Kulağa korku filminden fırlamış gibi geliyor: Kemikleri yiyip bitiren, kafatasının kaynaşmış plakalarını kaynayan asit gibi eriten bir hastalık.

Ancak araştırmacılar, 3 Ekim'de Nature Neuroscience dergisinde yayımladıkları raporda, Glioblastoma adı verilen bir beyin kanseri türünün de benzer bir etki yaparak canlı kafatası dokusunun aşınmasına yol açtığını bildirdi.

Evrimsel biyolojide mimikri diğer bir adıyla taklitçilik, bir türün avından veya avcısından gizlenmek için diğer türe benzer özellikler geliştirmesi olarak tanımlanır. Doğada yaygın olarak karşılaştığımız mimikri örneklerinin başında canlıların birbirlerinin görünümünü taklit etmeleri gelse de koku, ses ve davranış gibi canlıların biyokimyasal özelliklerin taklit edildiği örnekler de bulunmaktadır. Daha detaylı bir şekilde Max Planck Enstitüsünde Davranış Fizyolojisi üzerine çalışan Wolfgang J. H. Wickler mimikriyi, “Taksonomik olarak yakından ilişkili olmayan iki veya daha fazla organizmanın yüzeysel benzerliği ile karakterize edilen fenomen” olarak tanımlamaktadır.

Genellikle mimikri davranışının oluşturulmasındaki amaç, taklit eden canlının, taklit edilen canlı dışında üçüncü tür bir canlıyı kandırmaktır. Bu üçüncü canlı, taklit eden türün avı veya avcısı olabileceği gibi, taklit ettiği türün dişisi veya erkeği de olabilir. Kısacası mimikri, canlının kendine zarar verebilecek diğer türleri kandırmak veya manipüle etmek amacıyla kamuflaj davranışı sergilemesi ve uyarı sinyalleri oluşturmasıdır. Doğada bu mekanizma temelde avcılara karşı bir savunma olarak geliştirilmiş olsa da avcıların da mimikri sayesinde avlarının güvende hissetmelerini sağlayarak onları kandırdıkları örnekler bulunmaktadır.

Tembel hayvanlar, isimlerinden de anlaşılabileceği üzere son derece yavaş canlılardır. Öyle ki, Dünya'nın vücut kütlesine ve boyutlarına göre en yavaş hayvanı olarak bilinirler. 24 saat içerisinde kat ettikleri ortalama mesafe? Birkaç metre kadar... Gün içerisinde ne kadar dinleniyorlar? 20 saat kadar... Metabolizmaları? Öylesine yavaş ki, ağaçlar üzerinde yaşayan bu hayvanlar haftada en fazla 1 defa dışkılamak için yere iniyorlar. Bu elbette onların faydasına, zira bu yavaşlıktaki bir hayvanın yerde fazla dolaşması, çok kolay bir şekilde av olmasına neden olurdu. Dahası, günümüzde arabalar, insanlar, vb. unsurlar da onların yaşamını tehdit ederdi. 

Tembel hayvanların iskeletleri, evrimsel süreçte bir ağaç üzerinde baş aşağı asılabilmelerini sağlayacak şekilde özelleşmiştir. Bu şekilde yerler, içerler, uyurlar, doğururlar ve seks yaparlar. Şimdi size şaşırtıcı bir gerçekten bahsedelim: ABD'de bulunan Baltimore Ulusal Akvaryumu içerisindeki yağmur ormanları sergisi bölümünde bugüne kadar 4 tembel hayvan doğumu olmasına rağmen, bu canlılarla ilgilenen ve onları inceleyen bilim insanları 1 defa bile bu canlıların çiftleştiklerine veya doğum anına denk gelmemişler! Serginin küratörü Ken Howell, onların oldukça gizli bir özel hayatları olduğunu düşündüğünü söylüyor. 

İnsan, "tek zeki canlı" olma sıfatından son derece uzak bir tür. Modern bilim dahilinde beyni olan her canlının zeki ve belli bir ölçüde bilinçli olduğunu biliyoruz. Hayvanlar salt içgüdüleri ile hareket etmiyorlar, otomatik makineler de değiller. Onlar da bizler gibi düşünüyorlar, analiz ediyorlar, algılıyorlar, kararlar alıyorlar. Fakat insan harici hayvanların yine de davranışlarının büyük bir kısmını içgüdüsel davranışlar, özellikle de "sabit hareket örüntüleri" (İng: "fixed action pattern") adını verdiğimiz davranış desenleri domine ediyor. Bu yüzden dışarıdan bakıldığında, canlıları detaylı incelemeyen gözler onların robotlar gibi hareket ettiğini sanıyorlar. Bu, tamamen yanlış.

Örneğin kargaları diğer hayvanlarla karşılaştırdığımızda "Ne kadar zeki hayvanlar!" diye düşünürüz; çünkü o sabit hareket örüntülerini kırmayı başarıyor gibi gözükür. Bu doğrudur da... Fakat bunu yapabilen tek hayvan karga değildir; her hayvan sabit hareket örüntülerinin ötesine geçebilir. Bunu, buradaki yazımızda işlemiştik. Bu yazıda gelin, karga zekasına odaklanalım:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireyin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını birbirine bağlı olarak ele alan, kanıta dayalı bir psikoterapi yaklaşımıdır. Temel olarak, bireyin işlevsel olmayan düşünce kalıplarını fark etmesini ve bunları daha sağlıklı, gerçekçi düşüncelerle değiştirmesini hedefler.

BDT’nin temel ilkesi, olaylardan ziyade olaylara verilen anlamların bireyin duygusal tepkilerini ve davranışlarını belirlediğidir. Örneğin, bir toplantıya geç kalmak “Ben başarısız biriyim” gibi bir düşünceye yol açıyorsa, bu bireyde suçluluk veya kaygı gibi duygulara neden olabilir. Bu düşüncenin yeniden yapılandırılması, bireyin duygusal durumunu ve davranışını olumlu yönde değiştirebilir.

Çoğu insan için Evrim Teorisi'nin tartışmaya yer bırakmaz şekilde ortaya koyduğu türler arası kuzen-ata ilişkisi, anlaması güç kavramlardan birisidir. Halbuki sadece kendi ailelerimize bile bakarak bu evrimsel olguyu algılamamız mümkündür. Bu makalemizde, türler arası akrabalık ilişkilerinden ziyade, tür içerisindeki akrabalık ilişkilerine odaklanacağız. Bu makaleyi, buradaki makalemiz gibi bazı diğerleriyle birleştirerek analiz edecek olursanız, var olmuş, var olan ve var olacak tüm türlerin birbirleriyle nasıl akraba olduğunu anlamanız mümkün olacaktır. Gelin şimdi sizi soy hattınız içerisinde son derece ilginç bir yolculuğa çıkaralım. Bu süreçte, evrimsel biyoloji ile ilgili birçok kavramı analiz etme ve anlama fırsatı bulacağınızı umuyoruz. Hikayeyi birinci tekil şahıs olarak anlatacağız, çünkü bu hikaye Wait But Why isimli bilim sitesinin kurucusu Tim Urban'ın soy ağacı tarihine yaptığı bir yolculuğa dayanıyor. Ondan öğreneceğimiz çok şey var, dolayısıyla hemen başlayalım:

Büyüklerimden yalnız 89 yaşındaki babaannem hayatta: Nana...