Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!

2 Mantar Türü, Biyoçeşitliliğe Bugüne Kadar Var Olmuş Tüm Hastalıklardan Daha Fazla Zarar Verdi!

Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!
Türk Semenderi (Salamandra infraimmaculata)
6 dakika
5,481
Tüm Reklamları Kapat

Yıllarca sessiz bir katil, amfibilerin derilerini canlı canlı yiyerek katletmiş. Bilim insanlarından oluşan 41 kişilik bir ekip, dünyada çok geniş bir dağılıma sahip iki kitrid mantarı türünün, bugüne kadar kaydedilen diğer tüm hastalıklardan daha şiddetli bir şekilde biyoçeşitliliğe zarar verdiğini açıkladı.

Kitrid mantarlarının neden olduğu enfeksiyondan ölmüş bir kurbağa
Kitrid mantarlarının neden olduğu enfeksiyondan ölmüş bir kurbağa
Wikipedia

Amfibiyenlerde görülen kitridiyomikoz (İng: Chytridiomycosis) adı verilen fungal enfeksiyona, hifsiz chytrid (kitrid) mantarı türü neden olmaktadır. Science dergisinde kitrid mantarlarından Batrachochytrium dendrobatidis ve Batrachochytrium salamandrivorans türlerinin biyoçeşitliliğe etkisini anlatan bir çalışma yayınlandı. Çalışmaya göre bu mantar türleri 500'ün üzerinde amfibi türünde küresel ölçekte bir azalmaya neden olmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Batrachochytrium dendrobatidis (kısaca Bd) türü, birçok kurbağada ciddi enfeksiyonlar yaparak, Dünya çapında popülasyonlarının %30'unu yok etmiştir. Öyle ki Holosen (Antroposen) Yok Oluşu'nun bir parçası olarak kabul edilir. Aslen Afrika'dan köken aldığı düşünülüyor. Bu mantar, amfibiyenlerin keratinize deri hücrelerini enfekte ediyor. Epidermis hücrelerinde rizoid oluşturarak, sporlar yayabiliyorlar. Türkiye'de yakın zamanda hayatını kaybeden herpetolog Prof. Dr. Bayram Göçmen ve Alman meslektaşları tarafından akademik çalışması yapılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre Türkiye'deki endemik semenderlerde fungal enfeksiyona rastlanmasa da, kurbağalar için aynı şey söylenemiyor. Bu mantar türleri insanlarda herhangi bir hastalığa sebep olmazken, amfibiyenlerde ölümcül olabiliyor.

Bilim insanları şuana kadar yaklaşık 200 kurbağa ve semender türünün hastalıklardan zarar gördüğünü tahmin ediyorlardı, ancak bu çalışmada kitrid mantarlarının en az 501 amfibi türünde azalmaya neden olduğu sonucuna varılıyor. Türlerin doksanının da nesli tükenmiş olduğu düşünülmektedir. En çok Tropikal Avustralya, Orta ve Güney Amerika'daki popülasyonlar etkileniyor gözükse de, Afrika, Avrupa ve Kuzey Amerika'daki popülasyonlar da etkilenmektedir. [E.N. Bu konudaki bir yazımızı buradan okuyabilirsiniz.]

Tüm Reklamları Kapat

Araştırmaya göre, salgın şimdiye kadar biyoçeşitliliğin kaybına neden olan en kötü hastalık olmuştur. Avustralya'da James Cook Üniversitesi'nde Koruma ve Yabani Yaşam hastalıklarında uzman bir herpetolog ve aynı zamanda çalışmanın yazarlarından biri olan Jonathan Kolby şöyle diyor:

Düşünülmesi gereken şaşırtıcı bir olay. Daha önce hiçbir zaman, aynı anda birden fazla kıtada ve hayvanlarda bu kadar şiddetli etkilere neden olan bir hastalıkla karşı karşıya kalmadık.

Smithsonian Ulusal Hayvanat Bahçesi Koruma Genomik Merkezi'nde moleküler patolog olan Carly Muletz Wolz ise şöyle diyor:

Bulgular beni şaşırtmadı, nihayetinde sorunu anlamamız açısından önemli bir gelişme olmuştur.

Çalışmaya dahil olmayan Muletz Wolz ise şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu hastalığın durumunun en yeni ve en iyi analizidir ve muhtemelen bundan daha da kötüdür, çünkü yalnızca ne olduğunu biliyoruz.

Kitrid mantarlarının amfibilere verdiği zararın bir benzeri daha önce görülmemiştir. Batı Nil virüsü, sadece 23 kuş türünü etkilemektedir. Beyaz Burun Sendromu olarak bilinen, fungal bir hastalık olan, White-nose syndrome (WNS), Kuzey Amerika'daki yarasa popülasyonlarında sadece bir düzine türü etkiliyor. Honduras Amfibi Kurtarma ve Koruma Merkezi'nin kurulmasına etkili isimlerden biri olan Kolby şöyle diyor:

Nesli tükenebilecek binlerce kurbağa türü olmasa da yüzlerce kurbağa türü var ve bu da küresel sağlık perspektifinden daha az dikkat çekiyor.

Bilim insanları, kurbağa popülasyonlarını tahrip eden Kitrid mantarı soyunun, 1980'lerde başka bir soy ile hibritleştikten sonra daha virülent (öldürücü) hale geldiğini düşünüyorlar. Uluslararası yabani hayvan ticaretinde, hastalıklı amfibiler dünyanın dört bir yanına yayıldıkça, hastalık etkeninin dağılım alanı ve melezleşmesi daha da artmıştır. Kolby şöyle diyor:

Hibridizasyonun tekrar gerçekleşmesini engelleyen hiçbir şey yok ve hibridizasyon devam ettikçe, bu hibritlerin nelere yol açabileceğini bilen var mı? Şu anda yüzleştiğimize benzer veya daha şiddetli olabilecek başka bir küresel hastalık salgınıyla karşı karşıya da olabiliriz.
Amfibiyenlerdeki kitrid mantarının yaşam döngüsü.
Amfibiyenlerdeki kitrid mantarının yaşam döngüsü.
Flickr

2013 yılında bilim insanları, Batrachochytrium salamandrivorans adı verilen semenderlerlerde enfeksiyona neden olan bir kitrid mantarı türü keşfettiler. 2016 yılında, Amerika Balık ve Yaban Hayatı Servisi, salgınlara karşı bir önlem olarak 201 yüksek riskli semender türünü ithal etmeyi yasaklamıştır. Kurbağa ticaretinde ise böyle bir kısıtlama yoktur. Kolby şöyle anlatıyor:

ABD'nin ve diğer ülkelerin daha katı biyogüvenlik önlemleri almaları gerekiyor. Amfibileri etkileyen mantarların varlığı çoktan ortaya çıkarılmıştır. Bu nedenle, yalnızca belirli semender türlerini yasaklamak, yerli türleri korumak için yeterli olmayabilir.

Tarım ve Hayvancılık veya Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri gibi kurumlar sayesinde, birçok yönden, ABD'nin bitkileri ve canlıları etkileyen hastalıkların yayılmasını önleme konusunda iyi bir iş çıkardı. Beni endişelendiren, ileride ne olacağı... Dikkatli olmadığımız takdirde, yabani hayvan ticareti, patojen etkenlerin daha da yayılmasını neden olacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Küresel ölçekte, amfibi popülasyonundaki düşüşünün, bulundukları ekosistemleri nasıl etkileyeceği belirsizdir. Pek çok amfibi türü, gelişim aşamalarında bitki örtüsü ve su yollarını temizleyerek su kalitesini iyileştirir. Kurbağa türleri, sivrisinek larvalarını tüketerek sayılarını kontrol altında tutmada çok önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca amfibiler diğer türlere de, besin kaynağı olmaktadır.

İlerisi, her zamankinden daha karanlık olsa da, umut her zaman vardır. Kolby ve diğer araştırmacılar, kitrid enfeksiyonu nedeniyle düşüş gösteren 292 kurbağa türü için popülasyon eğilimlerini ortaya çıkardılar. Bunlardan 60 tür, muhtemelen mantarlara direnç geliştirmeye başladıkları için bazı iyileşme belirtileri gösterdi. Ancak bilim insanları bu geri kazanımların çoğunlukla bireysel popülasyonlara ait olduğunu belirtiyorlar. Muletz Wolz şöyle diyor:

En azından bize bazı türlerin neden iyileştiği ve neden diğerlerinin hasta olmadığı konusunda bakmamız gereken ipuçları veriyor.

Kolby, sözlerini şöyle bitiriyor:

Haberin umutsuzluk duygusunu nasıl artırdığını anlıyorum; ama bu, ortaya çıkabilecek en kötü şey değil. Yine de bunu, tekrar olmasını engellemek için büyük bir fırsat olarak görmeliyiz.

Peki madem derileri enfekte ediyorlar, nasıl oluyor da amfibiyenlerde ölümcül olabiliyorlar? Zira insanlardaki dermatolojik (deri ve zührevi) hastalıkların çoğu ölümcül değildir. Şöyle ki amfibiyenlerin derileri, onların homeostazını (dış ortam ile uyum) sağlayan kritik dokusudur. Keratinize deri hücreleri enfekte olunca, elektron taşıma sistemlerinin %50'sinden fazlası baskılanıyor. Böylece plazma sodyum ve potasyum konstantrasyonları ciddi oranda değişiyor. Sonuçta kalbin kasılmasını durdurarak, asistolik kardiyak arrest ile sonuçlanıyor. Çünkü potasyumun kalp kasının elektriksel sinyali üzerinde önemli etkisi bulunur. Artmış ekstraselüler (hücre dışı) potasyum hem pacemaker hem de iletimi sağlayan dokuların baskılanması ile myokardın (kalp kasının) uyarılabilirliğini azaltır. Böylece kardiyak arrest denilen kalbin durması ile sonuçlanır. Örneğin insanlarda tek başına kan yolundan puşe (hızlı infüzyon) vermek kalbi durdurur.

Na-K pompasının aktif taşıma ile çalışma prensibi.
Na-K pompasının aktif taşıma ile çalışma prensibi.
Socratic

Ancak evrimsel karşılıklı seçilim çoğu zaman söz konusu oluyor. Şöyle ki, bazı amfibiyenlerin derilerinde Janthinobacterium lividum adlı bir gram-negatif bakteri türü kolonize olabiliyor. Bu bakteri, indole-3-karboksaldehit ve viyolasin (İng: violacein) gibi antifungal moleküller salgılayarak, Batrachochytrium dendrobatidis'e karşı direnç sağlıyor. Böylece söz konusu mantar enfeksiyon yaratamıyor. Bu da iki organizmanın karşılıklı seçilim sürecine güzel bir örnektir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
18
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Üzücü! 7
  • Tebrikler! 5
  • Korkutucu! 4
  • İnanılmaz 2
  • Muhteşem! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: The Washington Post | Arşiv Bağlantısı
  • B. C. Scheele. (2019). Amphibian Fungal Panzootic Causes Catastrophic And Ongoing Loss Of Biodiversity. Science, sf: 1459-1463. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 16:35:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7727

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
J. Bittel, et al. Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!. (19 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7727
Bittel, J., Eren, G., Bakırcı, Ç. M., Türkoğlu, . (2019, December 19). Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7727
J. Bittel, et al. “Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 19 Dec. 2019, https://evrimagaci.org/s/7727.
Bittel, Jason. Eren, Gökhan. Bakırcı, Çağrı Mert. Türkoğlu, . “Amfibiler için Sessiz Kıyamet: Katil Mantar!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 19, 2019. https://evrimagaci.org/s/7727.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close