Bilim kurgunun dünyasında, zaman yolculuğu hala açık ara en havalı şey. Maalesef ki gerçek hayat, fizik kuralları ve onunla birlikte gelenler, bir solucan deliğinin açılması ve zaman yolculuğu yapmamızı temel olarak çürütüyor. Tabii eğer foton değilseniz...

Cambridge Üniversitesinden Luke Butcher’ın yazdığı makaleye göre, solucan deliğinin potansiyel formu, bir fotonun içinden geçebileceği bir süre kadar açık tutulabilir. Makale Physical Review D dergisine sunuldu ve arXiv.org’da açık erişimli olarak yayınlandı.

Gaia ilkesi olarak da bilinen Gaia hipotezi, Dünya'daki tüm organizmaların ve inorganik çevrelerin, gezegendeki yaşam koşullarını koruyan, tek ve kendi kendini düzenleyen karmaşık bir sistem oluşturmak için yakın bir şekilde entegre olduğunu öne sürer. Yani gezegenin başlı başına canlı bir organizma olduğunu savunan görüştür. İsmi, Yunan mitolojisinde "Gaia" adı verilen, yeryüzünü simgeleyen ve yeryüzünün vücut bulmuş hali ("toprak ana") olan Tanrıçadan gelmektedir.

Gaia hipotezinin araştıran bilim insanları, tercih edilmiş bir homeostazda (iç korunum) biyosferin ve yaşam formlarının evriminin küresel sıcaklık, okyanus tuzluluğu, atmosferdeki oksijen ve diğer yaşanabilirlik faktörlerinin dengesine nasıl katkıda bulunduğunu gözlemlemeye odaklanır. Gaia hipotezi kimyager James Lovelock tarafından formüle edildi ve 1970'lerde mikrobiyolog Lynn Margulis tarafından Lovelock ile birlikte geliştirildi. Başlangıçta bilim camiası tarafından düşmanlıkla karşılansa da, şimdilerde jeofizyoloji ve yerküre sistem bilimi disiplinlerinde inceleniyor; ayrıca biyojeokimya ve sistem ekolojisi gibi alanlarda bazı ilkeleri benimsendi. Bu ekolojik hipotez, belirsiz bir felsefe ve hareket altında, sosyal bilimler, siyaset ve din alanlarında analojilere ve çeşitli yorumlara da ilham vermiştir.

İnsan yapımı hiçbir cisim uzaydan çıplak gözle görülemiyor olsa da, doğal şekilleri Uluslararası Uzay İstasyonu gibi uzay araçlarının içinden görmek mümkün. Himalaya Dağları, bunun harika bir örneği ve fotoğrafta nasıl görüldüklerini görebilirsiniz.

Himalaya, Sanskritçede "kar içerisinde yaşayan" veya "kar evi" anlamına gelmektedir. Günümüzden 55-50 milyon yıl önce arasında Afrika'nın doğusundan kopan Hindistan plakası bugünkü "Hint Okyanusu" olarak bildiğimiz suları her yıl 20 santimetre hızla aşarak Asya kıtasına ulaşmıştır ve burada kıtayla çarpışmıştır. Bu çarpışmanın 5 milyon yıl kadar sürdüğü ve bu sırada iki plakanın birbirine çarpmasıyla Himalaya sıradağlarının oluştuğu bilinmektedir. Bazı daha yeni analizler, Hindistan plakasının önünde sürüklenen bir diğer plakanın 50 milyon yıl kadar önce Asya'ya "yumuşak çarpma" denen bir olayı gerçekleştirdiğini, asıl "sert çarpma"nın ise günümüzden 25 milyon yıl kadar önce meydana geldiğini göstermektedir. Bu konudaki araştırmalar halen devam etmektedir. Ancak Himalayalar'ın bu çarpma dolayısıyla oluştuğu bilinmektedir.

Schrödinger'in Kedisi, büyük fizikçi Erwin Schrödinger tarafından geliştirilmiş meşhur bir düşünce deneyidir. Schrödinger, bu düşünce deneyini Kopenhag Yorumu olarak bilinen ve modern fizikçilerin çoğu tarafından kabul edilip kullanılan bir kuantum mekaniği yorumuna tepki olarak geliştirmiştir.

Kopenhag Yorumu'na göre Evren'deki tüm temel parçacıklar, bir dalga fonksiyonu tarafından tanımlanan olasılıklar çerçevesinde belli bir hız ve konuma sahiptir. Yani atom etrafındaki bir elektron, aslında belirli bir noktada değildir; belirli bir olasılıkla belirli bir noktada ve hızda bulunur. Ancak biz, bunu kesin olarak bilemeyiz. Ta ki gözlem (ölçüm) yapana kadar. Heisenberg'in Belirsizlik Kuramı çerçevesinde, gözlem yapsak bile hız ve konumu aynı anda tespit edemeyiz; ancak en azından bir tanesini ölçmemiz mümkündür. Ancak nasıl olur da belirli olasılıklar çerçevesinde herhangi bir konumda ve hızda bulunabilecek olan bir elektron, gözlem yapıldığı anda belirli bir konuma veya hıza sahip olur? Eğer ki gözlem öncesinde bu elektronun pozisyonu ve hızı belirsiz ise, gözlem sonrasında bu pozisyon veya hızdan en azından 1 tanesi nasıl belirli hale geçer?

Hepimiz Güneş Sistemi'ndeki 8 gezegenin ismini Güneş'e olan sırasıyla sayabiliriz. En azından öyle umuyoruz; eğer emin değilseniz, sırası şöyle: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve son olarak, Neptün. Ancak bu gezegenlere neden bu isimlerin verildiğini çoğu insan tam olarak bilmiyor. Biz de bu sorunu çözerek, gezegenlerin isimlerinden kısaca bahsetmek istedik. 

Öncelikle genel bir kuraldan bahsedelim: teleskop tam olarak icat edilene kadar bilinen 5 gezegene (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn) Romalılar hep kendi tanrılarının isimlerini vermişlerdir. Sonradan keşfedilen gezegenlerden olan Neptün'e de Roma Tanrısı'nın adı verilmiştir. Tabii günümüzde bu tanrılara artık inanan pek kimse kalmadığı için, onlara "mitolojik tanrılar" adı verilmektedir. Bunun haricinde bu tür isimlendirmenin yalnızca 2 adet istisnası vardır: Dünya ve Uranüs. Bunların hepsini sırasıyla izah edeceğiz. Şimdi isimlerin nereden geldiğine, baş döndürücü fotoğraflarıyla birlikte, tek tek bakalım:

Her yıl en az 60 milyar hissedebilen canlıyı (yüz tanıyan, rüya gören, sosyalleşen, bir dereceye kadar akıl yürütebilen, acı kaynağından kaçan ve çığlık atan, iletişim kuran, sosyalleşen, favori oyun ve yemeği olan) yemek için öldürüyoruz. Bunların çok büyük bir kısmının fiziksel ve psikolojik acı çektiği açıkça görünüyor. Yalnızca tabağımızda yemek olarak değil; kıyafet, kozmetik, yarışlar ve sirkler, deneyler vb. birçok alandaki hayvan kullanımı modern toplumların temel mekanizmasının çekirdeğinde yer alıyor gibi duruyor. Bu ahlaken tartışmaya değer bir mesele ki bundan ötürü felsefecilerin uygulamalı etik başlığında en çok tartıştığı konu başlıklarından biri hayvan hakları olmaya devam ediyor.

Hayvan hakları meselesi; ahlak felsefesi, hukuk, bilişsel bilimler, psikoloji, dinler tarihi, antropoloji ve daha birçok entelektüel alanla temas eden ve ilk bakışta görüldüğünden çok daha kapsayıcı, belirleyici ve mühim olan bir konuma sahip. Bu nedenle hayvan hakları ve etiğine yönelik kitapları okuyarak bu konuda daha fazla bilgilenmek son derece önemli.

Uluslararası Kedi Tıbbı Derneği (International Society of Feline Medicine) ve Amerika Kedi Pratisyenleri Birliği (American Association of Feline Practitioners) tarafından bilimsel bilgilere dayanılarak kedilerin çevresel gereksinimleri “beş sütun” altında toplanmıştır ve bilimsel bir doküman olarak 19.02.2013 tarihinde yayımlanmıştır. Bu doküman kedilerin nasıl evrimleştiklerini, temel türsel özelliklerinin neler olduğunu hesaba katarak çevresel gereksinimlerinin nasıl karşılanabileceğine dair birçok bilgiyi ve çözümü bir arada sunan; veterinerler, hayvan severler, pet sahipleri gibi kedi bakma sorumluluğu taşıyan insanların yararlanabileceği bir kılavuz niteliğindedir. Bu sayfada kısa bir türevsel özetini okuyabileceğiniz bu dokümanın orijinal İngilizce ve Türkçe versiyonlarına yazının sonundaki kaynaklar bölümündeki ilgili linklerden ulaşabilirsiniz.

Kedilere aşinalığımız fazla olsa da onları iyi anladığımız pek de söylenemez. Kediler vahşi yaşamdaki içgüdüsel ve davranışsal özelliklerini tümüyle koruyarak insanla yaşama uyum sağlamış hayvanlardır. Biz onları her ne kadar evcil hayvanlar olarak algılasak da ataları Afrika yaban kedisinden (Felis lybica) pek de farklı değillerdir dolayısıyla çevresel gereksinimleri de bu çerçevede şekillenmeye devam etmektedir.

Haçlı Seferleri, genel tanımı itibarıyla, 1096-1292 tarihleri arasını kapsayan 200 yıllık bir süreçte, Katolik Avrupa toplumlarının Müslüman Orta Doğu coğrafyası üzerine, kutsal toprakları ele geçirme maksadıyla yapmış olduğu dokuz büyük seferden oluşan istila hareketleri olarak kabul görmektedir. Ne var ki bu hareketlerin alt başlıkları incelendiğinde, seferlerin bahsedildiği kadar tekdüze, sıralı ve sadece bir amaca yönelik olmadığı karşımıza çıkmaktadır.

Misal olarak, Dördüncü Haçlı Seferi, Kudüs'ü Müslümanlar'dan alma maksadıyla başlamış ve dönemin Doğu Roma İmparatorluğu başkenti Konstantinopolis'in işgaliyle sona ermiştir. Yine, Haçlı Seferleri sadece Yakın Doğu üzerinde değil, Avrupa içerisinde de Roma Katolik Kilisesi'nin otoritesini pekiştirmek amacıyla, "sapkın mezhep" kabul edilen Katharlar'a karşı Güney Fransa'ya, Bogomiller üzerine Balkanlar'a, Pagan halklara karşı da Kuzey Avrupa'ya yönelik olarak da yapılmıştır. Bunların yanı sıra Avrupa içerisinde isyan eden halklar ve Papalık ile anlaşmazlık yaşayan imparatorluklar üzerine de seferler düzenlenmiştir. Bunlar gibi, çok sayıda irili ufaklı akın, çeşitli coğrafyalara ve farklı amaçlarla yapılmıştır. Tüm bunlar, Haçlı Seferleri'ni genel bağlamından uzaklaştırmış olup, sadece "dokuz büyük hareket" alt başlığında incelenemeyecek kadar girift bir konu haline geldiğini bizlere göstermektedir.