Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?”

12 dakika
9,808
Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?” David Genney
Tüm Reklamları Kapat

Çevrebilimci Suzanne Simard, ağaçların ihtiyaçlarını bildirmek ve komşu bitkilere yardım etmek için toprak mantar ağını nasıl kullandıklarını göstermişti. Şimdi ise toplu ağaç kesimi ve iklim değişikliği gibi tehlikelerin bu önemli ağların işlevini bozabileceği konusunda bizleri uyarıyor.

Çevrebilimci Suzanne Simard yirmi yıl önce doktora tezi üzerinde çalışırken ağaçların toprak altında yayılmış mantar ağı ile birbirlerine ihtiyaçlarını bildirip gerekli besinleri gönderdiklerini, yani ağaçların birbirleriyle “konuştuklarını” keşfetti. Şu anda British Columbia Üniversitesinde bulunan Simard, o zamandan beri mantar misellerinin ağaçların akrabalarını tanımalarına, komşu ağaçları ölmeden önce onlara besin göndermelerine, çevre değişikliği hakkında uyarı sinyali göndermelerine yardım etmeleri gibi konuları kapsayan çalışmaların ilerlemesine öncülük etmektedir.


Tüm Reklamları Kapat

Simard, insanın sinir sistemine benzettiği bu karmaşık sistemi anlatırken “orman aklı” ve “anne ağaçlar” gibi benzetmeler kullanarak, bilim insanlarının bitkilerin etkileşimi hakkındaki tanımlarının değişmesine katkıda bulundu. Simard, Yale Environment 360’a verdiği röportajda şunları söylemiştir:

Orman bir işbirliği sistemidir. Ağaçların sadece kaynak transferi yapmadığını, aynı zamanda birbirlerine savunma sinyalleri gönderdiklerini ve akrabalarını tanıdıklarını da gördüğümüzden bence buna ‘iletişim’ demek daha mantıklı. Üstelik insan olarak bizler bunu daha iyi anlayabiliriz. Ağaçla empati kurduğumuzda, ona daha çok önem vereceğiz ve daha fazla önem verdiğimizde de tabiatımıza özen göstermede daha iyi işler yapacağız.

Simard şimdilerde iklim değişikliği, çam kese böceği istilası ve kesim gibi çevresel tehditlerin bu hayati önem taşıyan iletişim ağlarını nasıl bozabileceği konusuna yoğunlaşmış durumda. Simard bu konuda şunları söylüyor:

Bu ağlar devam edecektir. Onların yerel bitki türlerine, egzotik bitkilere veya yabani otlar gibi diğer türlere yararlı olup olmadıklarını bekleyip göreceğiz.

Yale Environment 360: Bütün doktora tezleri Nature dergisinde yayımlanmıyor. Ama 1997’ de sizin çalışmanızın bir kısmı yayımlandı. Kâğıt huşu ile Douglas göknar ağaçlarının birbirleriyle etkileşime geçmek için yeraltı ağını kullandıkları saptamak amacıyla karbondaki radyoaktif izotopları kullandınız. Bu etkileşimden bahseder misiniz?

Suzanne Simard: Kağıt huşu ağacı ve Douglas göknarı dahil olmak üzere dünya üzerindeki bütün ağaçlar yer altında bulunan mantarlarla simbiyotik bir iş birliği kurmaktadırlar. Bunlar bitkilere fayda sağlayan mantarlardır ve bu iş birliği sayesinde mantarlar (ki fotosentez yapamadıklarını biliyoruz) toprağı araştırır. Temel olarak, mantar yer altı boyunca miselyum ya da lif gönderir ve özellikle fosfor ve nitrojen gibi besin ve suyu alıp bitkiye getirir. Bu besinleri ve suyu bitkiden fotosentez ürünü bir maddeyi almak (şeker veya fotosentez sonucu oluşan bir madde) için değiştirir. Bitki karbonu sabitleyip daha sonra onu metabolizması için ihtiyacı olan besinlerle takas eder. Bu her ikisi için de geçerlidir. Bu ağ, karbon ve su ağaçlar arasında değişim yapabilsin diye bir ağacın kökünü bir diğer ağacın köküne bağlayan bir çeşit yeraltı boru tesisatıdır. Britanya Kolumbiyası’nın doğal bir ormanında, kâğıt huşu ağacı ve Douglas göknarı birlikte önceki ağaç topluluklarının yerini alarak büyür. Birbirleriyle yarışırlar, ancak bizim çalışmamız aynı zamanda da mikorizal ağlarıyla birbirlerinden besin ve karbon alıp vererek işbirliği yaptıklarını göstermektedir.

Tüm Reklamları Kapat

e360: O zaman biri diğerinden ilave yardım istediğini anlatabiliyor, doğru mu?

Simard: Evet, doğru. Ağaçları değişime teşvik eden dürtünün ne olduğunu anlamak için birçok araştırma yaptık. Unutmayalım ki bu karşılıklı bir değişim, bu yüzden bazen huş bazen de göknar daha fazla pay alır. Bu, o zamanın ekolojik faktörlerine bağlı olarak değişir.

Yaptığımız bu deneyde test ettiğimiz önemli noktalardan biri de gölge faktörüdür. Douglas göknarı yaz döneminde daha fazla gölgelendikçe, kâğıt huşundaki ihtiyaç fazlası karbon göknara ulaşabilir. Sonbahar geldiğinde, kâğıt huşu yapraklarını döker. Göknar ise yapmaya devam ettiği fotosentez dolayısıyla ihtiyaç fazlası karbon üretir. Böylelikle karbon transferi tekrar kâğıt huşuna döner.

Ek olarak mantar unsurlarının etkisi de var. Mesela, ağı birbirine bağlayan mantar, karbon kaynaklarını güvene alma yolları arayacaktır. Bu konuyu bütünüyle anlayamasak da evrimsel açıdan bakıldığında mantıklı olduğunu görüyoruz. Mantar gelecek için besin kaynağının korunduğundan emin olmak amacıyla bu sistemde yer alır. Böylece farklı bitkiler arasında karbon transferini yönlendirmeye yardım edebilecektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

e360: Sizce bu takas sistemi çayır ve mera gibi diğer ekosistemlerde de geçerli midir? Bu konu hakkında yapılmış çalışmalar var mı?

Simard: Evet, var. Sadece benim laboratuvarımda değil, benden önceki diğer laboratuvarlarda da mevcut. Çayırlar hatta akçaağaç ve sedir gibi bilindik bazı ağaç türleri de değişik bir tür mikoriza oluştururlar. Britanya Kolumbiyası’nda eyaletin içinden ormana doğru uzayan büyük bir çayır var. Esasen arbüsküler mikoriza yapısına sahip olan çayırların ektomikorizal ormanla nasıl etkileşime geçtiğini araştırıyoruz çünkü iklim değiştikçe çayırların ormanın içine ilerleyeceği tahmin edilmektedir.

e360: Bu değişimler iklim değişikliği etkisi altında devam edecek mi, yoksa iletişim kesilecek mi?

Simard: Engelleneceğini sanmıyorum. Bence ağ kurabilme yeteneğinde bir kesinti olmayacak ama ağ farklı olabilir. Mesela, muhtemelen farklı bir mantar etkileşime dâhil olacak ama bence bu etkileşim devam edecek. Ancak bunların yerli bitki türlerine, egzotik ya da istilacı yabani otlara yararlı olup olmayacağı gizemini koruyor.

e360: Siz ve bir öğrenciniz moleküler vasıtalarla merkez ya da anne diye adlandırdığınız ağaçları keşfettiniz. Bunlar nelerdir ve ormandaki rolleri nelerdir?

Simard: Doktora öğrencisi Kevin Beiler zekice bir çalışma yaptı. Douglas göknarı ormanlarında ağaçların kısa DNA dizilimlerine ve mantarların her birine bakmak için DNA analizi kullandı. Bu ormandaki birbiriyle bağlantılı iki kardeş mikorizal mantar ağına ve bu ağların Douglas göknarlarını birbirlerine nasıl bağladıklarına dair bir harita çıkarabildi ve bu harita sayesinde birkaç istisna dışında bütün ağaçların temelde birbirleriyle ilişkili olduğunu gösterebildi.

Tüm Reklamları Kapat

Küçük ağaçların daha az ağaçla bağlantısı bulunurken ağdaki en büyük ve en yaşlı ağaçların daha fazla bağlantısı olduğunu bulguladı. Büyük yaşlı ağaçların daha büyük bir kök sistemi vardır ve daha büyük mikorizal iletişim ağları vardır. Bu ağaçlar, kökleri ve kök uçları sayesinde ağa daha fazla karbon aktarırlar ve bu da büyük ağaçların neden çevreleriyle daha fazla bağlantıları olduğunu açıklar.

Daha sonraki deneylerde de yaşlı ağaçların akrabalarını tanıyıp tanıyamadıklarını, yakınlarında canlanan fidanların kendileriyle aynı türden olup olmadıklarını, yavruları olup olmadıklarını ve bu fidanları koruyup korumadıklarını gözlemledik. Ve bunları yaptıklarını gördük. En büyük en yaşlı olduklarından ve kendi soylarını besleyebildiklerinden dolayı “anne ağaç” terimini kullandık.

e360: Siz aynı zamanda, bu ağaçlar ölmek üzereyken beklenmedik bir ekolojik destek verdiklerini ama çok erken keslirlerse diğerlerinin bu desteği alamadığını da keşfettiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Simard: Aslında biz bu deneyi serada yürüttük. Douglas göknar fidanlarını bir sarıçam türüyle (Kuzey Amerka’nın batısına özgü Pinus ponderosa ile) yan yana yetiştirdik ve ana ağaç gibi davranacağını düşündüğümüz, daha yaşlı olan göknar fidanına zarar verdik. Sarıçam daha alçak kesimlerde yetişen bir tür olduğundan ve değişen iklim koşullarında göknarın yerini alması beklendiğinden bu deneyde onu tercih ettik. İklim değiştikçe, yüksek kesimlere doğru göç edecek olan genç ormana eski ormandan herhangi bir miras bırakılıp bırakılmadığını öğrenmek istedik.

Douglas göknar ağaçlarına zarar verdiğimizde birtakım olayların meydana geldiğini fark ettik. İlki, Douglas göknarının karbonunu ağa vermesi ve bunun sarıçamı tarafından kullanılmasıdır. İkinci olarak, verilen hasara karşı Douglas göknarının ve sarıçamın savunma enzimleri artış göstermiştir. Biz bunu ağaçların ağları aracılığıyla birbirlerine savunma sinyali göndermesi olarak yorumladık. Karbon aktarımı ve savunma sinyali gönderme olarak aldığımız bu iki dönüt bitkiler arasında sadece mikoriza iletişim ağı olduğunda gerçekleşti. Ağa zarar verdiğimiz yerlerde bu iki dönütü de almadık.

Bunu, iklim değiştikçe yeni tür tarafından yeri alınan ana türün, ekosistemde daha baskın bir rol üstlenen komşu fidanlara yeni bir başlangıç sağlayabilsinler diye karbon ve uyarı sinyali gönderdiği şeklinde yorumladık.

e360: 1997 senesinde ağaçların etkileşimi üzerine olan çalışmanızı yayınladığınızda, bitkiler için “iletişim” demeye gerek olmadığı gerçeğinden bahsetmiştiniz. Şu an ise ormanların aklı ve ana ağaçlar gibi ifadeleri açık bir şekilde çekinmeden kullanıyorsunuz. Bu konuda eleştiri oklarının hedefi oldunuz mu?

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Simard: Muhtemelen benim duyduğumdan çok daha fazla eleştiri vardır. Orman araştırması yapmaya ilk kez 20’li yaşlarımın başında başladım. Şu an 50’lerimin ortasındayım, yani 35 sene oldu. Bu süreçte her zaman bilimsel metotları izlemem gerektiğinin farkındaydım ve bilimsel verilerin ifade ettiklerinin ötesine gitmemekte oldukça dikkatli davrandım. Fakat öyle bir an geliyor ki geleneksel bilimsel yöntemlerin belli bir yere kadar çözüm ürettiğini ve ormanlarda eski bilimsel yöntemleri kullanarak öğrenebileceğimizden çok daha fazla olayın yaşandığını fark ediyorsunuz.

Bu nedenle farklı açılardan düşünmeye başlayıp sadece hareketsiz varlıklar olmayan bu canlılar ve türlerin neler yaptığını daha derinden ve içten anlayabilelim diye insani bakış açılarının da kullanılması gerektiğine karar verdim. Bitkiler arasında aktarılanların sadece kaynaklar olmadığını da anlamaya başladık. Bundan çok daha fazlası aktarılıyor. Orman bir işbirliği sistemi; eğer yarışma halinde olsaydı, çok daha basit bir yer olurdu. Böyle olmadığı için orman, çeşit çeşit türlere sahiptir ve dinamiktir.

Bitkiler birbirleriyle yalnızca kaynak alışverişi yapmadığı, aynı zamanda birbirlerine savunma sinyalleri gönderdiği ve akraba tanıma yaptığı için bunu iletişim olarak nitelemek daha mantıklı. Aktarıcı ve alıcı olan bitkilerin böyle davranışları aralarındaki bu iletişime, yani bu aktarıma göre şekillenir.

Üstelik insan olarak bizler bunu daha iyi anlayabiliriz. Ağaçla empati kurduğumuzda, ona daha çok önem vereceğiz ve daha fazla önem verdiğimizde de doğaya daha özenli davranacağız.

e360: Çam kese böceği Kuzey Amerika’nın batısının tabiatını çam ve ladin ağaçlarını yok ederek mahvediyor. Siz çam kese böceği saldırısının mikorizal ağlara neler yaptığı üstüne yapılan bir çalışmaya ortak oldunuz. Neler buldunuz ve sonuçlar bu ormanların yeniden canlandırılmasında nasıl kullanılabilir?

Simard: O çalışma Alberta Üniversitesinde yüksek lisans öğrencisi olan Greg Pec tarafından yürütüldü. Çam kese böceği saldırısının ilk evresi yeşil saldırı olarak adlandırılır. Bu saldırı yeşilden kırmızıya, sonra da gri saldırı aşamasına geçer. Yani aslında en geç 3 veya 4 yıla kadar ağaçlar ölmüş olur.

Farklı aşamalarda olan ağaçların bulunduğu bölgelerden toprak alıp Kontorta çam fidanlarını bu topraklarda yetiştirdik. Zamanla ağaçların ölümü gerçekleştikçe mikorizal ağın daha az çeşitlilik gösterdiğini ve aynı zamanda bunun topraklarda yetişen fidanların savunma enzimlerini de değiştirdiğini bulduk. Bu moleküllerdeki çeşitlilik azaldı. Ölü ağaçların toprakta geçirdiği süreye bağlı olarak fidanlardaki mikorizal çeşitlilik ve savunma moleküllerindeki çeşitlilik azalıyordu.

Greg ağaçlardaki mantar çeşitliliğine baktı. Bu çeşitliliğin değişmesine rağmen mikorizal ağın ağaçların altında yeni çıkan fidanların canlanmasına yine de yardım ettiğini bulguladı.

Mikorizal ağın yapısı değişiklik gösterse de yeni ağaçların canlandırılmasında etkili bir ağ olmaya devam etmektedir.

e360: Ağaçların kesilmesi ve iklim değişikliği söz konusu olduğunda ormandaki direnci sürdürmek için çalışmanız neler söylemekte?

Tüm Reklamları Kapat

Simard: Direnç, ekosistemin sahip olduğu bir dizi olanaklar içerisinde kendi yapısını ve işlevini iyileştirme yeteneğiyle ilgilidir. Özellikle ormanlar için ağaçlar temel yapıdır. Hem diğer canlılar için yaşam alanı oluştururlar, hem de ormanın işlemesini sağlarlar. Ormandaki direnç, doğal yollarla yeni ağaçların üremesi, yani ormanın gençleşmesi demektir. Yeni ağaçların üremesi konusunda mikorizal ağ kullanılarak yapılabilecek birçok şey vardır. Araştırmamızın en önemli bulgusu budur. Eğer sadece mikorizal iletişim ağlarını değil diğer canlıların da iletişim ağlarını destekleyen ağaçlara zarar vermezsek ormanlar tahribata direnecektir. Bence bu, ormanların gençleşme yeteneğini korumakta çok önemli bir adımdır.

e360: Bulgularınızın Britanya Kolumbiyası’nda ve daha fazla yerdeki ağaç kesme uygulamalarında etkili olacağı yönünde umudunuzdan bahsetmiştiniz. Bu gerçekleşti mi?

Simard: Bu konuda sadece benim çalışmam etkili olmadı. 1980 ve 90’ların başında ormandaki daha yaşlı ağaçların ve onların kalıtlarının korunması düşüncesi tekrar önem kazandı. Sadece mikorizal ağı temel almayan birçok yöntembilim 1990’lar boyunca Batı Kanada’da benimsendi. Bu daha çok vahşi hayat ve diğer canlıların yaşam alanı için ağaçların korunması amacıyla yapıldı.

Ama özellikle son 15 yılda sadece belli ağaçların kesilmesi gereken birçok alanda ormanlar topyekûn yok edildi. Bunun bir sebebi hala devam eden çam kesesi böceği istilasıdır. Ölen bu ağaçların kurtarılması amacıyla kesilmesi, gelişmekte olan iyi yöndeki ormancılık uygulamalarını yok etti.

Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde hala insanlar ağaçların bir kısmını tutup kalan kısmını keserek ormancılık yapmaya çalışıyorlar; fakat sadece bunu yapmak yeterli değil. Ağaç kesiminde yalnızca belli yaşlı ağaçların kesilmemesine dikkat ediliyor. Anne ağaçları ve iletişim ağlarını korumak amacıyla farklı muhafaza etme türlerini test etmek için yeni bir çalışma başlatıyoruz.

e360: Kanada hükümetinden aldığınız hibe şu anda uygulamada olan orman yenileme çalışmalarını incelemek için mi?

Simard: Evet, bu çalışma için çok heyecanlıyız. Anne ağaçları farklı formlarda koruma fikrini deniyoruz. Bu amaçla onları tek tek, grup ve siper ağacı halinde bırakıp daha sonra hem doğal hem de geleneksel gençleştirme yöntemlerini kullanarak ormanı tekrardan canlandırıyoruz. Söz konusu yöntemleri Douglas göknarı ormanında çok kuru ve sıcaktan soğuk ve nemliye kadar her türlü hava koşullarında deniyoruz. Bu gözlemi 75 farklı konumda bu farklı hava koşullarında yapacağız. Karbon döngüsü, verimlilik, kuş ve böcek çeşitliliği gibi şeyleri ölçeceğiz. Bir de, anne ağaç ve onların yeni ağaçları koruması fikri İlk Milletler’in dünya görüşüyle çok örtüştüğü için Britanya Kolumbiyası'ndaki İlk Milletler topluluğundan büyük ilgi görüyoruz.

Teşekkür: Bu yazıyı Nesli Demir ve Sude Delialioğlu'na teşekkür ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
7
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Bilim Budur! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 13:20:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5325

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Halk Sağlığı
Uçak
Kartal
Diş Gelişimi
Ağız Sağlığı
Retrovirüs
Diş Sorunları
Freud
Sağlık
Bilim İnsanı
Aşılar
Tıp
Sinek
Astrofizik
Zeka
Ekoloji
Kimyasal Bağ
Kimya
Allah
İnsanlık
Gerçek
Organ
Mitler
Şempanzeler
Cinsiyet
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Toomey, et al. Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?”. (3 Şubat 2018). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5325
Toomey, D., Ağacı, E., Bakırcı, Ç. M. (2018, February 03). Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?”. Evrim Ağacı. Retrieved December 08, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5325
D. Toomey, et al. “Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?”.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Evrim Ağacı, Evrim Ağacı, 03 Feb. 2018, https://evrimagaci.org/s/5325.
Toomey, Diane. Ağacı, Evrim. Bakırcı, Çağrı Mert. “Ağaçlar Neden ve Nasıl Birbirleriyle “Konuşurlar?”.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Evrim Ağacı. Evrim Ağacı, February 03, 2018. https://evrimagaci.org/s/5325.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close