Kediler günümüzde evde mi yaşamaya daha uygundur doğada mı?

Evcil kedinin evrimi

Moleküler araştırmalara göre Felidae ailesi cinsi 10-15 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır,[1] evcil kedilerin içerisinde bulunduğu Felis cinsi 6-7 milyon yıl önce ayrılmıştır.[2] Evcil kedinin ata türü olan Felis silvestris, 2 milyon yıl önce görülmeye başlanan Felis lunensis'ten Orta Pleistosende 450-350bin yıl önce evrilmiştir. Kafatası incelemelerine göre F.silvestris'in bir soyu Geç Pleistosen'de (muhtemelen 50bin yıldan önce) yaklaşık iki milyon yıl boyunca yaban kedisi evriminin merkezi olan Avrupa'dan ayrıldı ve bu göç bozkır yaban kedisi (Felis silvestris ornata) fenotipinin ortaya çıkmasına eşlik etmiş olabilir.[3] mtDNA verilerine dayanarak yapılan bir çalışmaya göre bütün Felis silvestris alt türleri 230bin yıl önce ayrılarak oluşmaya başlamıştır. Evcil kedilerin genomunun çoğunluğunu yansıtan Felis silvestris lybica* 173bin yıl önce Asya vahşi kedisi (Felis silvestris ornata) ve Güney Afrika vahşi kedilerinden (Felis silvestris cafra) ayrı bir soy hattını sürdürmeye başlamıştır ve nihayetinde 131bin yıl önce F.s. lybica olarak ayrılmıştır.[4]

Evcil kedinin evcilleştirilmesi

İstanbul Boğazı'nın doğusunda ve batısında bulunan antik kedi mtDNA incelemelerine göre, Neolitik Çağ'da tarımın başlamasından ve Karadeniz'in güneydoğu Avrupa'ya doğru genişlemesinden önce F. s. lybica'nın Erken Holosen döneminin sonlarında (Yaklaşık 80bin yıl önce) Anadolu'ya girmeye başladığı bulunmuştur. İnsanların tarıma başlamasından önce Anadolu'da olan F. s. lybica[5] En az 9000 yıl önce Çatalhöyük'te yaşayanlar tarafından, hasatlarına zarar veren fareleri yedikleri için memnuniyetle yaşadıkları yerde kabul edilmiştir. [6] Kıbrıs’ta bulunan, M.Ö 7500’e tarihlenen gömülü insan ve kedinin birlikte bulunduğu iskeletler evcil kedinin kökeninin Anadolu olduğunu desteklemiştir.[5] Ayrıca kediler Anadolu'dan bağımsız olarak 4000 yıl önce Mısır'da da ehilleştirilmeye başlanmıştır.[7] Ayrıca buna destekleyici olarak ilk kedi başlı tanrı Mısırın ilk hanedanlığı zamanında (M.Ö 2920–2770) ortaya çıkmıştır.[8]

Genetik analizlere göre Mısır’da kutsal sayılan kedilerin ticareti M.Ö 1700’lerde yasaklanmış olmasına rağmen Mısır’daki kedilerin Eski Dünya’nın çoğuna yayılmıştır. [5]

Sonuç olarak kediler Anadolu’dan ve Mısır’dan çeşitli ticaret yolları ile tüm dünyaya yayılmıştır, insanlarla birlikte yaşamayan bazı popülasyonlarla ve birbirleriyle (Mısır ve Anadolu kökenli olanlar) karışmışlardır. Evcil kediler yabani atalarından genetik olarak farklı değildir. Evcil kediler yabani atalarına yalnızca genetik olarak değil, morfolojik ve davranışsal olarak da çok benzerler. Seçilerek üretilmiş ırklarda morfolojik ve az da olsa davranışlar farklar olsa da [11] insan üretimi olan bazı sorunlu olup sorunlu olmadığı sanılan ırklar (rahatsızlık oluşturacak genetik hataları olan Scottish Fold, Manx kedileri ve kısa bacakları olan Munchin gibi ırklar) haricinde vahşi kedilere genetik olarak çok yakın olduklarından doğa da da evde de yaşamaya uygundurlar.

İnsanlar tarafından seçilerek üretilmiş kedi ırkları ilk defa 1871’de Lonndra Crystal Palace’da düzenlenen bir kedi gösterisinde görüldü.[10]

*2017 Ocak ayında yayınlanan bir makalede Felidae ailesinin sistematiğinin yeniden düzenlemesinde Felis silvestris lybica yerine Felis lybica kullanılmıştır.[9]

[6] https://www.researchgate.net/publication/258157955_Mice_scats_and_burials_Unusual_concentrations_of_microfauna_found_in_human_burials_at_the_Neolithic_site_of_Catalhoyuk_Central_Anatolia

 [7] https://www.researchgate.net/publication/316880566_A_revised_taxonomy_of_the_Felidae_The_final_report_of_the_Cat_Classification_Task_Force_of_the_IUCNSSC_Cat_Specialist_Group

[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Cats_in_ancient_Egypt

[9]https://www.researchgate.net/publication/316880566_A_revised_taxonomy_of_the_Felidae_The_final_report_of_the_Cat_Classification_Task_Force_of_the_IUCNSSC_Cat_Specialist_Group

[10] https://www.researchgate.net/publication/253955800_The_Taming_of_the_Cat

[11] https://www.researchgate.net/publication/307444804_Health_and_Behavioral_Survey_of_over_8000_Finnish_Cats