Ödüllü Soru Zeki(Deha) Doğulur mu yoksa olunur mu?

Dehanın doğuştan mı yoksa sonradan mı geliştiği hep tartışılan bir konu. İlk başlarda Francis Galton gibi araştırmacılar dehanın tamamen genlerden geldiğini öne sürmüştü. Ancak sonrasında yapılan araştırmalar gösteriyor ki çevresel faktörler (yani nasıl yetiştirildiğin ve aldığın eğitim) bu yeteneklerin ortaya çıkmasında büyük rol oynuyor. Örneğin biyolojik ailesinden ayrı büyüyen evlatlık çocukların zekâ seviyelerinin yine de biyolojik ailelerine benzediği bulunmuş; bu da zekânın bir kısmının genetik olduğunu düşündürüyor.

Bugün artık çoğu uzman dehanın genetik yatkınlıkla birlikte çevresel etkenlerin birleşimiyle ortaya çıktığını söylüyor. California Üniversitesi'nden psikolog Dean Simonton’a göre deha, hem doğuştan gelen bir yetenek hem de destekleyici bir çevreyle kendini gösteriyor. Bu görüşü destekleyen çalışmalarda bazı yeteneklerin kalıtımsal olabileceği ancak dahilik seviyesinde bir gelişimin, motivasyon, düzenli pratik ve yaşanılan kültür gibi faktörlere de bağlı olduğu belirtiliyor. Ayrıca zeka üzerinde etkisi olabilecek bazı genlerin varlığı, doğuştan gelen ve çevresel etkenlerin bir arada nasıl bir etki yarattığını gösteren başka bir örnek olarak dikkat çekiyor.