Türdiriltimi Şirketi Yünlü Mamuttan Esinlenerek "Yünlü Fare" Üretti!

On binlerce yıl önce yok olan yünlü mamutların genetik mirasını günümüze taşımaya çalışan bilim insanları, bu kez devasa bir mamuttan değil, minik bir laboratuvar faresinden yola çıkıyor. Türdiriltimi alanında çalışan biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences, yaptığı açıklamada genetik olarak değiştirilmiş, sıradan farelere kıyasla çok daha kıllı ve "yünlü" bir kemirgen ürettiklerini duyurdu.

Şirketin "Colossal yünlü faresi" adını verdiği bu hayvan, tamamen bir fare olsa da mamutlardan alınan bazı genetik özelliklere sahip. Bunun temel nedeni, Colossal’ın nihai hedefinin tam anlamıyla bir yünlü mamut üretmek olması. Şirketin CEO’su ve kurucu ortağı Ben Lamm, şu ana kadar yaklaşık 100 yünlü fare ürettiklerini ve bu hayvanların soğuğa dayanıklılığını test edebilmek için gerekli izinleri almaya çalıştıklarını belirtiyor.

Ancak en büyük hedefleri bununla sınırlı değil. Lamm’a göre, ekip 2028 yılına kadar genetik olarak düzenlenmiş bir Asya fili embriyosunu yapay rahimde geliştirerek, "mamuta benzeyen bir fil" yani bir proxy mamut ("mamuta benzeyen fil") üretmeyi hedefliyor. Bu proje, Colossal’ın nesli tükenen türleri geri getirme konusundaki en iddialı çalışmalarından biri olma yolunda ilerliyor.

Yünlü fare projesi, dev mamutların türdiriltimi yolunda önemli bir adım. Colossal ekibi, genetik düzenlemeler yaparak farelerin kürk yapısını mamutlarınkine benzer hale getirdi. Bunun için tam yedi farklı geni aynı anda değiştirdiler. Sonuç olarak ortaya çıkan farelerin kılları daha uzun, daha kalın ve tipik fare kürklerinden çok daha dalgalı ve yünlü oldu.

Bu genetik değişiklikleri yapmak için ekip, 1.2 milyon yıl öncesine uzanan 59 farklı mamut genomunu inceledi. Ayrıca fillerle ilgili 60’tan fazla genomu analiz ederek mamutları soğuğa dayanıklı yapan genetik farklılıkları belirledi. Örneğin, Fibroblast Büyüme Faktörü 5 (FGF5) genini devre dışı bırakarak, farelerin kıl büyüme döngüsünü değiştirdiler. Sonuç olarak, bu farelerin kılları normal farelere kıyasla üç kat daha uzun hale geldi. FAM83G, FZD6 ve TGM3 gibi genler de işlevsiz hale getirilerek kılların daha dalgalı, kürklerin daha yünlü ve bıyıkların daha kıvrımlı olması sağlandı.

Colossal’ın baş bilim sorumlusu paleogenetikçi Beth Shapiro, süreci şöyle açıklıyor: "Mamut genlerini doğrudan farelere aktarmadık." Bunun yerine, mamutların ortak genetik özellikleri bilgisayar ortamında karşılaştırılarak saç ve kürk gelişiminde etkili genetik varyantlar belirlendi. Daha sonra bu varyantlar farelere uygulanarak "ultra yünlü" bir fare üretildi.

Gizmodo

Colossal’ın nihai hedefi tam anlamıyla bir mamut değil, mamut özellikleri taşıyan genetiği değiştirilmiş bir Asya fili üretmek. Ancak bu projenin bilimsel ve etik yönleri tartışma konusu.

Hayvan refahı üzerine çalışan filozof Heather Browning, genetik modifikasyon projelerinin potansiyel faydalarının, olası riskleri haklı çıkarıp çıkarmadığının belirsiz olduğunu söylüyor. Mamut benzeri filler yaratmanın ekolojik yararlarının henüz tam olarak bilinmemesi, projenin gerekçesini zayıflatıyor.

Öte yandan, Kaliforniya Üniversitesi’nden genetikçi Alison Van Eenennaam, Colossal’ın fiziksel özellikleri değiştirmede başarılı olduğunu, ancak davranışsal ve biyolojik olarak karmaşık özellikleri düzenlemenin çok daha zor olacağını vurguluyor. "Yünlü bir fil üretmek, tam anlamıyla bir mamut yaratmak anlamına gelmez." diyerek projeye dair önemli bir noktaya dikkat çekiyor.

Browning ayrıca, nesli tükenen türleri birebir kopyalamak yerine onların yerine geçecek benzer türler üretmenin bazı etik sorunları çözdüğünü kabul ediyor. Ancak bu türlerin doğaya nasıl uyum sağlayacağı, sosyal davranışlarını nasıl geliştireceği ve hayatta kalma şanslarının ne olacağı hâlâ belirsiz.

Sırada Dodo ve Tazmanya Kaplanı mı Var?

Colossal yalnızca mamutlarla ilgilenmiyor. Şirket, Tazmanya kaplanı (Thylacinus cynocephalus) ve Dodo (Raphus cucullatus) gibi nesli tükenen türler üzerinde de türdiriltimi projeleri yürütüyor. Amaç bu hayvanları doğal yaşam alanlarına yeniden kazandırarak ekosistemlerde boşalan nişleri doldurmak.

Colossal CEO’su Ben Lamm, ekibin şu anda güvercinlerde primordial germ hücreleri üretmeye çok yakın olduğunu belirtiyor. Bu aşama, bir "sahte dodo" üretme sürecinde kritik bir adım ve önümüzdeki altı ay içinde tamamlanabilir. Ancak sürecin daha uzun sürebileceği de söyleniyor.

Tazmanya kaplanı için en büyük zorluk ise, bu türün en yakın akrabası olan dunnart isimli küçük bir keseliyi klonlamak. Lamm, çizgili bir dunnart üretme olasılığından bahsederek, bunun "muhtemelen şimdiye kadarki en havalı görünen dunnart" olacağını söylüyor.

Beth Shapiro, yapay rahim teknolojisinin geliştirilmesinde yapay zekânın kritik bir rol oynayabileceğini belirtiyor. Colossal ekibi, AI destekli modellemeler kullanarak, yapay rahmin nasıl daha güvenli ve verimli hale getirilebileceğini anlamaya çalışıyor.

Şu an için Colossal’ın "mamut" üretme hedefi en az iki yıl uzakta. Ancak yünlü fare, genetik mühendisliğin ne kadar ilerlediğini ve bilim insanlarının dev yünlü memelilere doğru nasıl adım adım ilerlediğini gösteren somut bir örnek.

Tüm bu çalışmalar, genetiğin sınırlarını zorluyor ve nesli tükenmiş türlerin geri getirilmesi fikrini bir bilimkurgu hayali olmaktan çıkarıp gerçek bir biyoteknoloji projesine dönüştürüyor. Ancak, bu projelerin etik ve ekolojik sonuçları hâlâ tartışmalı ve bu teknolojilerin gelecekte nasıl kullanılacağı büyük soru işaretleri barındırıyor.