Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
2

Nötron yıldızlar, pulsarlar ve kara delikler neden çok yüksek hızlarla, beyaz cüceler ise düşük hızlarla dönmektedir?

Bir süpernovadan arta kalan nötron yıldızlar, pulsarlar ve kara delikler çok yüksek hızlarla dönmekte, bunu yaydıkları ışınımlarla görebiliyoruz. Peki bu yüksek dönüş hızını sağlayan nedir? Kendi etrafında 1 günde dönen bir yıldız, süpernovadan sonra nasıl saniyede 600 kere dönen bir pulsara dönüşür?
384 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Birtan Çiçekçi
Doktor

Basitce acısal momentumun korunumu denebilir.

Açısal momentum, cizgisel momentum ile donme ekseninin uzunlugu olarak tanimlanir.

Tüm Reklamları Kapat

L= r× mv

Bu tanim orbital acisal momentum icin uygun olsa da, konumuzdaki gibi spin durumunda çizgisel hiz yerine acisal hizi kullanmak daha dogrudur. Açisal hiz, radyan olarak alinirsa, ω=v / r oldugundan,

Tüm Reklamları Kapat

L = r^2 m ω

olur. Yukardaki iki formulun anlami, yaricapi iki kat azalttigimizda, açisal momentumun korunumu icin cizgisel hizin iki kat, cemberin boyu da iki kat azaldigindan acisal hizin 4 kat artmasıdır.

Sordugun soruya gelirsek, supernova patlamasi kaotik bir olaydir. Yildizin dis katmanlari, kutlesinin daha buyuk bir kismini beraberinde goturerek uzaya sacilir. Daha az kutleyle ic katmanlar merkeze coker. 10 gunes kutleli bir yildiz, iki guneş kutleli notron yildizina donusur. Yildizin ne kadarinin uzaya sacilacagini ve bunun yildizin momentumundan ne kadarini çalacağıni hesaplamak imkansiz olmakla birlikte, sadece bir fikir vermesi acısından guncel meshur supernova adayı Betelgeuse'ye bakalim.

Wiki, yildiz icin 12 gunes kutlesi, 600 milyon km. yaricap ve 5 km/s cizgisel hiz degerleri veriyor.

ω = v/ r =~ 10^-8 radyan/s

Muhtemel bir supernova patlamasi sonrası yildiz 20 km. yaricapli bir notron yildizina donusecek. Eger supernova patlamasi, uzaya sacilma olmasaydi, yildiz butun kutlesi ile kendi uzerine çökseydi, yaricapindaki 30 milyon kat azalma, acisal hizinda bunun karesi kadar, yaklasik 10^15 kat artisa neden olacakti. 10^-8 r/s acisal hiz 10^7 radyan/s acisal hiza dönüşecek, bunu 2π ye bolersek yaklasik1 milyon devir/saniyelik bir rotasyon hizina sahip olacakti. Dedigim gibi supernova patlamasi ile, en dış katman olarak en yuksek açısal momentuma sahip parcaciklarin uzaya sacilmasi yildizin acisal momentumunu onemli bolumunu calar. Ancak geri kalan da, pulsari saniyede milyon olmasa bile binlerce tur attirmaya yeter.

Peki beyaz cuceler niye bu kadar hizli donmuyor? Ayni nedenle. Notron yildizina donusecek yildizin, beyaz cuceye donusecek yildizdan 2-3 kat fazla yaricapli, 15-20 kat daha agir, sonucta 100 kusur kat fazla acisal momentuma sahip olmasi bir yana, beyaz cuce olurken bir kac bin km. yaricapa indigini, notron yildizinin beyaz cuceden bin kat daha kucuk ve bu nedenle milyon kat daha hizli donme imkanina sahip oldugunu dusunursek, birinin saniyede binlerce kez donerken, oburunun 3-5 gunde bir tur atması sasirtici olmasa gerek.

178 görüntülenme
3
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close