Amatör Astronomlar, Andromeda Galaksisi'nin Yakınlarında Devasa Bir Oksijen Bulutu Keşfetti!

Astronomi alanındaki son derece ileri teknoloji teleskoplar ve gözlem araçları sayesinde, gökyüzündeki pek çok şeyi çoktan keşfettiğimizi düşünebilirsiniz. Hele Andromeda Galaksisi, gerek amatör astronomlar gerek uzay kurumları tarafından tarihte en çok fotoğrafı çekilen ve en kapsamlı şekilde incelenen derin uzay cisimlerinden birisidir. Ancak amatör astronom ve araştırmacılar Marcel Drechsler, Xavier Strottner ve Yann Sainty tarafından yapılan şaşırtıcı bir keşif, tekrar düşünmemiz gerektiğini söylüyor.

Geçtiğimiz günlerde astronomlar Drechsler, Strottner ve Sainty; Andromeda Galaksisi yakınlarında, neredeyse galaksi kadar büyük görünen, iyonize olmuş oksijenden oluşan devasa bir yapı keşfettiklerini duyurdular:

Astrobin

Fotoğrafı Astrobin üzerinden tam çözünürlükte indirip inceleyebilirsiniz.

Bulutsunun Keşfi

Amatör astronomlar, derin uzay nesnelerinin fotoğrafları çekerken "uzun pozlama" olarak adlandırılan bir yöntem kullanmaktadır. Bu yöntem ile hedef cisim, belki de onlarca saat boyunca fotoğraflanır ve elde edilen veriler birleştirilir, istiflenir.

Night Sky Pix

Andromeda'nın bu fotoğrafının oluşturulması için toplamda 111 saatlik pozlama yapıldı. Bu sürenin yaklaşık %40'ında ise sadece OIII (iyonize oksijen) filtresi kullanıldı. Bu sayede galaksinin yakınlarındaki devasa gaz topluluğu ortaya çıktı.

Fotoğrafta Andromeda Galaksisi'ni çevreleyen ve hidrojen içeren başka pek çok gaz bulutu görülse de bunlar muhtemelen kendi galaksimizin içerisinde yer almaktadır ve hiçbiri oksijen bakımından zengin olan bu bulutsuya benzememektedir.

Ekip, başta bunun teknik bir hatadan (örneğin teleskobu etkileyen bir ışık yansımasından) ötürü meydana geldiğini düşündü ve diğer bir başarılı amatör astronom olan Bray Falls'tan bulutsuyu doğrulayacak gözlemler yapmasını istedi.

Astrobin

Bray Falls'ın gözlemleri, gaz bulutunun varlığını bağımsız olarak doğruladı. Fransa, Kaliforniya ve New Mexico'daki toplamda beş teleskoptan gelen veriler de aynı şekilde bulutsunun varlığını kesin olarak ispatladı. Ekip, bu yeni keşfettikleri nesneyi Strottner-Drechsler-Sainty Objesi 1 veya kısaca SDSO-1 olarak isimlendirdi.

Bulutsunun Doğası ve Kökeni Hala Belirsiz

Ekip, SDSO-1'in kökenini ve doğasını anlamak için profesyonel astronomlar Robert Fesen, Michael Shull ve Stefan Kimeswenger'e ulaştı. Bu profesyonel-amatör iş birliğinin sonuçları Amerikan Astronomi Cemiyeti'nin dergisi olan RNAAS'ta yayımlandı.^[2]

Astronomlar, bu tuhaf gaz bulutunun doğası hakkında birçok hipotez ortaya koydu. Bunlardan birisi bulutsunun Andromeda'nın bir parçası olduğu fikriydi. SDSO-1, gökyüzünde Andromeda'ya oldukça yakındır ve sanki ondan uzaklaşıyormuşçasına kıvrılmıştır. Bunların hiçbiri SDSO-1'in Andromeda'nın bir parçası olduğunu kesinleştirmemektedir ancak kayda değer şekilde desteklemektedir. Eğer SDSO-1, gerçekten de Andromeda'nın bir parçası ise bu, gaz bulutunun on binlerce ışık yılı büyüklüğünde olduğu anlamına gelmektedir.

Eğer bulutsu, Andromeda'nın büyük galaktik halesine dahil ise oradaki yıldız akıntıları tarafından fırlatılmış olabilir. Ancak eğer bu hipotez doğru olsaydı SDSO-1, yıldızların ana bileşeni olduğu için bol miktarda hidrojen içerirdi. Görülebileceği üzere SDSO-1, hiç veya tespit edilemeyecek kadar az hidrojen içermektedir.

Astronomların sunduğu bir başka hipotez ise Samanyolu-Andromeda yakınlaşmasından gelmektedir. Galaksimiz, Andromeda'ya oldukça yakındır ve her geçen saniye daha da yaklaşmaktadır. Öyle ki, galaksilerin uzaydaki bu yaklaşma hareketi sırasında haleleri etkileşime giriyor ve çarpışmalar yaşanıyor olabilir. Dolayısıyla; galaktik haledeki dağınık gazın çarpışmaların etkisi ve sıkıştırması ile bir yay şeklini almış olması oldukça muhtemeldir. Yine de bu hipotezin açıklayamadığı bazı durumlar var. Eğer bu gaz bulutu gerçekten de galaksilerin yakınlaşmasından ötürü ortaya çıktıysa Andromeda'ya bu kadar yakın görünmemesi gerekirdi. Onun yerine Andromeda'nın ve Samanyolu'nun galaktik merkezleri arasında görünürdü. Ayrıca bu hipotez hala SDSO-1'deki hidrojen eksikliğini açıklayamamaktadır.

Başka bir olasılık ise SDSO-1'in aslında çok daha küçük ve bize çok daha yakın olan, tamamen tesadüfen Andromeda'nın yakınında görülen bir bulutsu olmasıdır. Bu noktada SDSO-1'in bir gezegenimsi bulut olduğu fikri ortaya çıkmaktadır. Gaz bulutu, aynı bir gezegenimsi bulut gibi kavisli bir yapıdadır ve IR, UV sinyalleri de göstermemektedir. Ancak gezegenimsi bulutsular, oksijen açısından zengin olmasının yanı sıra bol miktarda da hidrojen içermektedir. Fakat daha önce de belirtildiği üzere SDSO-1, hidrojen bulundurmamaktadır.

SDSO-1, Samanyolu'ndaki herhangi bir yıldızın meydana getirdiği bir süpernova patlamasının kalıntısı da olabilir. Ancak o zaman yüksek miktarda UV ışınları ve radyo dalgaları yayması gerekirdi.

Görülebileceği üzere SDSO-1'in ne olduğu henüz bilinmemektedir. Bunun için çalışmalar sürmektedir. SDSO-1'in ayrıntıntılı bir spektrumu incelenerek bulutsunun hızı Doppler Etkisi ile ortaya çıkarılabilir. Eğer bulut, Andromeda ile benzer bir hızda ve yönde hareket ediyorsa onun bir parçası olması muhtemeldir. Tam tersine, daha yavaş hareket ediyorsa SDSO-1'in Samanyolu'nun içerisinde yer alıyor olması daha büyük bir olasılıktır. Araştırmacılar, spektral gözlemlerin devam ettiğini ancak bunlar bitene kadar SDSO-1'in kaynağı ve davranışının bir muamma olarak kalacağını bildirmektedir.

SDSO-1, Nasıl Oldu da Daha Önce Keşfedilemedi?

SDSO-1, gökyüzünde yaklaşık üç dolunay kadar yer kaplamaktadır ve bu kadar büyük bir nesnenin şimdiye kadar keşfedilememiş olması kısmen şaşırtıcıdır. İleri teknolojiler ile donatılmış büyük teleskoplar, dar bir görüş alanına sahiptir. Bu nedenle görünür boyutu bu denli büyük nesneleri gözlemlemeleri oldukça zordur.

Astronomy Tools - FOV Calculator

Kısacası, SDSO-1'in görülebilmesi için doğru ekipman gerekmektedir. 378 megapiksellik muazzam bir kamera ve oksijen filtresi ile donatılmış, 3.6 metre çapındaki bir aynaya sahip olan Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu SDSO-1'in olduğu yere baktı ancak hiçbir şey göremedi. Çünkü gökyüzünde bu denli büyük ve soluk bir nesneyi görmek için tasarlanmamıştı.

Galaksideki Yeni Keşifler

Ekip, sadece SDSO-1'i keşfetmek ile kalmadı. Birkaç yüz gezegenimsi bulut ve süpernova kalıntısı tespit ettiler. Hidrojen ve oksijen dalga boylarından gelen verilerin birleştirilmesi sayesinde birçok bilinen ve bilinmeyen süpernova kalıntısı çok daha net bir şekilde görülebilmektedir.

Astrobin

Galaksi fotoğraflanırken OIII filtresinin kullanılması diğer birçok detayı daha ortaya çıkardı. Bunlardan ikisi binlerce ışık yılı uzunluğunda sütun şeklinde bir gaz bulutu ve devasa boyutlarda bir bulutsu:

Astrobin