Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?
Adrenalin molekülünün elle çizilmiş hali...
6 dakika
234,901
Podcast
9:25
Can Demirci
Seslendiren
22
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Yıllardan beri, Türkiye'deki liselerin bir bölümünde adrenalin ve noradrenalin, birbirine zıt çalışan hormonlar olarak öğretilebildiğine dair duyumlar almaktayız. En azından bu derslerden bu konuda akılda kalanların dikkate değer miktarda bu yöndedir:

Tipik olarak insanlar, adrenalinin "sempatik sinir sistemini uyararak kalp atışlarını arttırdığı", noradrenalinin ise tam tersini yaptığı, yani "parasempatik sinir sistemini uyararak bireyi sakinleştirdiği" düşünürler. Burada ne kadarlık bir payın öğretim hatasından kaynaklandığını tam olarak tespit etmek zor; ancak bu basit (ve göreceğimiz üzere hatalı) düşünceyle üniversiteye giren öğrenciler, öğrendiklerinin veya hatırladıklarının büyük oranda hatalı olduğunu görürler. Zira adrenalin-noradrenalin ilişkisi konusu o kadar da basit bir konu değildir.

Tüm Reklamları Kapat

Gelin bu konunun aslına bir bakış atalım.

Kimyasalların Sözcük Anlamları

İlk olarak sözcük mevzusunu aradan çıkaralım: Adrenalin ile epinefrin aynı şeylerdir. Noradrenalin ile norepinefrin de aynı şeylerdir. Normalde standartlar konusunda ana akıma uymayan ve diğer herkesten farklı standartları kullanan ülke ABD olsa da, bu defa standart dışı kullanımı yapan taraf Birleşik Krallık'tır.

Tüm Reklamları Kapat

ABD de dahil olmak üzere Dünya'nın büyük bir kısmında bu kimyasallara epinefrin ve norepinefrin denmektedir. Ancak Birleşik Krallık'ta bu ikilinin adı adrenalin ve noradrenalindir. Bu isimlendirme de, Dünya çapında yayılmış ve kullanılmaktadır; özellikle de halk arasında "heyecan" ile ilişkilendirilen "adrenalin" sözcüğü çok yaygın olarak bilinir (örneğin "adrenalin sporları" veya "adrenalin bağımlılığı" gibi kalıplarda). Epinefrin ve norepinefrin ise, daha ziyade bilimsel terminoloji düzeyinde kalmıştır. 

Epinefrin sözcüğü son derece mantıklıdır, çünkü sözcüğün kelime anlamı Yunancada "böbreğin üzerinde" demektir. Epinefrin de böbrek üstü bezlerinden salgılanan en popüler kimyasal olduğu için bu isme layık görülmüştür. Aslında "epinefrin" sözcüğü ilk olarak 1897 yılında John Abel tarafından, böbrek üzerindeki bezlerden toplanan özütlerin tamamını tanımlamak için kullanılmıştır. Şimdi ise, belirli bir kimyasala verilen isimdir. 

Öte yandan "adrenalin" kelimesi de eşit derecede mantıklıdır. Neden mi? Bu sözcük de, Yunancada değil ama Latincede "böbreğin üzerinde" demektir! İlk olarak 1901 yılında Jokichi Takamine tarafından kullanılmıştır. İlginç bir şekilde o da, böbrek üzerinden aldığı ve saflaştırdığı özütlerin tamamına bu ismi vermiştir. Ancak yine sözcük, belirli bir kimyasalın adı haline gelmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında Abel'in özütü, Takamine'ninkiyle aynı değildi; ancak bu, ilk zamanlarda fark edilemedi ve bu nedenle iki isim de aynı kimyasalın ismi olarak kabul edildi. Sonradan iki özütün farklı olduğu anlaşılsa da, sözcüklerin anlamı değişmedi. Dolayısıyla epinefrin ve adrenalini eş anlamlı olarak kullanabilirsiniz. 

Peki noradrenalin veya eş anlamlısı olan norepinefrindeki "nor" nedir? "Nor-" öneki, kimyasal bileşiklerde CH3, CH2 veya CH molekülleri veya C atomunun bileşikten ayrılmasından sonra geriye kalan kimyasalı isimlendirmek için kullanılır. Örneğin noradrenalin (veya norepinefrin), adrenalin (veya epinefrin) isimli kimyasaldan tek bir karbon (C) atomunun ayrılması sonucu oluşur.

Nedir Bu Kimyasallar?

Evet, kelimeler konusunda konuyu netleştirdiğimize göre, asıl konuya geri dönebiliriz: Nedir şu adrenalin ve noradrenalin?

Bu ikiliyi anlamayı en çok zorlaştıran konu, hormon ile nörotransmiter isimli iki farklı kimyasal grubunun tam olarak anlaşılmaması veya düzgün tanımlanmamasından kaynaklanmaktadır. Hormonlar, genellikle doğrudan damarlara (yani kan akışına) salgılanarak belli sinyallemelerin yapılmasını sağlayan kimyasallardır. Nörotransmiterler de sinyalleme görevi görürler; ancak onlar neredeyse her zaman sinir hücreleri (nöronlar) arasında görev alırlar. Yani kan akışına katılmazlar.

Fakat belirtelim: Bu ideal tanımdır. Elbette istisnaları vardır - ki kafaları karıştıranlar biraz da bu istisnalardır.

Tüm Reklamları Kapat

İdeal tanım üzerinden gidecek olursak, adrenalin bir hormondur. Adrenalin, böbreküstü bezleri (adrenal bezler) tarafından salgılanır ve doğrudan kana karışır. Uzun mesafelerde etki edebilir ve bu nedenle genellikle bir hormon olarak bilinir. Ancak bunun istisnaları bulunmaktadır (bunlara az sonra değineceğiz). Bu hormon omurgalılarda ve protozoalarda genellikle metabolik etkilere neden olur ve damar genişlemesine etki eder. Egzersizlerde, duygusal tepkilerimizde ve hafıza oluşumunda adrenalinin görev aldığı bilinmektedir. Adrenalinin sistematik adı (R)-4-(1-Hidroksi-2-(metilamino)etil)benzen-1,2-diol'dür.

Adrenalinin "kardeş molekülü" olan noradrenalin ise bir nörotransmiterdir. Öte yandan noradrenalin, beynimizdeki nöronlar tarafından salgılanır; kana karışmaz. Bu nedenle genellikle bir nörotransmiter olarak bilinir. Ancak bunun istisnaları bulunmaktadır (bunlara, dediğimiz gibi, az sonra değineceğiz). Noradrenalinin en önemli görevi, kalbi etkileyen sempatik nöronlar üzerindeki etkileridir. Noradrenalin, kimyasal adıyla 4,5-β-trihidroksi fenetilamin olarak da bilinir. Sistematik adı ise 4-[(1R)-2-amino-1-hidroksietil]benzen-1,2-diol'dür.

Bazı insanların lise derslerinden hatırladığının aksine, noradrenalin miktarı artacak olursa kalp ritmi artar; azalmaz! Adrenalin salgılanması sonucunda da kalp ritmi artar; dolayısıyla ikilinin birbiriyle zıt olarak çalıştığını düşünmek hatalıdır! Ayrıca noradrenalin bir stres hormonu olarak da görev yapar, kaç-veya-savaş tepkisinde rol oynar.

Konuyu karıştıran bir diğer nokta, iki kimyasalın birbirine aşırı benzer olmasından ötürü, bu kimyasallara tepki verebilen algılayıcıların (reseptörlerin) birebir aynı olabilmesidir. Hem "alfa", hem de "beta" reseptörleri adrenalini de, noradrenalini de tanıyabilir. Tabii ki nöronlarda bu reseptörler daha ziyade noradrenalin ile iletişime geçerken, vücut hücrelerimizin geri kalanındaki reseptörler daha sıklıkla adrenalin ile etkileşirler.

Tüm Reklamları Kapat

Konuyu Daha da Karıştıran İstisnalar!

Karışıklıklar bu kadarla kalıyor mu? Elbette hayır! Az önce istisnalardan bahsetmiştik. Bunları birazcık açalım:

İlk olarak, noradrenalinin adrenal bezler tarafından hormon olarak salgılanması da mümkündür. Ancak genel bir oran vermek gerekirse, böbreküstü bezlerinden salgılanan adrenalin miktarı, noradrenalin miktarından 5-8 kata kadar daha fazla olabilmektedir. Bu nedenle liselerde adrenalin ve noradrenalin böbreküstü bezi salgıları olarak öğretilir.

Bu, özünde doğru olsa da, biyolojide sıklıkla karşılaştığımız noradrenalin, böbreküstü bezi salgısı olmasından ziyade, beyinde nörotransmiter olarak salgılanandır. Elbette ki bu kimyasallar aynı kimyasallardır; salgılandıkları yer önemli değildir. Fakat yine de görevleri söz konusu olduğunda, noradrenalin için nörotransmiter olma görevi bariz bir şekilde baskınlık göstermektedir.

İkinci bir istisna; dopamin, serotonin, noradrenalin gibi bazı nörotransmiterlerin nöronlarda kimi zaman belli bir hedefi olmaksızın da salgılanabiliyor olmasıdır. Her ne kadar kana karışmıyorlarsa da, tıpkı kana karışan hormonlar gibi "hedefsiz" olarak salgılanabilmektedirler. Ne zaman ki söz konusu kimyasallar bir hedefe ulaşır, o zaman işlevsel hale gelirler. Bu durum, noradrenalinin nörotransmiter olma görevi konusunda kafa karışıklıklarına neden olabilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Üçüncü bir istisna, beynin en önemli bölgelerinden biri olan hipotalamusta karşımıza çıkar. Hipotalamustaki bazı hormonlar, "quasi-nörotransmiter" dediğimiz daha kısa menzilli görevlerde kullanılabilir. Yani hormonlar ile nörotransmiterler arasındaki farklar, bu noktada epey bir belirsizleşmektedir. Bu bölgelerde normalde "hormon" olarak bileceğimiz kimyasallar, sadece birkaç milimetrelik menzilde etkili olacak şekilde, adeta nörotransmiter gibi görev alabilirler. Kan akışına karışmazlar; bu nedenle geleneksel (veya ideal) tanıma uymazlar.

Son olarak... İşleri daha da karıştırmak adına, bazı araştırmalarda adrenalinin retinadaki nöral devreler gibi bazı kısıtlı bölgelerde, nadiren de olsa nörotransmiter olarak salgılanabildiği gösterilmiştir. Bu durum, adrenalinin bir hormon olduğunu söyleyip işin içinden çıkmayı zorlaştırmaktadır. Ancak örneğin bu bölgelerde, adrenalin salgılandığında aynı zamanda noradrenalin de salgılanmaktadır ve noradrenalinin miktarı, adrenalinden genellikle 4-5 kata kadar fazla olmaktadır.

Sonuç

Sonuç olarak, adrenalin ve noradrenalin sıradan kimyasal maddelerdir. Onların "ne" olduklarını, çoğu zaman salgılandıkları yerler, görevleri ve özellikleri belirler. Birebir aynı kimyasal, eğer ki kan akışına katılıyorsa, uzun menzilde etkiliyse ve spesifik olarak sinir boşluklarına salgılanmıyorsa, muhtemelen ona rahatlıkla "hormon" dememiz mümkündür. Ancak eğer ki bu kimyasallar kısa menzilde etkiliyse, kan akışına karışmıyorsa ve sinir boşluklarına (sinapslara) salgılanıyorsa, bunlar muhtemelen "nörotransmiter" olacaktır. 

Özünde, maddenin ve onunla etkileşecek olan reseptörlerin kimyasal yapısı önemlidir. Yoksa adrenalin bir hormon mudur, noradrenalin hormon olarak görev alabilir mi, bunlar işin teferruatları ve insan-gözünden yapılan kategorik tanımlamalarıdır. 

D Vitamini ile ilgili benzer bir tartışmayı buradan okuyabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
28
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 46
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 18
  • Muhteşem! 15
  • İnanılmaz 12
  • Merak Uyandırıcı! 11
  • Bilim Budur! 7
  • Grrr... *@$# 4
  • Umut Verici! 3
  • Üzücü! 2
  • Güldürdü 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • M. G. Hoyle. Why Adrenaline Speeds Up Heart Rate. (13 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 4 Kasım 2019. Alındığı Yer: Live Strong | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Adrenaline. (24 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 4 Kasım 2019. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • C. Heile. How Is Adrenaline (Epinephrine) Both A Hormone And Neurotransmitter?. (8 Ekim 2012). Alındığı Tarih: 4 Kasım 2019. Alındığı Yer: Quora | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Norepinephrine. (12 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 4 Kasım 2019. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • A. J. Kaumann, et al. (1989). A Comparison Of The Effects Of Adrenaline And Noradrenaline On Human Heart: The Role Of Beta 1- And Beta 2-Adrenoceptors In The Stimulation Of Adenylate Cyclase And Contractile Force. European Heart Journal, sf: 29-37. | Arşiv Bağlantısı
  • L. Sherwood. (2008). Human Physiology: From Cells To Systems. ISBN: 9780495391845. Yayınevi: Cengage Learning.
  • A. Peet. (2012). Marks' Basic Medical Biochemistry. ISBN: 9781608315727. Yayınevi: Lippincott Williams & Wilkins.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 10:24:34 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3844

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?. (16 Ağustos 2015). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3844
Bakırcı, Ç. M. (2015, August 16). Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3844
Ç. M. Bakırcı. “Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 16 Aug. 2015, https://evrimagaci.org/s/3844.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) Nedir? Aralarında Nasıl Bir İlişki Vardır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 16, 2015. https://evrimagaci.org/s/3844.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close