Sürekli olarak maddi-manevi kaybeden bir insanın hayatına devam etmesi, rasyonel bir bakış açısından ele alındığında, ne kadar doğru ve mantıklıdır?

İnsanlar hayata devam etmek için asla rasyonel bir gerekçe aramazlar. Çünkü; duygular ve ego -bazı insanlarda süper ego- yaşam için gerekli motivasyonu yaratır ve bu üç olgu da irrasyonel olgulardır.

Duygular açısından rasyonelite sorgulaması: aşık olmanın insan hayatında hiçbir rasyonel tarafı yoktur. Bazı insanlar bu duyguyu yaşayabilmek için akla hayale gelmez eylemlerde bulunurlar.

Ego kavramının rasyonelliği üzerine sorgulama: Çok klişe cümlelerle laf kalabalığı yaratmaya gerek yok. Egonun bilimsel olarak ne tür bir işleve sahip olduğunu biliyoruz. Bir de şu örneğe bakın: ağır nikotin bağımlısı bir adam, tek bir sigara içebilmek için tüm dünyayı yakabilir.

Süper egonun rasyonelliğine dair sorgulama: Bazı insanlar sadece özgeci bir tutumla hayatını sürdürebilir ve bunun mantığını asla sorgulamaz. Şeyhine, saintine, peygamberine, tanrısına, kutbuna etc. bağlılığı, onun için yaşamın anlamıdır. Karamazov Kardeşler'deki Aleksi karakteri gibi, tüm hayatını hizmet etmeye adar. Bunun fedakar bir polis olmaktan veya vatansever bir asker olmaktan bir farkı yok.

Eğer bir insan hayata kazanmak ve kaybetmek penceresinden bakıyorsa, hayat zaten bu değil. Yani böyle bir dünyada yaşamıyoruz. Sürekli olarak kaybediyor olsak bile, bir önemi yok. Farklı bakış açılarıyla durumları gözlemlemeyi ve incelemeyi öğrenmedikçe, tek bir noktaya takılıp kalırız. Çünkü beynin total potansiyeli tek bir noktaya odaklanabilir ve ileri düzeyde anksiyete veya farklı bir takım sağlık sorunlarına neden olabilir.

Selam Mustafa! Hayat, maddi ve manevi kayıplarla sınandığında, devam etmenin anlamını sorgulamak doğal bir tepki gibi görünebilir. Ancak şunu unutmamalıyız ki kayıplar, yaşamın bütünü içinde bir son değil, bir süreçtir. Hayatı değerli kılan şey, yalnızca kazançlar değil, kayıpların ve acıların içinde bile bir anlam bulabilmektir.

Eğer insan yalnızca kazandığında yaşamanın haklı olduğunu düşünseydi, yaşamın zorluğu karşısında direnmenin bir anlamı kalmazdı. Ancak insanı diğer varlıklardan ayıran şey, umut etme ve mücadele etme kapasitesidir. Hayatın tüm zorluklarına rağmen devam etmek, gelecekteki potansiyel kazanımlara bir kapı aralar. Bu kazanım bir mutluluk, bir farkındalık ya da bir huzur olabilir; hatta yalnızca kendine karşı duyduğun saygıyı korumak bile bir kazançtır.

Bak, bugün milyonerler bile iflas edebiliyor, tüm birikimlerini kaybedip sıfırdan başlamak zorunda kalıyor. Ama pek çoğu yeniden ayağa kalkmayı seçiyor ve tekrar başarıyı yakalayabiliyor. Bu, kayıpların kalıcı olmadığını gösteren güçlü bir örnek değil mi? Ya da düşün, kanser hastalarını… Öleceğini bile bile, son evrede bile kemoterapiye devam eden insanlar var. Bu insanlar bir gün fazla yaşayabilmek için acılara katlanıyor ve son ana kadar umutlarını koruyorlar. Çünkü insanı ayakta tutan şey, umudu yitirmemek ve elinden geleni yapmış olmanın verdiği iç huzurdur.

Maddi ve manevi anlamda her şeyin kaybedilmiş gibi göründüğü anlar, aslında insanın kim olduğunu ve neleri başarmaya muktedir olduğunu keşfetmesi için bir fırsattır. Tüm bu kayıplar, seni bugünkü noktaya getiren olaylar olarak düşünülebilir. Şimdi bir tercih anındasın: Ya kaybettiklerinin yükünü omzunda taşımaya devam edip pes edeceksin ya da bu yükleri anlamlandırıp onlardan bir güç yaratacaksın.

Hayatın devamı, yalnızca başkalarına ya da topluma karşı bir zorunluluk değil, kendine karşı duyduğun bir sorumluluktur. Bugün belki kayıpların karanlığında yürüyorsun, ama unutma ki ışık da karanlığın içinden doğar. Belki şu an bir anlam görmüyor olabilirsin, ama devam etmek o anlamı yaratmanın tek yoludur. Çünkü insan, düştüğü yerde kalan değil, kalkıp yeniden yürüyendir.

İnancını bilmiyorum fakat bir adet güzel söz bırakacağım sana;

"Şüphesiz zorlukla beraber bir kolaylık vardır. Evet, zorlukla beraber bir kolaylık vardır." (İnşirâh Suresi 5. Ayet)

Esenlikler dilerim.

Sanırım soruyu tersten sormuşsun, rasyonel bir bakış açısıyla yaşanan hayatın sürekli olarak maddi ve manevi kayıp vermesi imkansız denebilecek kadar küçük bir olasılıktır; çünkü akılcı bir bakış açısı şöyle bir sonuca ulaşır: Örneğin uzun zaman yeraltı edebiyatı kitapları ve romanları okuyan insanlar bilinçaltlarında o kaybeden karakterlerle kendilerini özdeşleştirirler ve bir süre sonra kendilerini bar köşelerinde, sokak hayatında, düşmüş, kırık, çaresiz insanlarla arkadaşlık ederken bulmaya başlarlar, sürekli arabesk müzik dinleyip bir süre sonra bu ezilme psikolojisini alışkanlık haline getiren insanlar da zengin, kültürlü, konforlu ve rahat yaşam olanaklarını farkında olmadan tepmeye ve dinlediği müziğin hitap ettiği kitle bireylerine yakışacak olasılıklar üzerine yoğunlaşmaya başlarlar, bir süre sonra bu refleks haline gelir, ilerlediğinde ise acıdan, acı çekmekten zevk alma durumuna kadar ilerleyebilir. Sürekli mafya dizileri izleyip kendini başroldeki mayfa babasıyla özdeşleştiren insanlar mahalle arasında kavga eder, silah taşır, yakalanır hapse girer, çıkar.. Yani izlediğimiz, okuduğumuz, gördüğümüz, özendiğimiz hayatları ister istemez yaşamaya başlarız. Bu yüzden başımıza sürekli kötü şeylerin geldiğini düşünüyorsak öncelikle zihnimizi meşgul eden önemsizmiş gibi görünen kitap, film, dizi ve özendiğimiz karakterleri, örnek aldığımız aile büyüklerini, uzak akrabaları veya arkadaşları tekrar değerlendirip kişisel psikolojik değişimlerden korkmamalıyız. Prensiplerimizi çocuk yaşlarda belirleriz daha sonra sırf karakterimizin bir parçası olarak başkalarına kabul ettirdiğimizden tekrar el atmaya çekiniriz. Oysa acilen değiştirmemiz gereken çocukça saçmalıklardır. Bunun dışında kayıplarımız başka bir bakış açısıyla kazanç olarak da görülebilir. Her seçim bir kaybediştir. Neyi seçersek seçelim bir şeyden vazgeçmek zorunda kalırız ve asla kaybettiğimiz şeyin o an kazandığımız şeyden daha iyi olup olmadığına emin olamayız. Bir tehlikeli düşünce de şudur: Eğer kazanımlarımızı başkalarının kazanımlarıyla kıyaslama alışkanlığımız varsa, bunu fark edip hemen bu düşünceyi silmeliyiz, hiçbir konuda kendimizden başka rakibimiz olmamalı, kendimizi her konuda rakip görmek bizi her yaptığımız şeyde bir öncekinden iyi hale getirir ve başkalarının kazanımlarına bakmaya fırsatımız bile olmaz. Diğer türlü kazandığımızdan da hiçbir şey anlamayız. Elimizdekinin kıymetini bildiğimiz zaman, kendimizi sevmeyi başardığımız zaman, istediğimiz anda olumlu yönde değişebilecek ve evrimle uyumlu bir şekilde düşüncelerimizi yönlendirebilecek olduğumuzu fark ettiğimiz zaman gerçek anlamda hayatımızdaki kazanabileceğimiz en önemli şeyi kazanmış oluruz. Çünkü bu bilinç, o andan itibaren hiçbir şeyi kaybetmeyeceğimiz anlamına gelir.

Soruyu cevaplamak için hayat kavramını tanımlamak gerekir. Bence hayat, çok değerli bazı şeylere sahip olmaktır. Cevabın ise soruda gizli olduğunu düşünüyorum.

"Kaybedebilmek için önce bir şeylere sahip olabilmen gerekli."

Evrende her varlık bir şeylere sahip ve bunu kaybediyor, evet. Ancak bu hala sahibi olduğumuz bir şeylerin varlığını gösterir. Bence her insanın temel yaşam motivasyonu da bu rasyonalitede yatar. Bu yüzden hala hayata devam etmek doğru ve mantıklıdır.

Sürekliliğe sahip bir kaybedişten bahsetmek için kişinin yaşam sürecinin son bulmuş olması ve bu süreç içerisinde istikrarlı bir şekilde sürekli maddi ve manevi açılardan hiç bir kazanımı olmadan daima kaybetmiş olması gerekir.

Kişinin yaşam süreci halen devam ettiğine göre geçmişten süregelen kaybedişlerin yerini gelecek bir zaman diliminde kazanımların alacağına dair bir kesinlik yoktur.

Dolayısıyla kişi hayatında maddi ve manevi olarak kazanımlar elde edeceği vakit gelene kadar geçmişteki kayıplarına sebep olan tecrübelerinide kullanarak mevcut bilgilerini ve hatta kısacası kendini her yönden geliştirmeye odaklanmalıdır.

Sonuç olarak "bence" hayatına devam etmesi son derece ve hatta belki tek mantıklı durumdur.