Apandisit neden bazı maymunlarda yoktur?

Öncelikle apandisit konusunu düzeltelim. -it eki tıp literatüründe enfeksiyon kaynaklı iltihaplanma(inflamasyon) anlamına gelmektedir. Kelime eki olarak kullanıldığı bölgenin iltihaplanması anlamına gelir. Örneğin, Bronşit; Bronşlarda iltihaplanma, Sinüzit; Sinüslerde iltihaplanma, Tonsilit; Tonsillerde(bademciklerde) iltihaplanma. Dolayısı ile apandisit, Appendix bölgesindeki iltihaplanmaya verilen addır, belirtilen uzvun adı Appendix'tir.

Appendix spesifik bir anatomik yapı olarak, sadece birkaç türde tanımlanmıştır. İnsanlarda ve insansı maymunlarda(ape), ince bağırsağın başlangıcına yakın kör bir torba olan çekumun tepesinde bulunan ince, tübüler bir yapıdır. Bilim adamları diğer primat türlerinde de appendix benzeri yapılar tespit ettiler, ancak bu yapılar henüz kesin bir sınıflandırma yapılabilecek derecede karakterize edilmedi. Tavşanlar ve bazı kemirgenlerin de appendixleri vardır ve organların fonksiyonunun gizemine biraz ışık tutmaya başlayan bu türler üzerinde yapılan araştırmalar halen devam etmektedir.

Önceden, çuval benzeri tavşan apendiksinin öncelikle arkagut fermantasyonunda yer alan bakteriler için bir rezervuar görevi gördüğü düşünülüyordu. Bu açıklama benzer sindirim sistemlerine sahip diğer hayvanlarda bir appendixin bulunmadığını izah edebiliyordu ancak insanlardaki varlığını tam olarak izah edemiyordu. Araştırmacılar appendixleri mikroskobik olarak incelediklerinde, önemli miktarda lenfoid doku içerdiğini tespit ettiler. Gastrointestinal sistemin diğer alanlarında da appendixe benzer lenfoid doku kümeleri oluşabilmektedir ve bağırsakla ilişkili lenfoid dokular (Gut-Associated Lymphoid Tissue - GALT) olarak bilinir. GALT'in işlevleri henüz tam olarak anlaşılamamıştır, ancak vücutta yutulan malzemedeki yabancı antijenleri tanıma kabiliyetine katıldıkları bilinmektedir.

Bu nedenle, bilim adamları uzun bir süre insan appendixini körelmiş bir organ olarak nitelendirmiş olsalar da, appendixin aslında vücudun bağışıklık sisteminin bir parçası olarak önemli bir işleve sahip olduğunu göstererek anlam değerini gün geçtikçe artıran kanıtlar tespit edilmektedir. Appendixin, özellikle yaşamın erken dönemlerinde önemli olduğu düşünülmektedir. Çünkü gelişiminin büyük kısmını doğumdan kısa süre sonra tamamlar ve ilerleyen yaşlarda gelişim hızı yavaşlar, sonunda ince bağırsakta Peyers yamaları gibi diğer GALT bölgelerine benzemeye başlar. Appendixin aracılık ettiği bağışıklık yanıtı, ülseratif kolit gibi enflamatuar durumlarla da ilgili olabilir. Yetişkinlerde, appendix en yüksek iltihaplanma eğilimi ile bilinir ve bu durumda cerrahi olarak çıkarılması gerekir.

Appendixin insanlarda ve diğer bazı insansı maymunlarda görülmesine rağmen, bazı maymun türlerinde görülmemesi, bu uzvun insanlarda körelmeye devam eden, bazı maymun türlerinde de çoktan körelmiş ve artık yok olmuş bir uzuv olduğunun, dolayısı ile evrimsel sürecin, insanların ata insansı maymunlardan alt tür insansı maymunlara doğru evrilen primat aratürlerinden biri olduğunun önemli kanıtlarından biridir.

Aşağıdaki yazımızdan diğer hayvanlardaki appendix formasyonlarını ve appendix evrimi ile ilgili detayları da okuyabilirsiniz.

Sevgiler.