlamak için matematik ve mantık gösterimine başvuracağız ve bu gösterimleri anlamak için bir tık daha ileri matematik bilgisi gerekebilir; ancak bu gösterimler konunun genel işleyişine dahil olmadığı ve sadece sözel olarak bahsedilen kavramların alternatif birer gösterimi olduğu için onlarda anlaşılmayan noktalar olması sıkıntı yaratmayacaktır. Daha ileri düzeyde Oyun Teorisi bilgisine sahip olmak isteyen okurlarımız için de, ek okuma ve kaynak önerilerimizi yazı dizisi içinde belirteceğiz.

Monotremata diye bilinen Tek Delikliler takımında sadece ornitorenk (Ornithorhynchus anatinus) türünü barındıran ornitorenkgiller (Ornithorhynchidae) ve 4 tür echidna diye bilinen dikenli karıncayiyengiller (Tachyglossidae spp.) üyesi günümüzde hayatta. Dikenli karıncayiyengiller (Tachyglossidae) ailesine mensup olan ekidneler, yumurtlayan memelilerdir. Ornitorenkler (Platypus) ile beraber Tek Delikliler yani Monotremata takımını oluştururlar. Bu takımın günümüze kadar ulaşan son iki temsilcileri olan ekidneler ve ornitorenkler 19-48 milyon yıl önce birbirlerinden ayrılmışlardır. Bu özel takımın en belirgin özelliği, isminden de tahmin edebileceğiniz gibi; bağırsakların, idrar yolunun ve cinsel organın aynı çıkışa bağlanmasıdır. Bu canlıların "tasarımı" oldukça tutumlu olmuş gibi gözüküyor.

Yumurtlayan bir memeli ilk duyduğunuzda kulağınıza biraz tuhaf gelebilir. Ama tıpkı diğer memeliler gibi ekidneler de yavrularını emzirirler ve dikenlerinin altında bir post barındırırlar. Ayrıca unutmamak gerekir ki memeliler sınıfladırılırken, üreme yöntemlerinden ziyade evrimsel akrabalıkları göz önünde bulundurularak sınıflandırlırlar. İlkin memelilerin (keseliler hariç) de tıpkı ekidneler gibi yumurtlayarak üredikleri düşünülmektedir. Yani yaklaşık 200 milyon yıl önceden günümüze ulaşan monotremler, üreme yöntemlerini değiştirecek bir seçilim baskısına maruz kalmamış ilkin memeliler gözü ile bakılabilir. Ekidnelerin vücut sıcaklıkları türden türe farklılık göstermekle beraber 31° ila 33° arasında değişir. Eğer ki aynı bakış açısını sürdürür ve ilkin memelilere benzediklerini göz önüne alırsak, vücut sıcaklıklarının normal memelilere göre daha düşük olmasını anlamlandırabiliriz. Ne de olsa her evrimsel süreç gibi sürüngenler ve memeliler arası geçiş de zamanının içine yayılmış bir şekilde gerçekleşmiştir.