Sanırım en basit olup da çok da yanlış olmayacak bakış açısı şöyle:
Heisenberg eşitsizliği gereği bir sistemdeki bazı kardeş özellikleri aynı anda tam olarak bilemeyiz! Bunun en meşhur örneği konum ve hızdır: Bir sistemin konumunu çok iyi biliyorsak hızını iyi bilemeyiz, hızını iyi biliyorsak konumunu iyi bilemeyiz. Enerji ve zamanı da bu tarz kardeş özellikler olarak düşünebiliriz: Bir sistemin zamanda nasıl değiştiğini ne kadar iyi biliyorsak, enerjisini de o kadar bilemeyiz! Örneğin elimde boş bir kutu olsun. Ben bu kutuyu her saniye kontrol ediyorsam, bu kutunun toplam enerjisi ile ilgili bir belirsizliğim vardır. Saatte bir kontrol etmeye başlarsam enerjisini artık daha net bir şekilde söyleyebilirim. Bu sebeple bu kutu için enerjisi sıfır hiç enerjisi yok diyebilmemin tek yolu ancak kutuyu hiç açıp bakmamamdır, bu durumda da kutunun içinde bir şeylerin var olup yok oluyor olmasının da bir sakıncası yok, çünkü zaten ben onları gözlemlemiyorum (kutuyu açmıyorum).Bir başka bakış açısı da şöyle: Boş kutumun enerjisindeki ve zamandaki belirsizliğin çarpımı 10 birim, bir elektronun kütlesi de 1 birim, bir protonun kütlesi de 1000 birim olsun. Bu durumda bu boş kutumda bir elektron yoktan oluşup 10 saniye var olup tekrar yok olabilir. Fakat bu boş kutuda oluşan bir protonun saniyenin 100'de biri gibi bir sürede tekrar yok olması gerekmektedir. Kısacası enerji ve zamandaki belirsizliklerin çarpımına uyulduğu sürece yoktan parçacık oluşup oluşmamasının bir sakıncası yok.
ÖZET: Heisenberg belirsizliği bakış açısından dolayı zaten enerjiyi net ölçemediğimizden yoktan var oluyor demek bir derece hatalı oluyor, çünkü zaten yok dediğimiz durumda bile enerji sıfırdan farklı olabilir (bir belirsizlik var).
DİPNOT: Bu bakış açısına energy-time uncertainity deniyor, ekteki kuantum mekaniği kitabının 2.1. bölümünde de açıklanıyor. Fakat aslında bu belirsizliğin Heisenberg belirsizliği ile bir alakası yok, yani benim yukarıdaki açıklamalarım teknik olarak hatalı! Teknik tabirle konumun ve hızın kuantum mekaniksel operatörleri conjugate variables, fakat enerji ve zamanın böyle bir ilişkisi yok. Yine de özünde anlatmaya çalıştığım şey doğru.DİP NOT 2: Basitçe anlatabilmek için genel kuantum fiziği argümanları kullandım, kuantum alan teorisine girmedim. Oysa kuantum alan teorisine girmeden yoktan parçacık oluşumunu açıklayabilmek mümkün değil. Eğer anlattığımın bir üst düzeyinde bu durumu anlamak isteyen olursa Feynman'ın path integral yöntemini araştırsın (açıkcası fizikçi olmayan ya da ingilizce bilmeyen birine tavsiye etmem).
Kaynaklar
- Yazar Yok. Google Books. (15 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 15 Haziran 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı